سفر فرح پهلوی به عراق و دیدار با صدام حسین
رویداد۲۴ علیرضا نجفی: تصویر ثبت شده در تاریخ ۲۷ آبان ماه سال ۱۳۵۷ چند ماه مانده به پیروزی انقلاب ایران که فرح پهلوی به عراق سفر کرد و با صدام حسین معاون وقت رئیس جمهور عراق دیدار کرد.
سفر فرح پهلوی به عراق در اصل به توصیه دکتر سیدحسین نصر و برای دیدار با آیت‌الله خویی انجام گرفت. آیت‌الله خویی در ردیف مراجعی چون آیت‌الله بروجردی بود و «تشکیل حکومت» در زمان غیبت را جایز نمی‌دانست بنابرین جایی نیز در میان انقلابیون و اسلام‌گرایان نداشت.
سیدحسین نصر با آگاهی به این مساله و برای جلب حمایت مقلدان آیت‌الله خویی پیشنهاد سفر فرح به عراق را مطرح کرد.نصر دربار را قانع کرده بود که راه عبور از بحران سیاسی کشور شریک کردن اسلام‌گرایان در قدرت سیاسی و مشابهت به دوران صفوی است. خود نصر بعد‌ها این مساله را اینگونه توضیح داد: «احساس می‌کردم تنها کسی بودم که می‌توانستم همچون میانجی به ایجاد موقعیتی کمک کنم که در آن مثلا آیت‌الله خمینی با شاه مصالحه کنند و نوعی حکومت سلطنتی اسلامی بر پا شود، همان طور که در عصر صفوی داشته‌ایم.»
سفر فرح پهلوی در ۲۷ آبان ماه سال ۱۳۵۷ آغاز شد. در این سفر علاوه بر سیدحسین نصر، دو تن از فرزندان شاه یعنی فرحناز و علیرضا نیز همراه فرح پهلوی بودند. فرح پهلوی پس از رسیدن به فرودگاه بغداد مورد استقبال مقامات دولتی قرار گرفت و در «قصر جادریه» ساکن شد. نخستین اقدام وی دیدار صدام حسین بود. صدام حسین در آن زمان معاون «ژنرال حسن البکر» رئیس جمهور عراق بود. اما به دلیل کهولت سن و ناتوانی حسن البکر برای رسیدگی به امور مملکت، صدام حسین در عمل همه‌کاره و نفر اول کشور بود.
بیشتر بخوانید: آخرین سفر شاه به مشهد و تلاش برای اتحاد با روحانیون/ چرا روحانیت شیعه با محمدرضا شاه همراه نشد؟
بنابر آنچه سیدحسین نصر نقل کرده است، در آن ملاقات صدام حسین از فرح پهلوی پرسیده که «آیا می‌توانیم نسبت به اوضاع ایران مطمئن باشیم؟» فرح پهلوی نیز اینگونه پاسخ داده است: «مردم متوجه شده‌اند که ادامه اعتصاب و اعمال تخریبی نه فقط اقتصاد مملکت را فلج، بلکه استقلال ایران را به خطر می‌اندازد و احساس می‌شود مردم از این آشفتگی و التهاب خسته شده‌اند.»
همچنین صدام حسین خطاب به مترجم فرح پهلوی گفته: «به علیاحضرت بگویید به برادرم شاه بگویند تانک‌ها و سلاح‌های خود را به خیابان‌ها ببرد و به روی شورشیان افراط‌‌گرا آتش باز کند. به او بگویید اگر امروز هزار ایرانی جان خود را از دست بدهند بهتر است که فردا یک میلیون نفر از آنها کشته شوند.»
دیدار فرح پهلوی با آیت الله خویی
فرح پهلوی پس از دیدار با صدام حسین بغداد را به قصد نجف ترک کرد و پس از رسیدن به شهر نجف، ابتدا به زیارت عتبات رفت و پس از آن برای ملاقات با آیت‌الله خویی راهی منزل وی شد.
