ضربه سنگین نمایشی شدن عزاداری‎ها بر نهضت عاشورا

رویداد۲۴ - شیداملکی- پیراهن‌های سیاه چسبان و یقه‌هایی باز که فروشنده‌ها می‌گویند یقه سینه زنی است. ریش‌های بلند دوکی شکل برای مردان و آرایش مخصوص عزاداری برای دختران. ایام عزادری محرم است و شکل و ظاهر جوانان همرنگ خیابان‌های شهر تغییر کرده. پیاده‎روهای خیابان‌های مرکزی شهر تبدیل شده‌اند به راهی باریک‌تر از پیش تا بخشی از آن سهم ایستگاه‌های صلواتی چای باشد. 

چند جوان بلند قد و چهارشانه جلوی یکی از همین ایستگاه‌های صلواتی ایستاده‌اند و پیاده رو را بند آورده‌اند تا چای نذری و خرما بین مردم قسمت کنند. عبور کردن از جمعیت آسان نیست. 

آن سوی چهار راه دختربچه‌ای گل‌هایش را روی زانو گذاشته تا هر 15 دقیقه یکبار چراغ قرمز شود و از صف ماشین‌هایی که صدای «حسین... حسین...» پخش موسیقی‌شان حالا جایگزین «سایکودلیک» شده است، به قول خودش ریالی پول کاسب شود. بوی اسفند و کندر تند ایستگاه‌های صلواتی گلو را می‌سوزاند. 

کاملان در ادامه توضیحاتی درباره نهضت امام حسین (ع) ارائه می‌دهد و تاکید می‌کند: «نهضت امام حسین نهضتی کاملا خودجوش بود یعنی امام حسین براساس وظیفه‌ای که از شرع و عقل داشت وظیفه خود را این چنین دید که دست به چنین حرکت و نهضنی بزند. این حرکت از طرف اصحاب پیامبر یا کسان دیگر به هیچ وجه اسر گذار نبود به این دلیل که معاویه آنچنان تبلیغ کرده بود به نفع خودش و خاندان بنی امیه، که کمتر کسی این توانایی راداشت تا با آن رفتار مبارزه کند. یعنی‌‌ همان خاندان بنی‌امیه که سال هشتم هجرت با فتح مکه ظاهرا اسلام آوردند و تظاهر به اسلام کردند. این خاندان ۱۳ سال در مکه و ۸ سال در مدینه رو ردر روی اسلام بودند. در عین حال معاویه با پول و امکاناتی که داشت توسط اوصاف قصه‌هایی را به نفع خاندان بنی امیه جعل کردند و این خاندان را انسان‌هایی پاک و منزه طرفدار اسلام معرفی کردند.» 

از سویی دیگر وی با اشاره به صفحه ۵۲۲ از کتاب نهایه الاصول، از مرحوم آیت الله عظمی بروجردی می‌گوید: در پاورقی این صفحه آمده است که معاویه آنقدر در میان مردم نفوذ کرده بود که در ایام حج به دلیل اهمیت سقایی از موقعیت خود استفاده می‌کرد و سقا‌ها از مردم می‌خواستند بر معاویه و خاندان معاویه دعا کنند و رحمت بفرستند. این در حالیست که ما در رسم آئین خود بر محمد و آل محمد صلوات می‌فرستادیم. 

خلافت عباسی در آن زمان تلاش می‌کرد این رسم را از میان مردم بردارد، این در حالی بود که مردم با ناراحتی و شورش به این کار اجازه نداند. به طوری که در ‌‌نهایت خلافت عباسی نتوانست این رسم را از میان بردارد. 

به گفته وی در همین زمان درست زمانی که به اسلام ضربه می‌زدند و اینچنین علیه اسلام رفتار می‌کردند، باید کسی در مقابل این رفتار حرکت می‌کرد و آن فرد کسی نبود مگر حسین ابن علی (ع) که موقعیت و جایگاه وی را مردم در زمان پیغمبر دیده ا ند و شخصیت وی را می‌شناسند. 

امام حسین (ع) هم بر اساس وظیفه شرعی و عقلی خود دست به این قیام زد و بر همین اساس همه نهضت‌هایی که بعد از امام حسین (ع) هم آغاز شد همگی مردمی بود و به هیچ عنوان اینگونه نبود که امام‌های معصوم مردم را برای حضور در نهضت‌هایی ترغیب کنند. در همین زمان بود که نهضت‌های مختلفی شکل گرفت که علیه حکومت‌های ظالم زمان خود قیام کردند. 

همچنین وی تاکید می‌کند که در طول تاریخ همیشه بر همین منوال روند طی می‌شده است. از همین رو تمامی مسائلی که مربوط به حسین ابن علی (ع) است، در طول مدت هزار و اندی سال از روضه‌های عزاداری تا نهضت‌های بزرگ همگی مردمی و کاملا خودجوش بوده است. 

سالیانی که برای امام حسین (ع) و نهضت ایشان مردم اشک ریختند هرگز پولی از منابع رسمی وارد این عزاداری‌ها نشده است. این در حالیست که متاسفانه امروز شاهد آن هستیم که پول‌هایی از منابع رسمی مثل شهرداری‌ها وارد مراسم عزادری شده است که به هیچ عنوان مناسب و درست نیست. 

به اعتقاد کاملان ورود مبالغی از منابع رسمی به هیئت‌های عزاداری امام حسین (ع) رویکرد واقعی این مراسم را تغییر داده است و آن را به یک نوع تبلیغات ضد دین تبدیل کرده است که مسائل سیاسی هم پشت سر آن است که جای صحبت درباره آن نیست. 

