۸ برنامه اشتغالزایی دولت در سال ۹۸ به نتیجه رسید؟
رویداد۲۴ پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی، اجرای طرح اشتغال فراگیر در قالب سه محور برنامه اشتغال فراگیر یعنی اشتغال حمایتی (تامین مالی خرد، مشاغل خانگی و اشتغال نهاد‌های حمایتی)، مداخلات سیاسی (ساماندهی اعزام نیروی کار، مهارت آموزی، مشوق‌های بیمه کارفرمایی، کارورزی با احتساب ۷۰ درصد جذب)، اشتغال رسته‌های کسب و کار در حوزه اجرای طرح‌های کارورزی ویژه اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی، مشوق‌های کارفرمایی و یارانه دستمزد، توسعه استارت آپ‌ها، مشاغل خرد، مشاغل اقشار تحت حمایت نهاد‌های حمایتی و کارانه اشتغال جوانان (کاج) از جمله برنامه‌های مهم در ایجاد اشتغال در سال ۹۷ بود که قرار شد در سال ۹۸ ادامه یابد.
اوایل سال جاری هم معاون اشتغال وزارت کار، از دو سناریو دولت برای سال ۹۸ رونمایی کرد. طبق گفته‌ی این مقام مسئول طبق برنامه ریزی‌ها سناریوی نخست مقرر بود اگر شرایط اقتصادی همراه با رشد باشد سناریوی نخست اجرا شود و اگر نوسانات اقتصادی حاکم شود سناریوی دوم اجرایی شود.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند که شرایط فعلی کشور اشتغال وابسته به وام و تسهیلات نیست و سناریوی دوم همین ویژگی را دارد، بلکه برای ایجاد اشتغال باید، قاعده اشتغال و سیاست بازار کار اصلاح شود تا شرایط ایجاد شغل جدید مهیا گردد.
وزارت کار در سال جاری با سه رویکرد «تثبیت اشتغال»، «ایجاد اشتغال جدید» و «اشتغال حمایتی»، ۸ برنامه اشتغال را در دستور کار قرار داد.
توسعه کسب و کار‌های پراشتغال، اجرای برنامه‌های فعال بازار کار از جمله طرح کارورزی فارغ التحصیلان، ساماندهی و تثبیت اشتغال موجود، اصلاح نظام آموزشی و مهارتی و توسعه کارآفرینی، اشتغال حمایتی و خرد، استفاده از فرصت‌های خارجی و نهادسازی و اطلاعات بازار کار و نظارت بر طرح‌ها و برنامه‌ها هشت اقدام اشتغالزایی و کارآفرینی در سال جاری است.
دولت برای اجرای برنامه‌های تولید اشتغال محور در سال جاری، ۲۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات با هدف ایجاد یک میلیون و ۹۰ هزار فرصت شغلی در قالب بند الف تبصره ۱۸ قانون بودجه ۹۸ کل کشور پیش بینی کرده بود.
اما طبق اظهارات رئیس دبیرخانه شورای عالی اشتغال حکایت از این دارد که برخی طرح‌ها ناقص اجرا شده است که دلیل اصلی آن عدم تأمین منابع است. محمد اسکندری، رئیس دبیرخانه شورای عالی اشتغال درباره اشتغال روستایی و تبصره ۱۸ می‌گوید:مرحله دوم منابع این طرح را سازمان برنامه تأمین اعتبار کرده است.
منتظر هستیم که عملکرد ۷ دستگاه‌ها به دست ما برسد، اگر دستاوردی داشته باشد برای مرحله بعدی تأیید می‌شود. طرح تبصره ۱۸ را در سامانه ناظر اشتغال آورده ایم، قصد داریم کاملاً نتیجه محور با آن برخورد کنیم.
وی با بیان اینکه پیگیر تأمین بودجه برای اجرای طرح یارانه دستمزد هستیم گفت:در حال پیگیری برای تأمین اعتبار و اجرای این طرح ذیل تبصره ۱۸ هستیم.
اما طرح‌های کارورزی، مشوق‌های بیمه کارفرمایی، مهارت آموزی در محیط کار واقعی، توسعه و حمایت از مشاغل خانگی در حال اجرا است و تأکید آقای وزیر این است که بنگاه‌های خصوصی بیایند و از این ظرفیت استفاده کنند.
علی رغم اینکه سه رویکرد «تثبیت اشتغال»، «ایجاد اشتغال جدید» و «اشتغال حمایتی» به ظاهر بسیار راهگشا به نظر می‌رسد، اما تجربه سنوات گذشته در دولت‌های مختلف حاکی از این است که تنها اسامی طرح‌ها تغییر کرده است و این سه محور همان طرح اشتغال فراگیر در سال گذشته است، البته این به معنی این نیست که این طرح‌ها نمی‌توند کارایی لازم را داشته باشد. بلکه مشکل بازار کار کشور به سیاست‌های اشتغالی دولت بر می‌گردد که یک یاز این سیاست‌ها دوگانگی بین نظام بودجه‌ای و نظام تصمیم گیری و سیاستگذاری اشتغال است.