به گزارش رویداد۲۴ «رضا تقی‌زاده» رئیس کل دفتر مخصوص فرح پهلوی که در این سفر حضور داشت دیدار فرح و آیت‌الله خویی را اینگونه نقل می‌کند: «ابتدا اعلام شد خویی بیمار است که البته نبود، ولی در دیدار با شهبانو در تخت خود دراز کشیده بود. خانه خویی بسیار محقر بود. وی ابتدا به زبان ترکی با ملکه ایران شروع به صحبت کرد، با این تصور که میهمان او به دلیل پیشینه آذری ترکی صحبت می‌کند. در حالی‌که میهمانان روی زمین نشسته بودند، یکی از دستیاران خویی که در اتاق بود از شهبانو خواست که موقع صحبت مستقیم در چشم‌های او نگاه نکند و سر به زیر بدوزد؛ توصیه‌ای که هنوز یادآوری آن طعم تلخی در کام آخرین ملکه ایران باقی می‌گذارد.»
در واقع اشاره رضا تقی‌زاده به بیماری آیت‌الله خویی به این دلیل است که تقی‌زاده نیز مانند بسیاری اعتقاد دارد آیت‌الله خویی برای امتناع از ملاقات فرح پهلوی خود را به بیماری زده است.
هدف از سفر فرح پهلوی به نجف، جلب حمایت خویی از پادشاه ایران و صدور بیانیه‌ای در این زمینه بود که آیت‌الله حاضر به دادن هیچ بیانیه‌ای نشد. ساواک مشروح ملاقات فرح پهلوی و آیت‌الله خویی را چنین گزارش کرده است: «شهبانوی ایران در حالی که آقای خویی مریض بوده و خوابیده بوده است، بدون اطلاع قبلی با چند تن مسلح عراقی ناگهان و غافلگیر پیش آقای خوئی رفته‌اند و خوئی در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته است و سخنانی هم که خوئی به شهبانوی ایران گفته است کاملا با گفته‌ی رادیو مخالفت دارد. زیرا خوئی به ایران و ملت ایران اصلا دعا نکرده و آنها را دعوت به همبستگی و سرمشق گرفتن از علی علیه‌السلام نموده و آنچه رادیو میگوید نکرده است، بلکه خوئی در این ملاقات به سه موضوع اشاره کرده است: نفوذ بهائیان در ایران، اشاره به حوادث اخیر و کشتار دسته جمعی، اهانت به علماء و زندان کردن و تبعید کردن آنها؛ و در هر سه موضوع خیلی با تندی صحبت کرده است.»
خاطرات تقی‌زاده و سیدحسین نصر این گزارش ساواک را تایید می‌کنند. بنا به نوشته تقی‌زاده، در ادامه گفتگو آیت‌الله خویی از مشکلات معیشتی مردم ایران گفته است که این مساله باعث برافروختگی فرح پهلوی شده است.
تقی‌زاده می‌نویسد: «خویی به ملکه گفت که شما یک مسلمان هستید و عکس‌های شما نباید در روزنامه‌ها چاپ شود. شما نباید با من دست بدهید. او همچنین در مورد لباس و پوشش ملکه و ضرورت قناعت و فروتنی هم موعظه کرد و جلسه در فضایی سرد و سنگین به پایان رسید.»
تنها دستاورد سفر فرح پهلوی به عراق، یک انگشتر ساده بود که آیت‌الله خویی به او داد تا به شاه بدهد. سه ماه پس از این سفر حکومت پهلوی سقوط کرد. انقلابیون اما به خاطر هدیه آیت‌الله خویی به شاه حملات فراوانی را متوجه او کردند.
ازکسی حمایت نمی کنیم اما شما هم با این تبلیغات نمی توانیدمردم را نسبت به خاندان پهلوی بدبین نمائید چون خودتان هم نتوانستید کاری از پیش ببرید که هیچ بلکه خراب تر هم کردید
بره پایین
هر کس شناسند نمک کافی است انگشت نمک
کی شناسند نمک، نامرد گر خورد انبار نمک