مدیریت سهام عدالت؛ روش غیرمستقیم سود بیشتری دارد
رویداد۲۴ آزادسازی سهام عدالت بیشتر از نصف جمعیت ایران را با چالش مدیریت ریسک در بازار سهام مواجه کرده است. حالا حدود 50 میلیون ایرانی درگیر بازاری شدند که حضور مستقیم در آن نیازمند تخصص و آموزش است و برای هیچ خطایی راه برگشت وجود ندارد. از زمانی که دولت انتخاب روش فروش مستقیم و غیرمستقیم سهام عدالت را به عهده مالکان گذاشت، نحوه اطلاع‌رسانی به گونه‌ای نبود که دسترسی مالکان به مزایا و معایب این دو روش در سطح قابل قبول باشد. نتیجه ایجاد این فضا ورود نامطمئن بخش بزرگی از جامعه به بازار سرمایه است که ممکن است ریسک‌های سیستماتیک آن را هم افزایش دهد.
در اردیبهشت ماه امسال پیرو دستور مقام معظم رهبری، زمینه‌های آزادسازی سهام عدالت فراهم شد. پس از آن سازمان خصوصی‌سازی امکان انتخاب روش مستقیم و غیرمستقیم را به مالکان واگذار کرد. در روش سهامداری مستقیم، فرد باید از طریق ثبت‌نام در سامانه سجام از دو مسیر کارگزاری یا بانک سهام خود را به فروش برساند. در روش غیرمستقیم، اختیار مدیریت سهام ۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیربورسی، به شکل کامل دراختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی می‌ماند و این سرمایه‌گذاری‌ها به‌تدریج در بورس عرضه خواهند شد و فرد مشمول سهامدار این شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی خواهد شد. شرکت‌های استانی علاوه بر 13 شرکت غیربورسی ممکن است در آینده ارزش پرتفوی خود را با خریدهای جدید بالاتر ببرند. در یک نگاه مشخص است که برای افرادی که نیاز مالی ندارند نگهداری سهام عدالت از روش غیرمستقیم سود بیشتری خواهد داشت اما به دلیل عدم اطلاع‌رسانی در مورد مزایای این روش عده زیادی بدون قصد فروش فوری روش مستقیم را انتخاب کردند.
سخنگوی کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت با بیان اینکه در اطلاع‌رسانی‌های چند وقت اخیر در مورد مزیت‌های روش غیرمستقیم آزادسازی سهام عدالت و اعمال مدیریت سبد سهام از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی کوتاهی شده است، می‌گوید: «توصیه به فروش مستقیم سهام عدالت برخلاف مصوبه شورای عالی بورس است، چراکه در جلسات شورای عالی بورس دستگاه‌ها مکلف شدند که در مورد مزایای روش غیرمستقیم آگاهی بخشی کنند اما متاسفانه خلاف این مصوبه اجرا شد.»
اضطرار معیشتی دلیل پیشنهاد فروش مستقیم سهام
اکبر حیدری در تشریح اهداف آزادسازی سهام عدالت می‌گوید: «از ابتدا بعد از مدت‌ها کار کارشناسی که نهایتا درخواست آزادسازی سهام عدالت تقدیم مقام معظم رهبری شد، ایشان با اتکا به همین نظرات کارشناسی در بند 3 متن موافقتنامه تاکید کردند که شورای عالی بورس مردم را به نگهداری سهام تشویق کند. بر این اساس قرار بود کلیه افراد از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی از مزایای سهام عدالت بهره‌مند شوند اما پس از مدتی گزارش‌هایی آمد که برخی سهامداران ممکن است اضطرار معیشتی داشته باشند که بر این اساس به صورت غیررسمی با گزینه مشروط آزادسازی مستقیم توسط خود افراد موافقت شد.»
مردم هوشمندانه عمل کردند
حیدری ادامه می‌دهد: «اساسا فلسفه سهام عدالت تجمیع دارایی‌های خرد اقتصاد کشور در شرکت‌های استانی بود، چراکه تنها این روش است که به سهام خرد جهت می‌دهد و آن را در جهت توسعه اقتصادی نیرومند می‌کند اما این اتفاق رخ نداده است و ما پیگیر آگاهی‌بخشی در این زمینه هستیم. البته برخلاف پیش‌بینی‌ها که تصور می‌شد سیل عظیمی از مردم پس از امکان فروش مستقیم برای فروش سهام خود اقدام می‌کنند، خوشبختانه مردم هوشمندانه عمل کرده و روش غیرمستقیم را انتخاب کردند اما معتقدیم از نظر کارشناسی هر یک نفری که از امتیازات مدیریت سهام در شرکت‌های استانی خارج می‌شود به خود فرد و سهام عدالت ضرر وارد می‌شود.