یکی از برنامه‌هایی که می‌توانست در روند ایجاد اشتغال کشور موثر باشد. اجرای طرح اشتغال فراگیر در قالب سه محور برنامه اشتغال فراگیر یعنی اشتغال حمایتی (تامین مالی خرد، مشاغل خانگی و اشتغال نهاد‌های حمایتی) مداخلات سیاسی (ساماندهی اعزام نیروی کار، مهارت آموزی، مشوق‌های بیمه کارفرمایی، کارورزی با احتساب ۷۰ درصد جذب)، اشتغال رسته‌های کسب و کار در حوزه اجرای طرح‌های کارورزی ویژه اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی، مشوق‌های کارفرمایی و یارانه دستمزد، توسعه استارت آپ‌ها، مشاغل خرد، مشاغل اقشار تحت حمایت نهاد‌های حمایتی و کارانه اشتغال جوانان (کاج) از جمله برنامه‌های مهم در ایجاد اشتغال در سال ۹۷ بود که با کمبود منابع مالی در دست انداز افتاد و عملیاتی نشد و امسال نیز به درستی اجرایی نشده است.
عدم تأمین ناکافی منابع، گستردگی رویکرد وام محور عمده دستگاه‌های اجرایی کشور در ایجاد اشتغال، تأکید زیاد بر مداخلات دولتی در برنامه و فقدان رویکرد مشخص در تعامل دولت و بخش خصوصی از چالش‌های مهم سیاست اشتغالزایی دولت‌ها طی سال‌های اخیر بوده است.
بنابر این علی الرغم اینکه به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی شاید در شرایط فعلی اقتصادی سیاست‌های «تثبیت اشتغال»، «ایجاد اشتغال جدید» و «اشتغال حمایتی» بهترین طرح باشد، اما مهمتر از تهیه طرح و عنوان طرح اجرای صحیح و به موقع این طرح‌ها است.
بدون شک یکی از زیرساخت‌های لازم برای رسیدن به «تثبیت اشتغال»، «ایجاد اشتغال جدید» تکیه بر توان داخلی و رونق تولید است که با توجه به عملکرد دولت در این مسئله طرح‌های «تثبیت اشتغال»، «ایجاد اشتغال جدید» هم عملیاتی نشده است.
درحالی که تا کنون آمار رسمی از برنامه‌های اشتغالی در سال ۹۸ منتشر نشده است، اما عملکرد دستگاه‌ها و اظهارات برخی از مسئولان درباره تأمین نشدن منابع برخی از طرح‌های اشتغالزایی دولت نشان می‌دهد که طرح‌های اشتغالزایی در سال ۹۸ مانند سایر سال‌ها نصفه و نیمه اجرا شده و موفقیت آمیز نبوده است.
قرار بود در راستای طرح‌های اشتغالزایی برای سال ۹۸ یک میلیون و ۹۰ هزار شغل ایجاد شود که تا کنون این رقم عملیاتی نشده است و کاهش نرخ بیکاری به دلیل افزایش اشتغال نیست بلکه به دلیل خارج شدن افراد از بازار کار و افزایش قابل توجه جمعیت غیر فعال است.
این ادعا با توجه به اظهارات علاءالدین ازوجی، مشاور وزیر و سرپرست دفتر سیاستگذاری اشتغال وزارت کار مطرح است. وی چند ماه پیش در شورای گفتگو با بخش خصوصی درباره بسته اشتغال در اتاق بازرگانی گفت: از آنجایی که تحقق اشتغال یک میلیون نفری در سال ۹۸ غیرممکن است از این رو اصلاحیه‌ای با عنوان برنامه واقع بینانه ارائه شده است که در این برنامه ۵۳۷ هزار اشتغالزایی برای سال ۹۸ در نظر گرفته شده است.
علاءالدین ازوجی با بیان اینکه ۳۰ هزار میلیارد ریال از محل صرفه جویی سوخت برای اشتغال در نظر گرفته شده است، افزود: در مجموع ۶۵ هزار میلیارد ریال اعتبار برای ایجاد اشتغال در سال ۹۸ در نظر گرفته شده است.
می‌توان گفت وعده ایجاد اشتغال در سال ۹۸ کاهش یافت، نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در سال ۹۷ با بیان اینکه بیش از یک میلیون و ۷۷۰ هزار شغل در سال ۹۸ ایجاد خواهیم کرد گفت: برای تحقق این مهم در بودجه ۹۸ حدود ۶۵۳۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته ایم.
اما علاءالدین ازوجی گفت: تحقق اشتغال ۱ میلیونی غیر ممکن است و ۵۳۷ هزار شغل در سال ۹۸ ایجاد می‌شود، به بیان واضح‌تر فاصله بین وعده دولت در بهمن سال گذشته برای ایجاد اشتغال و آنچه وزارت کاری‌ها برنامه ریزی کردند حدود یک میلیون و ۲۳۳ هزار شغل کمتر بود. البته این در صورتی است که ایجاد ۵۳۷ هزار شغل هم به صورت کامل و واقعی ایجاد شود.
