برجام در ایستگاه اجرا

مذاکرات هسته‌ای در دولت یازدهم بعد از سه سال به خان آخر خود رسیده است. قطاری که در 14 سال گذشته در ایستگاه‌های پایانی و آغازین مسافران و هدایت کنندگان متفاوتی را به خود دیده است.

محمد جواد ظریف به همراه علی اکبر صالحی و معاونانشان برای شرکت در کنفرانس مطبوعاتی با حضور فدریکا موگرینی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده 1+5 که قرار است دیگر وزیران خارجه کشورهای گروه 1+5 در آن شرکت داشته باشند به وین سفر کرد. قرار است در این کنفرانس مطبوعاتی بیانیه مشترک ایران و 1+5 در رابطه با اجرای برجام از سوی ظریف و موگرینی قرائت شود.

منابع خبری نزدیک به هیات مذاکره‌کننده ایران اعلام کرده اند که به احتمال قوی روز شنبه 26 دی ماه روز اجرای برجام خواهد بود. در عین حال با توجه به اقدامات آژانس و برخی مذاکرات فنی باقی‌مانده که هم‌چنان در وین در جریان است روز یکشنبه نیز از پیش‌بینی‌ها برای روز اجرای برجام خارج نیست.

قرار است مراسم پایانی و اعلام اجرایی شدن برجام در مقر سازمان ملل در وین برگزار شود.

بنابر این گزارش، هیات مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان روز شنبه در حالی راهی وین می‌شود که هیات‌های کارشناسی ایران و 1+5 ساعات پایانی جمعه شب هم‌چنان در حال رایزنی و گفت‌وگو هستند. در همین حال بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در تهران و مراکز هسته‌ای ایران در آخرین مراحل از بازراستی‌آزمایی قرار دارند و گزارش راستی‌آزمایی آژانس از اقدامات هسته‌ای ایران طبق برجام را آماده می کنند.

بر اساس گزارش رسانه‌های ایرانی و خارجی قرار بود گزارش مذکور تا پایان روز جمعه از سوی آژانس به طور همزمان در اختیار شورای حکام و شورای امنیت قرار گیرد و بعد از آن منوط به تایید اجرای اقدامات هسته ای ایران از سوی آژانس، کشورهای1+5 اقدام به لغو و توقف عملی تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران می‌کنند و به این ترتیب برجام برای یک دوره هشت الی ده ساله کلید خواهد خورد. در عین حال گزارش آژانس به دلایل نامعلوم روز جمعه منتشر نشد و در حال حاضر به روز شنبه موکول شده است.

منابع نزدیک به آژانس از هر گونه اظهارنظر دقیق درباره زمان انتشار این گزارش خودداری می‌کنند.

با اعلام پایان یافتن اقدامات هسته ای ایران همه چیز برای اجرا شدن برجام فراهم شده است. بعد از بیست و هشت ماه مذاکرات هسته ای که در دو مرحله اولیه و نهایی پیگیری شد به دقایق پایانی خود نزدیک می شود. ایران و 1+5 پس از توافق هسته ای 23 تیرماه سال جاری و پس از آنکه روزهای مهم "توافق"، "تصویب" را پشت سر گذاشتیم حالا نوبت به روز"اجرا" رسیده است.

به گزارش ایسنا، در روز اجرای برجام تمامی تحریم‌های یک جانبه و همه جانبه اروپا و آمریکا و نیز تحریم‌های بین‌المللی شورای امنیت علیه ایران لغو یا متوقف خواهد شد. تحریم‌ها علیه ایران بر اساس ضمیمه 2 برجام از سوی اروپا لغو و از سوی آمریکا متوقف خواهد شد.

بر اساس برجام تحریم‌هایی که از سوی اتحادیه اروپا از روز اجرا لغو می‌شود به شرح زیر است: نقل و انتقالات مالی بین اشخاص و نهادهای اروپایی – فعالیت‌های بانکی - ارایه خدمات بیمه و بیمه اتکایی - ارایه خدمات پیام رسانی مالی (از جمله سوئیفت) - حمایت مالی از تجارت با ایران - تعهد به پرداخت وام‌های بلاعوض - خدمات مالی و وام‌های ترجیحی به دولت ایران - معاملات راجع به اوراق مشارکت دولت ایران و اوراق تضمین شده توسط دولت - واردات و حمل نفت، فراورده‌های نفتی، گاز و فراورده‌های پتروشیمی ایرانی، صادرات تجهیزات با تکنولوژی کلیدی برای بخش‌های نفت و گاز و پتروشیمی - سرمایه گذاری در حوزه‌های نفت و گاز و پتروشیمی - صادرات تجهیزات و تکنولوژی‌های کلیدی صنابع دریایی - طراحی و ساخت کشتی‌های باری - ارایه خدمات پرچم و تعیین وضعیت - دسترسی به فرودگاه‌های اتحادیه اروپا برای هواپیماهای باری ایرانی - صادرات طلا، فلزات گرانبها و الماس - تحویل مسکوکات و اسکناس ایرانی - صادرات گرافیت، فلزات خام و نیمه ساخته مانند آلومینیوم و فولاد و صادرات نرم‌افزار برای یکپارچه سازی فرایندهای صنعتی و لغو فهرست اشخاص حقیقی و حقوقی و نهادها که در ضمیمه 2 برجام آمده است.

در همین چارچوب ایالات متحده آمریکا منطبق با برجام تحریم های اعمال شده از سوی این کشور درباره ایران را با اجرایی شدن برجام متوقف می کند. سرفصل تحریم هایی که اجرای آنها متوقف می‌شود عبارت است از: معاملات مالی و بانکی با بانک‌ها و موسسات مالی ایرانی مشخص شده در پیوست 2- معاملات با دولت ایران- ارائه اسکناس دلار آمریکایی به دولت ایران - محدودیت‌های تجارت دوجانبه بر درآمدهای ایران در خارج از کشور شامل محدودیت‌ها بر نقل و انتقال درآمدها - خرید، پذیره نویسی یا تسهیل معاملات راجع به دیون حاکمیتی ایران شامل اوراق قرضه دولتی - خدمات پیام‌رسانی مالی به بانک مرکزی ایران و موسسات مالی ایرانی به نحو مندرج در الحاقیه شماره 3 پیوست 2 - خدمات بیمه‌ای یا بیمه اتکائی - (توقف) تلاش برای کاهش فروش نفت ایران - سرمایه گذاری شامل مشارکت در سرمایه گذاری‌های مشترک، کالا، خدمات، اطلاعات، فناوری و دانش و کمک فنی برای بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی - خرید، تحصیل، فروش، حمل و نقل یا بازاریابی نفت، محصولات پتروشیمی یا گاز طبیعی از ایران - صادرات، فروش یا عرضه فراورده‌های نفتی تصفیه شده و فراورده‌های پتروشیمی به ایران - معاملات در حوزه انرژی ایران - معاملات با بخش‌های کشتیرانی و کشتی سازی و عاملان بنادر ایران - خرید و فروش طلا و سایر فلزات گرانبها - خرید و فروش گرافیت، فلزات خام یا نیمه ساخته مانند آلومینیوم، فولاد، زغال سنگ و نرم افزار برای یکپارچه سازی فرآیندهای صنعتی - فروش، عرضه یا انتقال کالاها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با بخش خودروسازی ایران - تحریم‌های راجع به خدمات تبعی در مورد هریک از گروه‌های فوق - برداشتن نام افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی به شرح مندرج در الحاقیه 3 پیوست 2 از فهرست SDN؛ یا لیست اشخاص تحریمی غیرSDN - لغو دستورات اجرایی 13574، 13590، 13622، و 13645 و بخش های 5 تا 7 و 15 دستورالعمل اجرایی 13628 .

تحریم‌های گسترده بین المللی، چند جانبه، یک جانبه و ملی در نه سال گذشته بعد از حدود دو سال مذاکره مستمر ضمن حفظ حقوق هسته‌ای کشور قرار است برداشته شود تا زنجیرها از پای اقتصاد و زندگی مردم برداشته شود؛ تحریم‌هایی که در ۶ قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متبلور شد. در اثر تحریم‌هایی که در این سال های اخیر علیه ایران وضع شد، اقتصاد ایران لطمات و هزینه‌های فراوانی را متحمل شد و در مقابل برخی کشورهای همسایه از این وضعیت ایران نهایت استفاده را کردند.

از دیگر مهم ترین اثرات توافق هسته‌ای خارج شدن ایران از بند ۷ منشور سازمان ملل متحد است که در تاریخ روابط و حقوق بین‌الملل یا با جنگ و کودتا این هدف به دست آمده یا تغییر رژیم‌ها. اما در تاریخ حقوق بین‌الملل تجربه ایران نخستین موردی است که یک کشور بدون درگیری نظامی، جنگ، مداخله نظامی یا تغییر رژیم و تنها در پرتو مذاکرات حقوقی، سیاسی و فنی توانسته خود را از فصل ۷ منشور سازمان ملل خارج سازد.

به گفته بسیاری از کارشناسان مذاکرات هسته‌ای ایران و ۵+۱ هرچند صرفا در حوزه هسته ای و حل و فصل این موضوع بود اما تاثیر آن تنها در این بخش خلاصه نمی شد بلکه نتایج و آثار آن توانست پارادایم مطرح در عرصه روابط بین‌الملل در حوزه مذاکرات استراتژیک و بین‌المللی (مواجهه یک کشور جهان سوم با قدرت‌های جهانی) را تغییر دهد. علاوه بر این آثار این مذاکرات در حل و فصل مسایل منطقه به ویژه در بحران سوریه قابل کتمان نیست و می تواند در آینده نزدیک این روند در صورت قوام یافتن، شرایط استراتژیک در منطقه را بر هم زند.

حسن روحانی اولین مسوول رسیدگی به پرونده هسته ای ایران در اوایل دهه 80 بود و بعد از بیش از یک دهه دوباره قرعه به نام وی خورد. اما این بار در کسوت رییس جمهور نه یک مقام امنیتی. هر چند روحانی سال های 92 تا 94 آن روحانی سال های 82 تا 84 نیست اما او بعد از 14 سال با همان گام های آرام و حساب شده که روزی در مقام دبیری شورای عالی امنیت ملی مسوولیت پرونده هسته ای را پذیرفت طی سه سال گذشته برای پایان دادن به بحران ساختگی هسته ای گام برداشت. او با تمام فراز و نشیب های داخلی و بین المللی و انتقادهای داخلی به مراتب شدیدتر از گذشته از سد یکی از مهم ترین پرونده های بین المللی ایران بعد از انقلاب عبور کرد.