آیا غول‌های هوایی از معامله با ایران پشیمان می‌شوند؟

رویداد۲۴-دیروز هشتمین نمایشگاه بین‌المللی هوایی و هوانوردی ایران درحالی آغاز به کار کرد که برخی رسانه‌ها از بویینگ و ایرباس به‌عنوان بزرگترین غایبان این نمایشگاه یاد کردند. مانور نمایشی ٥ شوالیه روسی سوخو ٢٧ در آسمان ایران گمانه‌زنی برخی رسانه‌ها را تقویت کرد که با ورود ترامپ به کاخ سفید مذاکرات خرید هواپیما به مشکل برمی‌خورد. مانور روس‌ها در آسمان ایران حتی برخی گمانه‌ها را تقویت کرد که با وجود دید منفی مردم ایران نسبت به هواپیماهای روسی، ترامپ احتمالا ما را مجبور خواهد کرد که به خرید سوخوهای روسی تن بدهیم. موضوعی که بارها ازسوی وزارت راه‌وشهرسازی تکذیب شده است. با این حال رسانه‌های خارجی لغو توافق خرید هواپیما از آمریکا و فرانسه را دور از انتظار می‌دانند و معتقدند، ترامپ برای نقض برجام راه دشواری درپیش دارد و مجبور است نظر موافق سایر کشورهای مذاکره‌کننده با ایران را جلب کند. این درحالی است که حسین دهقان، وزیر دفاع کشور نیز دیروز در هشتمین نمایشگاه بین‌المللی هوایی و هوانوردی ایران اعلام کرد، آمریکا و اروپا دیگر اجماع سابق را ندارند و با دروغگویی‌های آمریکا، اروپا موضع جداگانه‌ای نسبت به آمریکا درپیش گرفته است.

البته مقصود اسعدی‌سامانی،  دبیر انجمن شرکت‌های هوایی نیز غیبت ایرباس و بویینگ در نمایشگاه کیش را حامل پیام خاصی نمی‌داند و به «شهروند» می‌گوید: نمایندگان مستقیم ایرباس و بویینگ به دلیل نهایی‌نشدن قراردادها در نمایشگاه حاضر نبودند اما آنها نمایندگان منطقه‌ای خود را به نمایشگاه کیش فرستاده‌اند و این رفتار هیچ معنای خاصی ندارد و نمی‌توان آن را به برهم‌خوردن توافق‌های هوایی تعبیر کرد و علاوه براین، ایرلاین‌های بزرگی مانند لوفت‌هانزا، سنگاپورایرلاین و سایر ایرلاین‌های بزرگ ایتالیا و فرانسه حضور پررنگی در نمایشگاه داشته‌اند.

رئیس‌جمهوری تاجر از بازار هوایی ایران چشم‌پوشی نمی‌کند
آرمان بیات، کارشناس صنعت حمل‌ونقل هوایی نیز در گفت‌وگو با «شهروند» لغو توافق‌های هوایی توسط ترامپ را دور از انتظار می‌داند و توضیح می‌دهد: بدون ‌شک همه شرکت‌های هواپیماساز دنبال فروش محصول هستند و به همین دلیل بازار بزرگ ایران را نادیده نخواهند گرفت و برای قرارداد با ایران هرگونه انعطاف لازم را به کار می‌برند.

او همچنین از آماده تحویل‌شدن یکی از ایرباس‌های خریداری شده در پسابرجام خبر می‌دهد و می‌گوید: یک فروند ایرباس ۳۲۱ از مجموع ۱۹ فروند مقدماتی هم آماده تحویل شده است و به ‌زودی به سمت ایران پرواز می‌کند.

بیات همچنین درباره واکنش ترامپ به قراردادهای هوایی ایران توضیح می‌دهد: ترامپ یک سیاستمدار نیست و بیشتر یک تاجر و کاسب مسلک است، بنابراین می‌توان او را با رفتارهای سیاستمدارانه کنترل کرد. فراموش نکنید دو شطرنج باز اگر روبه‌روی هم بازی کنند،  مدام به دنبال شکست هم هستند اما ما اگر سیاستمدارانه درحوزه خارجی رفتار کنیم، می‌توانیم با ترامپ پوپولیست و تاجر کاسب، خوب بازی کنیم.

