درگیری خیابانی حامیان بنی‌صدر و هواداران حزب جمهوری اسلامی
رویداد۲۴ علیرضا نجفی: تصویر ثبت شده توسط عربعلی هاشمی در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۳۵۹ که درگیری هواداران حزب جمهوری اسلامی و حامیان ابوالحسن بنی صدر را نشان می‌دهد.
۱۴ اسفند روز درگذشت دکتر محمد مصدق است. وی در سال ۱۳۴۵ در حصر خانگی درگذشت و رژیم پهلوی هیچگاه اجازه برگزاری مراسم به طرفداران وی نداد. پس از انقلاب دو بزرگداشت برای مصدق برگزار شد که بسیار جنجالی شدند و پس از آن حکومت انقلابی نیز بزرگداشت مصدق را ممنوع کرد. ۱۴ اسفند سال ۱۳۵۹ بزرگداشت دکتر مصدق در دانشگاه تهران با سخنرانی ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور وقت برگزار شد و نیرو‌های مختلف سیاسی به بهانه این مراسم به دانشگاه تهران آمدند و میدان سخنرانی به آشوب کشیده شد.
بیشتر بخوانید:برکناری بنی صدر و اعتراضات خیابانی
به گزارش رویداد۲۴در آن زمان یک سال از رئیس جمهوری بنی صدر می‌گذشت و آزادی سیاسی فضای جامعه را پر کرده بود. این آزادی از طرفی به علت ضعف دولت مرکزی در دو سال اول انقلاب و از طرف دیگر به خاطر حضور گروه‌ها و طبقات مختلف در انقلاب ۵۷ بود.
علاوه بر فضای باز سیاسی، روحانیون هم در سیاست دخالت نمی‌کردند و همه این‌ها باعث رویارویی روحانیون و دیگر گروه‌های سیاسی شده بود. حزب جمهوری اسلامی روحانیون را نمایندگی می‌کرد که چهره شاخص آن آیت الله بهشتی بود. آیت الله بهشتی بر خلاف آیت الله خمینی معتقد به دخالت و حضور روحانیون در حکومت بود، به همین جهت حزبی تاسیس کرد که نام آن نیز «حزب جمهوری اسلامی» بود. این یعنی عملا این مفهوم رسانده می‌شد که هر کس با این حزب مخالف است، با جمهوری اسلامی مخالف است! اما از سوی دیگر ابوالحسن بنی‌صدر سعی داشت قدرت روحانیت را کم کند بنابراین یکی از اختلافات بزرگ حزب جمهوری اسلامی و بنی صدر از همین نقطه مهم آغاز شد.
روز ۱۴ اسفند ر موقعیت خوبی برای بیان این اختلاف بود. در روز سخنرانی بنی صدر، طرفداران حزب جمهوری اسلامی تصاویری را حمل می‌کردند که در آن دکتر مصدق در حال بوسیدن دست ملکه ثریا بود. طرفداران جبهه ملی می‌گفتند این رسم دربار و اشراف اروپایی بود و نوعی احترام به خانم‌ها محسوب می‌شد و دکتر مصدق نیز به رسم معمول در دیدار با خانواده سلطنتی این عمل را انجام داده است. اما در فضای انقلابی سال ۱۳۵۹ دیدن این تصویر برای بدنامی یک سیاستمدار کافی بود.
مخالفان بنی صدر با پلاکار‌های مذکور وارد میدان شدند و علیه بنی‌صدر و جبهه ملی شعار دادند. از آن سو حامیان جبهه ملی، سازمان مجاهدین خلق و ملی‌گرایان مذهبی علیه بهشتی شعار دادند که مهمترین آن اشاره به درگذشت آیت الله طالقانی بود. در همان سال‌ها شایعاتی درباره درگذشت آیت الله طالقانی ایجاد شده بود و حامیان بنی صدر به آن دامن می‌زدند؛ چه آنکه مرگ ایشان مناسبات سیاسی را به نحو معناداری به نفع حزب جمهوری اسلامی تغییر داد.
ساعت ۳:۴۰ دقیقه بنی‌صدر در جایگاه قرار گرفت و سخنرانی را آغاز کرد. بنی‌صدر در سخنانش از لزوم آزادی بیان گفت. «فرض آزادی بدون استقلال فریب و دروغ است و فرض استقلال بدون آزادی هم دروغ است.»
این سخنان در شرایطی بازگو می‌شد که پیروان خط امام به بهانه شرایط جنگی و نیاز به امنیت، محدود کردن آزادی بیان را لازم می‌شماردند. پس از آن بنی‌صدر درباره دکتر مصدق صحبت کرد: «در آن روز‌های تاریک پیش از آن که نهضت‌های استقلال‌طلبانه در جهان آغاز شوند، آغازگر دوران بود، با این طرز فکر و با این دید به مقابله قدرت حاکم روز رفت.»
اشاره بنی‌صدر به دکتر مصدق باعث شد طرفداران بهشتی شعار‌هایی را علیه مصدق سر بدهند. شعار طرفداران حزب جمهوری اسلامی و دیگر گروه‌های انقلابی باعث شد و خورد و درگیری بین طرفین شد. اندکی از سخنرانی رئیس جمهور نگذشته بود که مخالفان وی جهت وقفه در سخنرانی بلندگو را قطع می‌کنند و بنی‌صدر هم به علت تجهیز نبودن پلیس از مردم می‌خواهد عاملین را بیرون کند. این امر به زد و خورد‌ها شدت بخشید و میدان سخنرانی را به میدان جنگ شبیه کرد.
زدو خورد‌های ۱۴ اسفند باعث شد آیت الله خمینی گروهی را برای بررسی وقایع معین کند که در آن هر کدام از طرفین نماینده‌ای داشته باشند. این گروه بنی‌صدر را قانون‌شکن خواندند اما بنی صدر آن را قبول نکرد که در واکنش آیت الله خمینی خطاب به بنی‌صدر چنین گفت: «قانون معین شده است. نمی‌شود از شما پذیرفت که ما قانون را قبول نداریم. غلط می‌کنی قانون را قبول نداری، قانون تو را قبول ندارد.»
در پی این اختلافات آیت الله خمینی راضی به برکناری بنی صدر شد و در نهایت مجلس رای به عدم کفایت او داد. حذف بنی‌صدر مقدمه‌ای بود برای ورود روحانیون به قدرت.
