پایان داعش؛ آغاز اوج‌گیری تقابل و رقابت با ایران

رویداد۲۴،امیر ساعدی داریان*- داعش سرانجام به آخر خط رسید. بیش از شش سال مقاومت جمهوری اسلامی ایران و هم‌پیمانان منطقه‌ای و بین‌المللی کار داعش را تمام کرد؛ اما یقیناً پایان داعش تثبیت‎گر نفوذ ایران در منطقه نیست بلکه آن پایان با آغاز اوج گرفتن برخی تقابل‌ها و رقابت‌های غیر سازنده همراه خواهد شد که سخنان تازه بن سلمان ولیعهد عربستان در گفت‎وگو  با نیویورک‌تایمز می‌تواند شاهدی بر آن باشد.

با تصرف آخرین سنگر داعش در بوکمال سوریه، سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس که به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران نزدیک به شش فرماندهی جنگ با تروریسم منطقه‌ای را بر عهده داشت، پایان داعش را رسماً اعلام کرد.

سردار سلیمانی بر اساس گزارش منابع خبری نزدیک به حزب‌الله لبنان به‌ویژه پایگاه خبری المیادین، فرماندهی آخرین عملیات علیه داعش یعنی تصرف بوکمال را نیز بر عهده داشت. این اتفاق معنا و مفهومی جز این ندارد که جمهوری اسلامی ایران مهر ابطال داعش را زد و پچیدن نسخه این گروه تروریستی را به نام خود ثبت کرد و بار دیگر بر نفوذ خود بر سوریه و عراق رسمیت بخشید؛ اتفاقی که یقیناً خوشایند قدرت‌های منطقه‌ای به‌ویژه رژیم آل سعود و رژیم صهیونیستی نیست.

از نگاه عربستان سعودی و متحدان کهنه و تازه‌اش ازجمله اسرائیل، تثبیت موقعیت ایران در سوریه و عراق تهدیدی علیه آن‌ها محسوب می‌شود که درواقع تا حد زیادی عملی شده است. آن‌ها مدعی تلاش جمهوری اسلامی ایران برای گسترش هلال شیعی است تا اتصال ایران را به عراق، سوریه تحت رهبری اقلیت علوی و لبنان که حزب‌الله، گروه سیاسی و نظامی نزدیک به ایران در آن قدرت فراوانی دارد را بار دیگر برقرار و مستحکم کند.

از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ قدرت‌های سنی منطقه، عربستان سعودی و متحدانش در حوزه خلیج‌فارس و ترکیه از شورشیان سنی و به امید سرنگونی رژیم بشار اسد و روی کار آوردن یک حکومت سنی حمایت کرده‌اند.

تلاش محور غربی – عربی برای سرنگونی حکومت بشار اسد و استقرار یک حکومت سنی بیش‌ازپیش تضعیف جمهوری اسلامی ایران و پاره کردن حلقه‌ای از زنجیره محور مقاومت را دنبال می‌کرد. این مهم از حمایت رژیم اسرائیل که محور مقاومت تحت رهبری جمهوری اسلامی ایران را تهدیدی علیه خود می‌داند برخوردار بود.

بر همین اساس در طول جنگ سوریه، اعراب منطقه که روزگاری علم حمایت از فلسطین و مردم آن را در برابر رژیم اشغالگر اسرائیل بلند کرده بودند و این رژیم را دشمن اصلی خود قلمداد می‌کردند بر پایه الگوی «دشمنِ دشمن من، دوست من است» با اشتراک منافعی که در ارتباط با تحولات سوریه با اسرائیل پیدا کردند، اتحادی پنهانی علیه ایران شکل دادند.

اتحادی که امروز و پس از شکست استراتژی شش ساله آن‌ها در برابر ایران و متحدان حامی حکومت اسد در سوریه ابایی از پنهان کردن آن ندارند به‌طوری‌که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در سخنرانی به مناسبت چهل و چهارمین سالروز درگذشت دیوید بن گوریون، یکی از مؤسسان رژیم صهیونیستی گفت: همکاری سازنده با کشورهای عربی به‌طورکلی یک مسئله محرمانه است اما من اطمینان دارم که روابط با آن‌ها همچنان رشد خواهد یافت طوری که اجازه گسترش دایره صلح را بدهد.

پیش‌ازاین یووال اشتاینیتز، وزیر انرژی اسرائیل نیز واقعیت تماس‌های محرمانه میان سران این رژیم و عربستان را تأیید کرده بود. وی با اشاره به اینکه این تماس‌ها در ارتباط با ترس‌های مربوط به ایران صورت گرفته، گفت: معمولاً طرفی که خجالت‌زده است، ما نیستیم. این‌طرف مقابل است که علاقه‌مند به مخفی نگه‌داشتن این روابط است. معمولاً ما مشکلی نداریم اما به خواسته طرف مقابل احترام می‌گذاریم.

بنابراین به نظر می‌رسد که عربستان سعودی و اسرائیل باهدف ایجاد جبهه‌ای قدرتمند در برابر ایران در آستانه ایجاد روابط رسمی و آشکار دیپلماتیک، امنیتی و اقتصادی با یکدیگر هستند.

از سوی دیگر دونالد ترامپ که با نگاه مبتنی بر بازار و منفعت‌گرایانه خود تلاش دارد که آمریکا را از رودررویی مستقیم با ایران دور نگاه دارد به دنبال آن است تا جنگ نیابتی علیه ایران را به جبهه‌ای با سردمداری عربستان سعودی و البته حمایت اسرائیل بکشاند.

ازاین‌رو بعید نیست در ائتلاف منطقه‌ای باهدف جلوگیری از قدرت و نفوذ روزافزون جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه همراه شود خصوصاً آنکه آمریکا نیز همچون عربستان سعودی و اسرائیل از موفقیت استراتژی ایران در سوریه و عراق عصبانی و ناخرسند است.

دیروز نیز نیویورک‌تایمز در گزارشی که به همراه مصاحبه طولانی با ولیعهد عربستان منتشر کرد نوشت «محمد بن سلمان درمجموع نگرش مثبتی نسبت به دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا «به‌عنوان فرد مناسب در زمان مناسب» دارد و ازنظر او، با رویکرد دولت جدید آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی، یک ائتلاف منطقه‌ای «جهت مقابله با ایران» در حال شکل‌گیری است.

بر این اساس پایان داعش را باید آغاز اوج گرفتن تقابل منطقه‌ای و بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی دانست.

*عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی