گزارش رویداد۲۴ به بهانه قفل شدن خیابانهای پایتخت پس از اولین برف پاییزی؛
تهران؛ شهر بحران‌زده است
تعطیلات حاصل از آلودگی هوای تهران از نیمه هفته گذشته آغاز شد و تصور بر این بود که آغاز بارشهای پاییزی از شب گذشته هوا را صاف می‌کند و بالاخره می‌شود در پایتخت یک نفس راحت کشید. باران و برف از شب گذشته تا صبح امروز هر چند شهروندان را از آلوودگی هوا رها کرد اما کمتر کسی صبح امروز نفسی راحت کشید.
رویداد۲۴- تعطیلات حاصل از آلودگی هوای تهران از نیمه هفته گذشته آغاز شد و تصور بر این بود که آغاز بارشهای پاییزی از شب گذشته هوا را صاف می‌کند و بالاخره می‌شود در پایتخت یک نفس راحت کشید. باران و برف از شب گذشته تا صبح امروز هر چند شهروندان را از آلوودگی هوا رها کرد اما کمتر کسی صبح امروز نفسی راحت کشید.
قرارهای صبح دوشنبه، بعد از هفتهای نیمه تعطیل به دلیل بارش چند میلیمتر برف و باران با تاخیرهایی از یک ساعت تا حتی بیش از دو ساعت مواجه شدند. تهران امروز در هوای سالم هم نتوانست نفسی راحت بکشد.
از لحاظ جمعیتی به‌طور معمول شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر را کلان‌شهر می‌نامند. کلان‌شهرها بالاترین سطح خدمات را ارائه می‌دهند. درنتیجه جمعیت و وسعت زیاد شهر بازتابی از عملکرد آن است. اما تنها نشانه‌ای که تهران از کلان‌شهر بودن بر دوش می‌کشد، جمعیت بالای یک میلیون نفر آن است، که حاصل آن‌هم گره‌های ترافیکی و آلودگی هوا است.
حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس مدیریت شهری و عضو انجمن جامعه‌شناسی دانشگاه تهران درباره سیستم مدیریت شهری کلان‌شهر تهران به رویداد۲۴ می‌گوید: تهران شهر خیلی سالمی نیست و اگر هم با مشکلاتی که امروز مواجه است مواجه نشود جای تعجب دارد. همچنین تهران شهری است که توسعه شهری آن بی‌قاعده است و این بی‌قاعدگی درنهایت تهران را دچار آسیب و مشکلاتی که هرروز شاهد آن هستیم می‌کند.
ایمانی همچنین در ادامه به ضوابط و چارچوب‌هایی که باید به‌عنوان طرح جامع مدیریت شهری به آن توجه می‌کردند و در تمام این سال‌ها نسبت به آن بی‌توجه بوده‌اند اشاره و بیان می‌کند: یکی از مشکلاتی که تهران با آن مواجه است مسئله رشد کنترل نشده جمعیت تهران است. در شرایطی که بر اساس برنامه‌های شهری تهران باید 5/5 میلیون نفر جمعیت داشته باشد، اما در حال حاضر با جمعیت 9/5 میلیون نفر مواجه است.
همچنین وی تأکید می‌کند که تهران شهری بحران‌زده است و از سویی دیگر مسائل آن از کنترل خارج شده است و حتی باید منتظر اتفاق‌های بدتری در حوزه شهری باشیم. بر اساس آنچه امروز در تهران با آن روبرو هستیم، تهران شهر تاب‌آوری نیست و این در حالی است که باید بپذیریم ما در حقیقت مدیریت شهری نداریم. این در حالی است که بالاخره در هر شهری یک سازمان باید مسئولیت مدیریت شهری را انجام دهد.
یک نهاد واحد باید مدیریت تهران را بر عهده گیرد
به گفته این جامعه‌شناس مدیریت شهری، در هر کلان‌شهر مسائلی از قبیل آلودگی هوا، ترافیک، فاضلاب، ایجاد امکانات رفاهی و... وجود دارد و درنهایت باید یک نهاد واحد مسئولیت آن را قبول کند. این در حالی است که در کلان‌شهر تهران با پاس‌کاری‌های متعدد روبرو هستیم. گاهی شهرداری به‌عنوان مسئول معرفی می‌شود و شانه خالی می‌کند و گاهی استان داری و این روند تا راهنمایی و رانندگی و ... هم پیش می‌رود.
از سویی دیگر ایمانی اعتقاد دارد، درباره مسئله‌ای مثل آلودگی هوا، بی‌گناه‌ترین افراد یعنی دانش آموزان مجازات می‌شوند و از تحصیل باز می‌مانند. به‌هرروی تصمیمات مربوط به مدیریت تهران نه با عدالت و نه با منطق هیچ هماهنگی ندارد. این مسئله اصلاً منطقی نیست که چرا دانش آموزان باید در هر سال تحصیلی به دلیل عدم مدیریت آلودگی هوای تهران باید از تحصیل بازبمانند.
وی همچنین اظهار می‌کند، تهران با این حجم از مشکلات و مسائل مختلف به‌طورکلی فاقد مدیریت شهری است و نمی‌توان همه تقصیرها را هم متوجه شهرداری تهران دانست. این در حالی است که تهران و ساکنان آن هستند که هرروز تاوان عدم مدیریت شهری را می‌پردازند.
