امام موسی کاظم کیست؟
رویداد۲۴ هدی کاشانیان: امام موسی کاظم (ع)، هفتمین امام از ائمه دوازده‌گانه شیعه و یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های اسلامی است. وی در سال ۱۲۸ هجری قمری (۷۴۶ میلادی) در منطقه ابواء، بین مکه و مدینه به دنیا آمد و در سال ۱۸۳ هجری قمری (۷۹۹ میلادی) در بغداد درگذشت. ایشان معاصر با چهار تن از خلفای عباسی بودند، که همگی در ضدیت با شیعه قرار گرفته و فشار بسیاری را متوجه امام کاظم و اصحابشان نمودند. از امام کاظم (ع) معارف اسلام در توحید و نبوت و امامت و معاد، و احکام و آداب تربیتی ـ اخلاقی در قالب هزاران حدیث کوتاه و بلند و شاگردان عالم عامل و سیره عملی ارزشمند در میدان‌های مختلف، و نسلی پاک و با برکت به یادگار مانده است.
زندگینامه امام موسی کاظم (ع)
امام موسی کاظم (ع) در سال ۱۲۸ یا ۱۲۹ هجری قمری هنگامی که امام صادق (ع) و همسرش حمیده از حج بازمی‌گشتند، در منطقه ابواء به دنیا آمد. برخی مکان ولادت ایشان را مدینه دانسته‌اند. درباره تاریخ ولادت امام کاظم (ع) اختلاف است؛ طبری ولادت ایشان را در ذی‌الحجه و طبرسی آن را در ۷ صفر دانسته است. مادر ایشان حضرت حمیده کنیزی از اهل مغرب یا اندلس (اسپانیا) بوده است و نام پدر حمیده را صاعد مغربی (بربری) گفته‌اند. برادران دیگر امام از این بانو اسحاق و محمد دیباج بوده‌اند. امام موسی کاظم (ع) هنوز کودک بود که فقهای مشهور مثل ابوحنیفه از او مسئله می‌پرسیدند و کسب علم می‌کردند.
بیشتر بخوانید: زندگینامه امام زمان
حضرت ابوالحسن موسى (ع) سى و هفت فرزند پسر و دختر داشتند: على بن موسى الرضا (ع)، ابراهیم، عباس، قاسم، اسماعیل، جعفر، هرون، حسن، احمد، محمد، حمزه، عبداللَّه، اسحق، عبیداللَّه، زید، حسن، فضل، حسین، سلیمان، فاطمه کبرى، فاطمه صغرى، رقیه، حکیمه، ام ابیها، رقیه صغرى، ام جعفر، لبابه، زینب، خدیجه، علیه، آمنه، حسنه، بریهه، عایشه، ام سلمه، میمونه، ام کلثوم. در میان تمام فرزندان حضرت ابوالحسن (ع) فرزند بزرگوارش حضرت على بن موسى الرضا (ع) از همه بزرگوارتر و عالیقدرتر و داناتر و فاضل‌تر بوده است. احمد بن موسى مردى کریم و بزرگوار و پرهیزکار بود و حضرت موسى بن جعفر این فرزند بزرگوار را دوست میداشت و بر سایر فرزندان مقدم میداشت. امام موسی کاظم (ع) در دوره‌ای حساس از تاریخ اسلام و در زمان حکومت عباسیان زندگی می‌کرد. او بیشتر دوران امامت خود را تحت نظارت و در برخی موارد در زندان‌های حکومت عباسی گذراند. با این حال، ایشان به ترویج و گسترش معارف اسلامی و تعلیم شاگردان ادامه داد. امام کاظم (ع) با وجود فشار‌های سیاسی، نقش مهمی در حفظ و توسعه آموزه‌های شیعه ایفا کرد.
