جلیل سبحانی : دانش بنیان شدن صنایع بزرگ، از غفلت تاریخی تا راهبردی کلیدی

رویداد۲۴ جلیل سبحانی به عنوان یک کارآفرین موفق که هدایت یک مجموعه بزرگ صنعتی و دانش بنیان را برعهده دارد ، دانش بنیان شدن صنایع بزرگ را یک راهبرد کلیدی برای توسعه و پیشرفت کشور می داند.

این مدیر موفق صنعت کشور با اشاره به عقب‌ ماندگی صنایع بزرگ کشور در زمینه فناوری و دانش‌بنیان شدن می گوید: اگرچه امروز تعداد شرکت های دانش بنیان در کشور به حدود ده هزار شرکت رسیده ، اما اغلب آنها شرکت های نوپایی هستند که تارسیدن به یک شرکت بزرگ صنعتی راه طولانی در پیش دارند.

سبحانی از این مسئله به عنوان یک غفلت یادمی کند و می گوید: اگرچه صنایع کوچک و متوسط دانش بنیان در کشور راه اندازی شده اند اما درصنایع بزرگ مثل خوردسازی ، صنایع نفت و فولاد هنوز دچار عقب‌ماندگی فنّاوری هستیم و شرکت های بزرگ کشور که بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی را برعهده دارند هنوز دانش بنیان نشده اند.

این مدیر شرکت دانش بنیان با اشاره به اینکه حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان و دانش‌بنیان شدن صنایع، اصلی‌ترین رویکردهای توسعه صنعتی کشورهاست در پاسخ به این سئوال که چرا برای پیشرفت کشور، صنایع بزرگ باید دانش‌بنیان شوند؟ می گوید: توسعه صنعتی با از بین بردن شکاف فناوری و دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ به وقوع خواهد پیوست. ثروت در قرن 21، در جایی است که علم به کار گرفته شود و به همین خاطر حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان و دانش بنیان شدن صنایع اصلی‌ترین رویکردهای توسعه صنعتی کشورها بوده است. قدم بزرگی که تا کنون ما نسبت به آن غفلت داشتیم و باید هر چه سریع‌تر شکاف فناوری صنایع داخل را با حرکت به سمت دانش‌بنیانی شدن از بین ببریم.

اما چرا صنایع بزرگ ما هنوز نتوانسته اند آنطور که باید و شاید به جرگه شرکت های دانش بنیان بپیوندند؟ به اعتقاد جلیل سبحانی یکی از معضلات موجود در صنایع، ارزبری بالای واردات تجهیزات است. بر اساس آمارهای موجود، کشور سالانه به ۱۹ میلیون تن نهاده دام و طیور نیاز دارد که چیزی در حدود ۱۶ میلیون تن آن از طریق واردات تأمین می‌شود، یعنی وابستگی ما در حوزه نهاده‌های دام و طیور حدود ۸۵درصد است. از طرف دیگر طبق آمار وزارت صمت رقم میانگین واردات و ارز خارج شده از کشور سالانه حدود ۴۴ میلیارد دلار بوده است که بخش مهمی ازاین ارز جهت واردات انواع و اقسام کالاها و تجهیزات تخصیص یافته است و اگر بخواهیم به طور مصداقی ۱۰ محصول اول با بیشترین ارزبری را مشخص کنیم، هفت قلم از این محصولات مربوط به وزارت جهاد کشاورزی، دو قلم مربوط به وزارت صمت و یک قلم مربوط به وزارت بهداشت بوده است.

این کارآفرین معتقد است ، ازآنجا که فرآیند تولید کالاها متکی به واردات شده ، در نتیجه تحقیق و توسعه در کشور جلو نمی‌رود و صنایع بزرگ یا نیازی در این زمینه احساس نمی کنند یا اگر نیازی هم وجود داشته باشد این نیازها پاسخ داده نمی‌شود بنابراین صنایع ناچار به سمت واردات رفته و ازاین طریق نیازهای خود را با هزینه گزاف و بدون انتقال فناوری برطرف می‌کنند.

سبحانی درخصوص راهکارهای عملی برای دانش بنیان کردن صنایع بزرگ معتقد است : راهکار این مسئله حرکت به سمت برآورده کردن نیاز شرکت‌ها و صنایع داخلی، به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و متصل کردن این شرکت ها به صنایع بزرگ است. از طرف دیگر باید بخش تحقیق و توسعه صنایع را از حالت کارمندی خارج کرده و وظایف و مسئولیت های جدیدی برای این بخش درنظر گرفت زیرا امروزه در تحقیق و توسعه شرکت‌ها و صنایع بزرگ ، عملا اتفاق خاصی صورت نمی‌گیرد؛ این خلأ بزرگ یک راه‌حل کاربردی دارند و آن به کارگیری شرکت‌های دانش بنیان برای فعالسازی این بخش‌هاست. می‌توان برای هزینه‌های R&D، با امکان صحت‌سنجی متقابل معاونت علمی ریاست‌جمهوری، معافیت مالیاتی نیز در نظر گرفت. از این طریق علاوه بر توسعه دانش‌بنیانی شدن صنایع و شرکت‌های بزرگ و متوسط، می‌توان تحقیق و توسعه و خلاقیت را به این بخش افزود.

این مدیر شرکت دانش بنیان درباره دیگر الزامات دانش بنیان شدن صنایع بزرگ می گوید: بخش اعظمی از مسیر دانش‌بنیان شدن صنایع، فضای فکری مدیران صنایع است و اینکه اگر بخواهند تغییری نیز ایجاد کنند، قوانین متضاد با فضای رقابت و تولید داخل، دست و پای این مدیران را خواهد بست. بنابراین در این قسمت می‌توان با توجه به قوانین مخل فضای رقابت و استفاده از حداکثر توان تولید داخل، به سمت اصلاح این قوانین رفت. برخی دیگر نیز به دلیل عدم اطمینان از کیفیت کالای تولید داخل به سمت واردات تجهیرات می‌روند که برای کاهش این مقاومت راه هایی وجود دارد، از جمله مهمترین آن ارائه ضمانت هایی برای تایید عملکرد یک محصولات فناورانه تولید داخل است.

به گفته سبحانی، منظور از این ضمانت ها، وجود مرجعی برای تایید کیفیت این محصولات است. این گونه که آزمون‌های استانداردی را انجام دهند و در نهایت یک گواهینامه کیفیت و تاییدیه به آن محصولات ارائه دهند. ما هنوز متاسفانه به صورت گسترده، مرجعی تحت این شرایط برای محصولات مورد استفاده در واحد‌های عملیاتی تولید داخل نداریم. طی چند سال گدشته تلاش‌هایی برای تعریف چنین مرجعی جهت تایید کیفیت محصولات فناورانه در صنایع مختلف انجام شده اما هنوز به صورت مناسبی در چرخه تولید محصولات داخلی وارد نشده است.

جلیل سبحانی در پایان می گوید: برای رسیدن به این مهم لازم است ضمن پذیرش و توجه ویژه مسوولین بخصوص مدیران عامل صنایع بزرگ در قالب یک راهبرد فناورانه، حرکت به سمت نوآوری باز آغاز و ظرفیت‌ها و سازوکارهای مناسب برای دستیابی به آن (همچون مراکز نوآوری مشترک، قراردادهای باز و...) ایجاد شود تا در کنار ایجاد مشوق های لازم از سوی دولت، دانش بنیان شدن صنایع بزرگ با سرعت بیشتری انجام شود.