تهران ظرفیت زیست‌محیطی خود را ازدست‌داده است
شهر تهران که در ارائه خدمات، تسهیلات و شغل به‌تمامی تازه‌واردان و جمعیت در حال رشد ناتوان است، روز به روز متراکم شده و به حالت انفجاری نزدیک‌تر می‌شود. اما تهران با شرایط کنونی خود تا کدام مرزها قدرت ادامه دارد، آن‌هم در شرایطی که بارش چند میلی‌متری باران شهر را با تأخیرهای چندساعته مواجه می‌کند.
محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران درباره مشکلات مدیریت شهری تهران به رویداد۲۴می‌گوید: تهران ظرفیت زیست‌محیطی خود را از سال‌های 75 و 76 ازدست‌داده است و بیش از این نمی‌شود، بارگذاری به معنی ساخت‌وساز انجام داد.
حقانی تأکید می‌کند: تهران در حال حاضر از ظرفیت‌های زیست‌محیطی خود خارج شده است و به همین دلیل پالایندگی و قدرت خود را ازدست‌داده است. در چنین شرایطی با فرض اینکه بتوانیم یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تهران یعنی مسئله آلودگی هوا که حاصل دو عامل اساسی سوخت و گردوغبار است را مهار کنیم، هنوز مدیریت شهری تهران با مشکل مواجه خواهد بود.
این عضو شورای شهر تهران در ادامه تصریح می‌کند: اگر این امکان فراهم شود که همه خودروها را هم استاندارد کنیم و از سوخت یورو5 و یورو4 هم استفاده کنیم هنوز هم با آسیب‌های دیگری در شهر روبرو هستیم که ترافیک شهری یکی از این مشکلات است.
وی می‌افزاید: ترافیک 2 تتا 3 ساعته همیشه در تهران وجود دارد و این موضوع مخصوصاً در زمان بارندگی چندین برابر می‌شود. راهکار این موضوع فقط حل شدن موازی مسئله ترافیک و آلودگی هوای تهران با یک راهکار مشترک است. مسئله مدیریت کلان‌شهرها هم بیش از هر چیز با گسترش حمل‌ونقل عمومی مخصوصاً حمل‌ونقل ریلی حل خواهد شد.
ساخت اتوبان راهکار نهایی مدیریت تهران نیست
حقانی در ادامه تصریح می‌کند که ساخت اتوبان هرچند یکی از راهکارهای مدیریت ترافیک شهر تهران است اما این کار یعنی دعوت خودروهای تک‌سرنشین بیشتر به سطح شهر. این در حالی است که راهکار عملی و مهم درباره ترافیک شهر تهران گسترش حمل‌ونقل ریلی از سال‌ها پیش است. این گسترش باید تا جایی باشد که هر شهروند باید بتواند با 500 متر پیاده‌روی از ایستگاه مترو به محل کار یا محل سکونت خود برسد.
وی با اشاره به اینکه نحوه مدیریت کلان‌شهرها امروزه با آنچه ما امروزه اجرایی می‌کنیم. بسیار متفاوت است. امروزه شهره‌ها به‌وسیله مدیریت یکپارچه شهری اداره می‌شوند که در چنین روش مدیریتی شهردار و شورای شهر باید همزمان در برابر مشکلات شهری پاسخگو باشند.
این عضو شورای اسلامی شهر تهران تأکید می‌کند: از برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعه بر مدیریت جامع شهری تأکید شده است این در حالی است که تاکنون هیچ‌یک از برنامه‌های اشاره شده درباره مدیریت جامع شهر تهران اجرایی نشده است. از سویی دیگر بر اساس برنامه‌ریزی‌های مطرح شده، تا ابتدای برنامه ششم توسعه باید 23 وظیفه از دولت کاسته می‌شد و سیستم مدیریت شهری آن را اجرایی می‌کرد، اما تاکنون شاهد این کار نبوده‌ایم.
وی در حالی از وضعیت عدم کنترل آلودگی هوای تهران ابراز نگرانی می‌کند که معتقد است، مدیریت مترو به‌عنوان اصلی‌ترین عامل کاهش آلودگی هوا بر اساس قانون نیمی بر عهده شهرداری و نیمی بر عهده دولت است. این در حالی است که دولت قبل در هر دو دوره ریاست خود هیچ کمکی به گسترش حمل‌ونقل ریلی تهران نکرده است. درنهایت اما این مردم هستند که باید هزینه‌های حاصل از آلودگی هوا و ترافیک شهری را متحمل شوند.
تهران، پایتختی که فراموش شده است
رشد فزاینده‌ی شهر تهران در چند دهه اخیر، مهاجرت نیروی کار روستایی و شهرهای کوچک به تهران، فقدان سیاست و نبود راهبردهای هماهنگ توسعه اقتصادی، اجتماعی و آمایشی در سطح کلان ملی و منطقه‌ای، تشدید نابرابری‌ها در توزیع منابع قدرت، ثروت و درآمد و بروز عدم تعادل‌های منطقه‌ای، نبود سازوکارهای اجتماعی و اقتصادی در جهت توانمندسازی و مشارکت و تجهیز مردم برای ایجاد شرایط مناسب برای کار و زندگی مهاجرین به تهران، نارسایی نظام مدیریت و برنامه‌ریزی توسعه‌ی شهری و منطقه‌ای، مشکلات تهران به‌صورت ساختاری ریشه در بطن جامعه و ساختار شهری کلان‌شهر تهران دارد. کلان‌شهری که مدیریت آن نه‌تنها یکپارچه نیست، بلکه هنوز شانه خالی کردن درباره مسائل مختلف شهری در آن رواج دارد.
