«سیلیکون ولی» نفتی ایران در راه است/ تحول نفتی زنگنه به ثمر می‌رسد؟

رویداد۲۴ راه اندازی «سیلیکون ولی نفتی» به تازگی از سوی بیژن زنگنه وزیر نفت مطرح شده است. سیلیکون ولی (Silicon Valley) در جنوب خلیج سان‌فرانسیسکو در کالیفرنیای شمالی آمریکا واقع شده است. این منطقه مقر بسیاری از غول‌های تکنولوژی دنیا از جمله اپل، سیسکو، گوگل، اچ‌پی، اینتل و اوراکل است. این دره به این دلیل دره سیلیکون نامیده می‌شود که در ابتدا محل حضور بسیاری از تولید‌کنندگان و نوآوران تولید تراشه بوده است، اما در نهایت به خاطر وجود کسب‌و‌کار‌های مرتبط با تکنولوژی‌های پیشرفته (High-tech)، سیلیکون نامیده شد.

سال گذشته که مساله حمایت از استارت آپ‌های حوزه نفت در نمایشگاه نفت مطرح شد، شاید کسی تصورش را نمی‌کرد که این شعار به هدف شخص اول وزارت نفت تبدیل و امروز صحبت از راه اندازی سیلیکون‌ولی نفتی شود. ساختمان طالقانی حالا در حال پروراندن ایده سیلیکون ولی نفتی برای حمایت از استارت آپ‌های حوزه نفت است؛ تبدیل انبار نفت به یک سیلیکون، ولی نفتی. استفاده از یک نمونه موفق از جمع شدن شرکت‌های بزرگ برای حمایت از فناوری‌ها در حوزه نفت.

وزیر نفت این را در گفت و گوی ویژه خبری اعلام کرده است. زنگنه با اشاره به حمایت ویژه وزارت نفت از استارت آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان گفته است: «وزارت نفت تصمیم گرفته است حدود ۱۷ هکتار زمین و ساختمان را در انبار نفت «ری» که پیش از این متعلق به پژوهشگاه صنعت نفت بود، به استقرار استارت آپ‌های حوزه نفت اختصاص دهد که این کار به‌زودی انجام خواهد شد و موضوعی بسیار مهم برای آینده استارت آپ‌هاست و بنده معاون خودم در امور مهندسی، پژوهش و فناوری را به‌طور ویژه مامور پیگیری این موضوع کرده‌ام.»

مساله توجه به استارت آپ‌ها نه فقط در حوزه نفت که در دیگر بخش‌ها همیشه مورد تاکید قرار می‌گیرد، اما اختصاص ۱۷ هکتار زمین به شرکت‌های فناوری و استارت آپ‌های حوزه نفت به لحاظ وسعت بالای مکان آن قدری متفاوت است.

برخی کارشناسان معتقدند که در شرایط تحریم که شرکت‌ها یا از ایران خارج می‌شوند و یا نمی‌توان چندان روی آن‌ها حساب کرد، وجود شرکت‌های فناوری و استارتاپ هاست که به رشد صنعت نفت کمک می‌کند.

آذر ماه سال گذشته بود که وزارت نفت اعلام کرد از استارت‌آپ‌های نفتی حمایت می‌کند. ابراهیم طالقانی مدیر پژوهش و فناوری شرکت نفت گفته بود: «حمایت از فعالان استارت‌آپی برای ما یک وظیفه تلقی شده و ظرفیت‌مان را برای کمک به این بخش به کار می‌گیریم. امروز بخش غیردولتی مشتاق به انجام فعالیت‌های پژوهشی و استارت‌آپی است که نشان‌دهنده حرکت در مسیر درست است.»

وی تاکید کرده بود که انجام فناوری به همراه مدل کسب و کار، دارای موفقیت و نتیجه است، اما امروز نباید از پروژه‌ها توقعی مانند گذشته داشت. بخش دولتی نیز از این جنس اقدامات عملی و نوآوری‌ها استقبال می‌کند. حمایت از فعالان استارت‌آپی برای ما یک وظیفه تلقی شده و ظرفیت مان را برای کمک به این بخش به کار می‌گیریم.

آمار چه می‌گوید؟

اما با وجود همه این تاکیدها، چه میزان شرکت دانش بنیان در این حوزه فعال هستند؟ طالقانی پیش از این گفته بود که چهار هزار و ۳۵۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور به رسمیت شناخته شده که از این میزان حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ مورد از شرکت‌های دانش‌بنیان به نوعی مرتبط با حوزه انرژی و نفت و گاز است. به گفته او، قانونی با عنوان قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان از سوی مجلس شورای اسلامی و دولت به تصویب رسید که این قانون زمینه مناسبی برای فعالیت هر چه‌بهتر شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور را فراهم کرد.

 

قانونی که طالقانی به آن اشاره می‌کند در ۹ سال قبل تصویب شد، اما گویا آنطور که باید از آن حمایت نشد. عکس فوق به خوبی نشان از تاریخ تصویب این قانون دارد.

شرکت‌های دانش بنیان چه شرکت‌هایی هستند؟

در متن قانون، تعریف شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان اینطور عنوان شده است: «شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزار‌های مربوط تشکیل می‌شود.»

در اردیبهشت امسال بود که با ابلاغیه وزیر نفت، شورای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت تشکیل شد. در آن زمان اعلام شد که وزیر نفت به منظور بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های مغزافزاری و نرم‌افزاری کشور و رونق تولید ملی به‌ویژه شرایط خطیر کنونی، دستورالعمل تشکیل شورای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت را ابلاغ کرده است.

برهمین اساس بیژن زنگنه وزیر نفت در نامه‌ای به سعید محمدزاده، معاون امور مهندسی، پژوهشی و فناوری این وزارتخانه نوشت: «به‌منظور بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های مغزافزاری و نرم‌افزاری کشور و رونق تولید ملی به‌ویژه شرایط خطیر کنونی، پیرو مباحث انجام‌شده، به استناد بند‌های ۴، ۵ و ۶ از جزء «ث» ماده ۳ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ مجلس شورای اسلامی، بدین وسیله موارد زیر برای اجرا ابلاغ می‌شود.»

به نظر می‌رسد مساله حمایت از استارتاپ‌های حوزه نفت حالا و با مطرح شدن دوباره توسط وزیر، شکل جدی تری به خود گرفته است. اقتصاد نفتی ایران روزگار سختی را می‌گذراند. روزگاری که بیشتر از هرچیزی به درآمد‌های جایگزین نفت و ایده‌های جدید نیاز دارد تا تحریم‌ها کمتر از قبل به آن فشار آورد و شاید ایده سیلیکون، ولی نفتی بتواند این مسیر را باز کند.