او ادامه می‌دهد: من تصور می‌کنم ایشان حتی برجام را نخوانده است و اگر وارد کاخ سفید شود، متوجه می‌شود که نمی‌تواند این معاهده را یک‌طرفه نقض کند. البته امکان کارشکنی او را نمی‌توان نادیده گرفت، کارشکنی‌هایی که روند کلی را کند کند، چراکه برجام یک پروتکل چند‌جانبه و با پشتوانه سازمان ملل است و دولت آمریکا چاره‌ای به جز اجرای آن ندارد. از طرفی، وضع اقتصادی آمریکا مطلوب نبوده و به نظر نمی‌رسد با نقض برجام برای خود هزینه‌تراشی کند.
این کارشناس صنعت حمل‌ونقل تأکید می‌کند: ترامپ تنها در یک صورت می‌تواند برجام را نادیده بگیرد و آن این‌که فاینانسر آمریکایی را از پشت قرارداد بویینگ حذف کند و این به این معناست که فاینانس هواپیماها آمریکایی نباشد. از این طریق است که می‌تواند راهی باز کرده و سرمایه فاینانسر اروپایی یا هرجای دیگر دنیا را به آمریکا   بکشاند.

بیات درپاسخ به این‌که فاینانس غیرآمریکایی بویینگ چه مشکلاتی می‌تواند سر راه مذاکرات هوایی ایران ایجاد کند، نیز توضیح می‌دهد: هیچ مشکلی نمی‌تواند ایجاد کند اما  باید دید که بویینگ چه نظری و چه ارتباطی با فاینانسرهای غیرآمریکایی داشته و شرایط‌شان در قبال فاینانس برای ایران چیست؟ طبیعی است که فاینانسر و تولید‌کننده از یک سیاست پیروی کنند، خب کار راحت‌تر است. مسأله بعد موضوع تبادل دلار است که با توجه به محدودیت‌ها، کمی سخت به نظر می‌رسد اما در کل  نظر من این است که  ممکن است در بدترین حالت اجرای قراردادها کند شود اما ناممکن نمی‌شود. فقط تراکنش مالی و فاینانس به احتمال قریب به یقین و در بدترین وضع آمریکایی نخواهد بود.

این کارشناس همچنین تأکید می‌کند: آمریکا به‌شدت درگیر مشکلات اقتصادی و اجتماعی داخلی است؛ بنابراین عقب‌نشینی از موضع منطقه‌ای نیز دور از انتظار نیست. بنابراین من شک ندارم طوری رفتار نمی‌کند که به قرارداد خرید هواپیما و اساسا برجام به صورت مستقیم ضربه وارد کند؛ اما ما هم باید دقت کنیم که رفتارهای غیرعقلانی انجام ندهیم و با بويینگ جدی‌تر از ایرباس مذاکره کنیم؛ زیرا برای خرید هواپیما از هر تولیدکننده غیرآمریکایی نیز دست آخر نیازمند مجوز وزارت خزانه‌داری و مشخصا اوفک هستیم.

بازگشت روس‌ها به آسمان ایران
با وجود اين رسانه‌های ایرانی بدترین فرض ممکن یعنی لغو قراردادهای خرید هواپیما را نیز دور از نظر نداشته‌اند. ایسنا با اشاره به مانور سوخوهای روسی نوشت جمهوریخواهان آمریکا جاده بازکن پرنده‌های روسی به ایران شده‌اند. این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که تجربه تلخ استفاده شرکت‌های هواپیمایی ایرانی از هواپیماهایی مانند توپولوف و آنتونوف که باعث ثبت چند سقوط دردناک در ایران شد، افکار عمومی ایران را به‌شدت نسبت به این هواپیماهای روس منفی کرده است.