عملگرایان به دنبال آمارسازی با سهام عدالت
سخنگوی کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت در پاسخ به این پرسش که مخالفت با مدیریت غیرمستقیم با چه انگیزه‌هایی انجام شده است، می‌گوید: «مخالفان عمدتا دو دسته‌اند؛ دسته اول عده‌ای از عملگرایان هستند که از افزایش آمار سود می‌برند و تصور می‌کنند با تشویق به فروش مستقیم تعداد فعالان بازار سرمایه افزایش می‌یابد. آنها انتظار دارند پس از حضور تعداد زیادی از مالکان سهام عدالت برای فروش مستقیم در بازار سرمایه و دریافت کد بورس توسط آنها در آمارها اعلام کنند که عمق بازار را افزایش دادیم و این در حالی است که افرادی که با این هدف اقدام به دریافت کد بورسی می‌کنند عمدتا به صورت مستقیم سهامداری بلندمدت نمی‌کنند. دسته دوم افرادی هستند که از خرد شدن سهم و جمع کردن آن در قیمت‌های پایین‌تر سود می‌برند. آنها انتظار داشتند از فروش‌های هیجانی مردم سهام ارزشمند را اصطلاحا از کف بازار جمع کنند، اما خوشبختانه عده کمی برای فروش اقدام کردند که نشان می‌دهد مردم هوشمندانه عمل کردند.»
مقاومت سازمان خصوصی‌سازی
او در پاسخ به این پرسش که در مورد مقاومت‌های شکل گرفته برای ترغیب مردم به مدیریت غیرمستقیم سهام چه نهاد یا سازمانی را مسوول می‌دانید، می‌گوید: متولی این امر سازمان خصوصی‌سازی است و امیدواریم روشنگری در مورد مزایای انتخاب روش غیرمستقیم اعلام شود و مسوولان اقدامات لازم را انجام دهند. اگر این روند اصلاح نشود مردم برای کوچک‌ترین امور بورسی مانند دریافت سود مجمع باید (که مقدار آن هم ممکن است خیلی ناچیز باشد) روانه خیابان‌ها شوند و در شرایط فعلی که با شیوع کرونا مواجه هستیم وضعیت مطلوبی نیست.
مزایای روش غیرمستقیم مدیریت سهام
سخنگوی کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت در تشریح مزایای انتخاب روش غیرمستقیم مدیریت سهام عدالت می‌گوید: «در روش غیرمستقیم مدیریت یکپارچه‌ای بر سبد سهام اعمال می‌شود و هزینه‌های دولت، ارکان بورس و مردم کاهش می‌یابد. تصور کنید به جای اینکه 40 میلیون نفر هر روز سراغ اینترنت بروند و سهام خود را چک کنند چند شرکت با تعدادی نیروی حرفه‌ای برای مدیریت ریسک سبد این کار را انجام دهند. یکی از معایب مدیریت مستقیم نحوه تخصیص سود مجامع و حق تقدم‌هاست که هنوز هم تعیین تکلیف نشده است. از سوی دیگر ممکن است سهامداران به دلیل عدم اطلاع از دریافت حق‌تقدم‌ها نتوانند حق‌تقدم خود را مدیریت کنند و متضرر شوند.»
امکان فروش اختیاری سهام از مسیر شرکت‌های استانی
حیدری می‌گوید: کسانی که کد بورسی دارند و پیش از این در بازار سهام فعال بودند ممکن است بخواهند این سبد را به سهم‌های دیگرشان اضافه کنند که در این صورت انتخاب روش مستقیم برای این عده که تعداد آنها هم زیاد نیست توجیه دارد اما موضوع این است که بخش زیادی از سهامداران قصد نگهداری سهم را دارند و حتی در صورتی که اضطرار داشته باشند هم می‌توانند در قالب شرکت‌های استانی دارایی خود را بفروشند.
سخنگوی کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت در واکنش به اینکه فروش سهام از مسیر شرکت‌های استانی نیازمند ورود این شرکت‌ها به تابلوی بورس و فرابورس است، می‌گوید: بسیاری از شرکت‌های استانی در مسیر پذیرش در بازار سهام قرار دارند و توافقاتی هم شده بود. بر این اساس آماده بودیم تا 9 خرداد وارد تابلوی بورس یا فرابورس شویم اما تمدید زمان ثبت‌نام در سایت سهام عدالت این موضوع را به تعویق انداخت. در حال حاضر اقدامات لازم برای ترکیب شرکت‌های سهامی عام برای ورود به بازار انجام شده، اساسنامه‌ها تصویب شده و مورد اجرا قرار گرفته است. همچنین حسابرس بورس در مجامع ما حاضر است و اطلاعات هم در کدال اطلاعات استانی به صورت شفاف منتشر می‌شود، بنابراین ما کاملا آماده ورود به بورس هستیم.
