فناوری جدید باروری ابرها برای احیای دریاچه ارومیه

رویداد۲۴ این روز‌ها بسیاری از کشور‌های دنیا درگیر مسائل مربوط به خشکسالی و کم آبی هستند و برای برون رفت از این مشکل، دست به دامن فناوری‌های مختلف برای کمک به بارندگی بیشتر و دستیابی به منابع آبی جدید شده اند. در این میان تکنولوژی‌هایی مانند شیرین سازی و انواع تصفیه آب نیز مورد توجه قرار گرفته اند و در بسیاری از کشور‌ها استفاده می‌شوند.

کشور ما نیز در بسیاری از این فناوری‌ها توانمندی و دستاورد‌های خوبی کسب کرده است که می‌تواند برای جبران کم آبی به کار رود از این رو در نظر داریم با معرفی و تشریح ماحصل تلاش محققان کشور و بررسی مزیت‌های استفاده از این فناوری‌های آبی گامی در جهت اطلاع رسانی دقیق و موثر در این زمینه برداریم.

این قسمت؛ باروری ابر‌ها

بارورسازی ابر‌ها به فرآیند اضافه کردن مواد شیمیایی به ابر برای افزایش بارش گفته می‌شود. در این فرآیند ذرات کوچکی در ابر‌ها پخش می‌شود تا به بارش برف یا باران کمک کنند. دانشمندان از ۱۹۴۰ این فرآیند را آغاز کرده‌اند، اما از آن زمان تا کنون هر روز فناوری‌های جدیدتری برای بهبود عملکرد این موضوع ابداع شده و استفاده از آن همچنان ادامه دارد. در سال‌های اخیر با توجه به کاهش حجم بارندگی استفاده از این روش در کشور ما نیز مورد توجه قرار گرفته است.

معرفی یک فناوری بومی جدید در زمینه بارورسازی ابر‌ها

محمدرضا افرنگ، دانشجوی دکتری اقلیم شناسی دانشگاه محقق اردبیلی و مجری طرح «ژنراتور زمینی دوکاره یا سامانه الکترونیک بارور کننده زمینی ابرها» در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: من تاکنون دو نوع ژنراتور زمینی بارور کننده ابر ساخته ام که اساس و زیربنای فناوری بارورکننده ابر‌ها از زمین است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر این دستگاه‌ها بومی سازی شده اند، گفت: تاکنون سه مدل از این دستگاه را طراحی کرده ام که آخرین مدل دستگاه ژنراتور زمینی دو کاره بوده که ۱۰۰درصد آن بومی شده است.

وی افزود: ژنراتور زمینی را طوری طراحی کرده ایم که با یدید نقره و یخ خشک کار می‌کند و هر کدام از این مواد در باروری ابر‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

وی با بیان اینکه این دستگاه، یدید نقره را توسط حرارت و دود و یخ خشک را توسط فشار به هوا تزریق می‌کند، ادامه داد: جریان هوا موجب مخلوط شدن این مواد با ذرات ابر می‌شود و زمان تاثیر یدید نقره ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت طول می‌کشد.

افرنگ بیان کرد: معمولا نیم ساعت بعد از تزریق، ابر می‌تواند تاثیر یک و نیم ساعت افزایش بارش را داشته باشد. ذرات یدید نقره بواسطه گرمای مشعل و دود توسط دستگاه به هوا تزریق می‌شود.

این محقق با بیان اینکه دستگاه باروری ابری که طراحی کرده ایم نمونه داخلی ندارد، گفت: باروری ابر‌ها توسط یدید نقره می‌تواند در بارش از ابر‌های فوق سرد که کمبود بلور‌های یخ دارند، تاثیر گذار باشد. یخ خشک نیز همین کار را انجام می‌دهد منتهی زمان تاثیر آن بلافاصله است و من این ماده را به این دلیل انتخاب کرده ام که محدودیت‌های کار با ژنراتور‌های زمینی را که در قسمت اعظم زاگرس وجود دارد، مرتفع سازد.

مجری این طرح با بیان اینکه در فصول پاییز، زمستان و بهار استفاده از این فناوری بسته به شرایط محیطی مناسب قابل استفاده است، افزود: نتایج بررسی و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که بارورسازی ابر‌ها به روش ژنراتور‌های زمینی و هوایی در ابتدای حوضه‌های آبریز رودخانه‌های غرب و جنوب غرب دریاچه می‌تواند راهکار مناسبی برای خروج از بحران زوال دریاچه ارومیه در کنار دیگر راهکار‌ها باشد.

وی افزود: تجربه نشان داده است که عملیات باروری ابر‌ها موجب جلوگیری از بارش تگرگ شده و از طرفی، مقدار و سطح بارش را افزایش می‌دهد.

افرنگ گفت: زراعت آبی و دیم نیز از افزایش بارش‌ها برخوردار شده، آورد رودخانه‌ها افزایش می‌یابد؛ از آنجائیکه عامل اصلی بارندگی‌های ایران همرفت دامنه‌ای است و این مکانیسم در دامنه‌های بادگیر کوهستان اتفاق می‌افتد، با توجه به ورود غالب جبهه‌های هوا از ناحیه جنوب غرب و صعود کوهستانی آن‌ها از ارتفاعات مرزی که مشرف بر حوضه‌های آبریز دریاچه ارومیه هستند، لذا استفاده از ژنراتور‌های زمینی به دلیل تزریق پیوسته مواد بارور کننده ابر می‌تواند توده ابر وارده به استان‌های آذربایجان غربی و کردستان را تحت تاثیر قرار داده و اثرات خود را در اشل‌های بزرگ نشان دهد.

وی گفت: از این طرح می‌توان برای تامین آب دریاچه ارومیه و سایر دریاچه‌ها و رودخانه‌هایی که چنین ویژگی را دارند بهره برد.

احیای دریاچه ارومیه با ۴۰۰دستگاه ژنراتور زمینی

این محقق دانشگاهی گفت: در صدد هستیم با همکاری وزارت نیرو در حوضه دریاچه ارومیه، برای احیای دریاچه از این دستگاه‌ها استفاده کنیم؛ پیش بینی شده که ۴۰۰دستگاه ژنراتور زمینی برای بارورسازی ابر‌های آسمان دریاچه ارومیه لازم است.

وی افزود: روش دیگری که می‌خواهیم امتحان کنیم، ذرات یخ خشک است. زمان تاثیر یخ خشک بلافاصله بوده، ولی محدودیت‌های زیادی دارد که تلاش می‌کنیم این محدودیت‌ها را کاهش دهیم.

 این طرح با همکاری محققان دانشگاه‌های محقق اردبیلی و ارومیه به نتیجه رسیده و در ششمین نمایشگاه ربع رشیدی ارائه شد.