وی تاکید می‌کند این روند جریان مردمی نهضت عاشورا که همیشه مردم از عقیده، دل و جان خود برای آن سرمایه می‌گذاشتند تبدیل به یک روند سیاسی و قشری جهت دار شده است که به زعم برگزار کنندگان و برنامه ریزان این روند هرچه عزاداری‌ها با هیجان و هیاهوی بیشتری برگزار شود به منافع ان‌ها نزدیک‌تر است و در جهت دستیابی اهداف عده‌ای پیش می‌رود. بنا بر خواسته متولیان چنین مراسمی هرچه هیاهو بیش‎تر باشد، مطلوبیت بیشتر خواهد شد. 

استفاده از ساز و دهل و نوحه خوانی در دستگاه‌های موسیقی مختلف برای جذب کردن جوان‌ها؛ به عقیده برگزار کنندگان چنین مراسمی مطلوب است. این در حالیست که آنچه در نهضت امام حسین (ع) اهمیت دارد جذب کردن جوانان از طریق تفکر است. چنین مراسم نمایشی برای نهضت امام حسین (ع) در‌‌نهایت بعد از پایان ایام عزاداری بی‌ثمر خواهد ماند. دسترسی به آوا‌ها و دستگاه‌های موسیقی بهتر و متنوع‌تر طبعا جذابیت‌های بیشتری برای جوانان دارد. همچنین جوانان به سادگی به آن دسترسی پیدا خواهند کرد. 

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه تاکید می‌کند، ممکن است بتوانیم با چنین روش‌هایی در کوتاه مدت جوانان را جذب کنیم، اما بعد از پایان تاسوعا و عاشورا همین جوانان به دنبال شعرهای عاشقانه‌تر و صداهای جذاب‌تر خواهند رفت. بنابراین ایجاد چنین فضایی برای مراسم عزاداری ضربه بسیار بزرگ و سنگینی بر نهضت عاشوراست که در کشور گریبان گیر دین شده است و از سویی دیگر در کشورهای همسایه مسلمان مثل پاکستان و افغانستان نوعی از عزاداری‌های متحجرانه و ارتجاعی به دور از آرامش تفکر به دین ضربه می‌زند و نوع عزادری در این کشور‌ها شکلی انحرافی به خود گرفته است. 

محمد صادق کاملان درباره تغییر شیوه عزاداری و تعدد ایستگاه‌های صلواتی در خیابان‌ها و همچنین سد معبر از سوی این هیئت‌های عزادری می‌گوید: عزاداری‌های مراسم امام حسین (ع) در سال‌های اخیر شکل تظاهر به خود گرفته است و چنین روش‌هایی در نوع عزاداری نشانه‌ای از عشق و اهداف امام حسین (ع) ندارد. نباید فراموش کنیم که نهضت امام حسین برای براندازی بی‌عدالتی و جایگزینی عدل و داد بوده است. 

وی با نقل سخنی از امام حسین (ع) می‌گوید: «مگر نمی‌بینید که به حق عمل نمی‌شود و جامعه بر اساس حق و عدالت اداره نمی‌شود.» همچنین وی تاکید می‌کند در حکومت عدل و عدالت وجود تکدی‌گری و فقر قابل قبول نیست. 

کاملان با اشاره به انواع سد معبر از سوی هیئت‌ها و آزار و مزاحمتی که برای مردم ایجا می‌کنند، می‌گوید: «اگر دستفروش‌ها سدمعبر می‌کنند و برای مردم ایجاد مزاحمت می‌کنند، این تکیه‌ها و ایستگاه‌های صلواتی هم که ماشین‌ها در خیابان صف می‌کشند تا از آن‌ها غذا و چای نذری دریافت کنند، به‌‌ همان اندازه و شاید هم بیشتر برای مردم مزاحمت ایجاد می‌کنند.» 

همچنین وی به وضعیت خیابان در ساعات پایانی شب بعد از مراسم‌های عزاداری و پیاده روی هیئت‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: در شان و مقام امام حسین (ع) و ۷۲ تن از یاران آن حضرت نیست که با نام عزاداری برای ایشان خیابان‌های شهر با لیوان‌های یکبار مصرف و ظرف‎های نیمه خورده غذاهای نذری مفروش شود. متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم که امام حسین و نهضت آن حضرت تا حد چای و قیمه نذری نزول پیدا کرده و اصل تفکر امام حسین (ع) که همانا آزادگی و ایثار در راه خداوند است فراموش شده. 

این استاد حوزه و دانشگاه تاکید می‌کند که عزاداری در این ایام بسیار پسندیده و شایسته است و زنده نگاه داشتن یاد امام حسین (ع) باید انجام شود و همه با این موضوع موافق هستیم. اما آنچه نگران کننده و اشتباه است، نحوه کارهایی است که با نام این نهضت انجام می‌شود. این در حالی است که حتی برخی از این هیئت‌های عزاداری در مقابل برخورد نیروی انتظامی و شهرداری مقاومت می‌کنند، چندی پیش در شهر مشهد مقدس شاهد این موضوع بودیم. 

در حالی که متخصصان و عالمان مذهبی با چنین روش‌هایی در برگزاری مراسم عزاداری مخالفت می‌کنند، این روش اما همچنان ادامه دارد. دین دستمایه‌ای برای دستیابی به اهدافی شده است که رنگ و بویی از دین ندارند و آنچه برای شهروندان بر جای می‌گذارند چیزی نیست مگر صدای تبل و سنج تا پاسی از شب و ظرف‌های یکبار مصرف نذری و با نگاهی عمیق‌تر فاصله گرفتن بیشتر دین از پایه‌های اصلی جامعه.