سود شرکت‌های استانی از سهام عدالت بیشتر است
حیدری در پاسخ به این پرسش که آیا ورود شرکت‌های استانی به بورس به روش عرضه اولیه است یا خیر، می‌گوید: «باتوجه به اقدامات انجام شده عرضه اولیه شرکت‌های استانی دور از ذهن نیست. او با بیان اینکه انتظار داریم ارزش افزوده شرکت‌های استانی فراتر از ارزش پرتفوی سهام عدالت باشد، می‌گوید: تصمیم در مورد روش فروش و عرضه بحثی است که شورای عالی بورس در مورد آن تصمیم می‌گیرد اما کلیات آن مانند دیگر شرکت‌های سرمایه‌گذاری است و در این مسیر حقوق مالکانه هم حفظ می‌شود. هر استان یک فرآیند مستقل در پذیرش در بورس دارد که به صورت مستقل است. فرض ما این است که در پذیرش شرکت‌ها یکپارچه و با یک قطب‌نما عمل شود تا بتوانیم مدیریت یکپارچه و بلوکی را بر پرتفوی اجرا کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «شرکت‌ها پرتفوی را مدیریت می‌کنند ولی خرید و فروش سهام برای مالکان محفوظ است. همچنین دارایی خود شرکت‌های سرمایه‌گذاری به اضافه یک دارایی دیگر در حوزه نفت و پتروشیمی که خریداری می‌شود قابل معامله است، بنابراین پرتفوی شرکت‌ها از سرمایه سهام عدالت مردم به اضافه کل دارایی شرکت‌ها تشکیل می‌شود که ارزش آن بیشتر از سهام عدالت پیش‌بینی می‌شود.
روش‌های تقاضای فروشدر شرکت‌های استانی
حیدری در تشریح روش‌های فروش سهام از مسیر شرکت‌های استانی می‌گوید: خرید و فروش به صورت معامله سهام شرکت‌های استانی انجام می‌شود. ازسوی دیگر مدیریت پرتفوی توسط این شرکت‌ها اعمال می‌شود. مدیریت پرتفوی شرکت‌های استانی این‌طور نیست که مدیر هر استان تصمیم به تغییرات بگیرد، بلکه تصمیمات در قالب کانون شرکت سرمایه‌گذاری استانی که نهادی هدفمند و قانونی است، اتخاذ می‌شود. به دلیل اینکه خرید و فروش‌ها بر کل شرکت‌های استانی تاثیرگذار است تدبیری انجام شده تا کمیته‌ای برای رصد بازار پرتفوی را به صورت یکپارچه مدیریت کند. با این اقدامات سهام مردم از رفتارهای هیجانی هم در امان می‌ماند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا متقاضیان می‌توانند از یک نماد خاص درخواست فروش بدهند یا خیر، می‌گوید: «فروش سهم به این صورت است که مالکان تعدادی از سهم سرمایه‌گذاری استانی را می‌فروشند. حیدری می‌گوید: «تقاضای ما از مردم این است که سهام خود را حفظ کنند و فکر نمی‌کنم سهام عدالت بیش از 10درصد فروشنده داشته باشد.
اخذ وام تسهیلات مزیت شرکت‌های استانی
او اخذ وام ارایه تسهیلات و ایجاد باشگاه سهامداران را از دیگر مزایای شرکت‌های استانی عنوان می‌کند و می‌گوید: مردم به این سهم به عنوان دارایی بلندمدت نگاه کنند و توجه کنند که قرار نیست همه سهام تا ابد سود بدهد اما وقتی ما از کارشناسانی استفاده می‌کنیم که سیگنال‌ها را می‌‌شناسند، می‌توانیم در مورد خاصی سود کنیم.
او در پاسخ به این پرسش که چه کسانی ممکن است با هدایت غیرمستقیم سهام عدالت مشکل داشته باشند، می‌گوید: همان‌طور که اشاره کردم دو دسته عملگرایان برای آمارسازی و سفته‌بازان برای جمع کردن سهام در قیمت پایین ممکن است در این آشفته بازار نفع ببرند. هر چند بعد از هیجان اولیه درمورد فروش سهم مردم متوجه شدند که سهام عدالت ارزشمند است و هیچ صف فروشی ایجاد نشد اما در ادامه افرادی که نفروختند چالش بزرگی برای بورس ایجاد کردند و انتظار می‌رود در فرصت باقی مانده برای اصلاح روش مدیریت سهام تعداد بیشتری روش غیرمستقیم را انتخاب کنند.