این خبرگزاری همچنین نوشت با وجود آن‌که قرارداد خرید هواپیما از سوی ایران‌ایر با شرکت‌هایی چون ایرباس و بويینگ به مراحل نهایی خود رسیده و بعید به نظر می‌رسد راه چندانی تا تصویب نهایی آن وجود داشته باشد، اما قدرت گرفتن دوباره جمهوریخواهان در آمریکا که جزو مخالفان سرسخت توافق هسته‌ای به حساب می‌آیند این نگرانی را به وجود آورده که شاید ورود این هواپیماها با دشواری‌های جدیدی روبه‌رو شود. موضوعی که می‌تواند گزینه‌های دیگر شرکت‌های هواپیماساز را مطرح کند.

البته رخداد بدترین حالت یعنی کارشکنی دوباره آمریکا در نوسازی صنعت هوایی ایران می‌تواند مانع معامله ایران با سایر غول‌های هوایی جهان شود؛ زیرا آمریکا در حال حاضر یکه‌تاز صنعت هوایی جهان به شمار می‌رود و مطابق با قوانین این کشور تمام هواپیماهایی که لااقل ۱۰‌درصد از تجهیزات‌شان در این کشور ساخته شده، باید برای فروش به ایران مجوز رسمی آمریکا را کسب کنند. موضوعی که باعث می‌شود در کنار ایرباس و بويینگ حتی گزینه‌هایی مانند بمباردیه و میتسوبیشی نیز برای آمدن به ایران با اما و اگرهای جدی مواجه شود. در این فضا تنها گزینه ایران هواپیماهای روسی خواهد بود و هواپیمای جدید سوخو ۱۰۰ که در طول این ماه‌ها بارها صحبت آن برای ورود به ایران مطرح و البته تکذیب شده می‌تواند بار دیگر در برنامه‌های مذاکره دو طرفه قرار گیرد. موضوعی که کارشناسان صنعت هواپیمایی نیز نگاه کاملا منفی به آن ندارند و اعلام می‌کنند که نه‌تنها ایرلاین‌های آسیایی و اروپای شرقی که حتی برخی ایرلاین‌های آمریکایی نیز از سوخو ١٠٠ استفاده می‌کنند.

علیرضا بحیرائی، کارشناس مسائل هوایی در این‌باره به ایسنا گفته است كه بر خلاف جو منفی که در ایران وجود دارد، نمی‌توان به این هواپیماها نگاهی کاملا منفی داشت. بسیاری از آنها حتی مانند توپولوف در عملکرد سابق خود مثبت بوده‌اند؛ اما قطعا وقتی شرکتی در ایران برای این هواپیما ۱۷ ساعت پرواز روزانه در نظر می‌گیرد، نمی‌توان انتظار داشت این هواپیما در اوج باقی بماند.

رسانه‌های خارجی خوشبین به سرانجام مذاکرات هوایی
با وجود اين شورای اتحادیه اروپا به ادامه واگذاری هواپیماهای مسافربری آمریکایی به ایران امیدوار است. اسپوتنیک‌نیوز به‌تازگی موضوع وضع مذاکرات خرید هواپیما توسط ایران را دستمایه گزارش خود قرار داده و نوشته است براساس بیانیه نشست شورای اتحادیه اروپا در بروکسل، اروپا امیدوار است تا ایالات متحده ارسال هواپیماهای مسافربری به ایران را در چارچوب تحقق اجرای برنامه جامع اقدام مشترک «برجام» اجرا کند و رویترز نیز نگاه خوش‌بینانه‌ای به اجرای مفاد مذاکرات خرید هواپیما توسط ایران داشته و نوشته است  دولت باراک اوباما گفته است هر قانونی را که به دنبال بلوکه‌کردن مبادلات مالی مرتبط با صادرات هواپیماهای مسافربری به ایران باشد را لغو خواهد کرد و چنانچه جمهوریخواهان بخواهند علیه این توافق سنگ‌اندازی کنند، راه دشواری در پیش دارند و باید علاوه بر آمریکا، انگلیس، روسیه، فرانسه، چین و آلمان را نیز برای برگشت دوباره این تحریم‌ها قانع کنند.