لقب‌ها و ویژگی‌های امام موسی کاظم (ع)
به گزارش رویداد۲۴ امام موسی کاظم (ع) به دلیل حلم و صبر فراوان خود به لقب «کاظم» یعنی کسی که خشم خود را فرو می‌خورد، مشهور شد. او به عنوان یک عالم بزرگ و فقیه برجسته در میان شیعیان شناخته می‌شود. از سایر القاب ایشان عبد صالح، نفس زکیه، زین المجتهدین، وفی، صابر، امین و زاهر (دارای اخلاق پسندیده و بخشش فراوان) را می‌توان نام برد. ربیع بن عبدالرحمن گفت: بخدا قسم موسی بن جعفر (ع) از کسانی بود که آثار جلالت و کمال دانش و اطلاع از حقایق عالم در چهره اش دیده می‌شد، و می‌دانست چه کسی ادعای مقامش را خواهد کرد و منکر امامت و جانشینش می‌گردد، ولی این خشم را فرو می‌خورد و آنچه می‌دانست اظهار نمی‌کرد، از همین جهت لقب کاظم یافت.
همسران امام موسی کاظم (ع)
شمار همسران امام موسی کاظم (ع) مانند اکثر موضوعات تاریخی مسلم نیست و اقوالی در این زمینه مطرح شده که می‌گوید حضرت امام موسی کاظم (ع) دارای زنان زیادی بودند. بیشتر زنان این امام کنیز بودند. نام معروف‌ترین زنان حضرت موسی بن جعفر (ع) عبارتند از: اُم رضا، تکتم، خیزران و نجمه که مادر امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) هستند.
امامت امام موسی کاظم (ع)
در زمان حیات امام صادق (ع) کسانی از اصحاب آن حضرت معتقد بودند پس از ایشان اسماعیل امام خواهد شد. اما اسماعیل در زمان حیات پدر از دنیا رفت، ولی کسانی مرگ او را باور نکردند و او را همچنان امام دانستند پس از وفات حضرت صادق (ع) عده‌ای، چون از حیات اسماعیل مأیوس شدند پسر او محمد بن اسماعیل را امام دانستند و اسماعیلیه امروز بر این عقیده هستند و پس از او پسر او را امام می‌دانند و همینطور به ترتیب و به تفضیلی که در کتب اسماعیلیه مذکور است.
پس از وفات حضرت صادق (ع) بزرگترین فرزند ایشان عبدالله نام داشت که بعضی او را عبدالله افطح می‌دانند این عبدالله مقام و منزلت پسران دیگر حضرت صادق (ع) را نداشت و به قول شیخ مفید در ارشاد اول بود که در اعتقادات با پدرش مخالف است و، چون بزرگترین برادرانش از جهت سن و سال بود ادعای امامت کرد و برخی نیز از او پیروی کردند، اما چون ضعف دعوی و دانش او را دیدند روی از او برتافتند و فقط عده قلیلی از او پیروی کردند که به فطحیه موسوم هستند.
برادر دیگر امام موسی کاظم (ع) اسحق که برادر تنی آن حضرت بود به ورع و صلاح و اجتهاد معروف بود، اما برادرش موسی کاظم (ع) را قبول داشت و حتی از پدرش روایت می‌کرد که او تصریح بر امامت آن حضرت کرده است.
برادر دیگر آن حضرت به نام محمد بن جعفر مردی سخی و شجاع بود و از زیدیه جارودیه بود و در زمان مامون در خراسان وفات یافت، اما جلالت قدر و علو شأن و مکارم اخلاق و دانش وسیع امام موسی کاظم (ع) بقدری بارز و روشن بود که اکثریت شیعه پس از وفات امام صادق (ع) به امامت او گرویدند و علاوه بر این بسیاری از شیوخ و خواص اصحاب حضرت صادق (ع) مانند مفضل ابن عمر جعفی و معاذین کثیر و صغوان جمال و یعقوب سراج نص صریح امامت حضرت امام موسی الکاظم (ع) را از امام صادق (ع) روایت کردند و بدین ترتیب امامت ایشان در نظر اکثریت شیعه مسجل شد.
امام موسی کاظم (ع) در زندان
امام کاظم (ع) دو بار به دست هارون به زندان افتاده اند که مرتبه دوم آن از سال ۱۷۹ تا ۱۸۳؛ یعنى به مدت چهار سال به طول انجامیده و به شهادت آن حضرت منجر شده است. درباره مرتبه نخست زندان اول مدت قید نشده است. دلایل زندانى شدن امام در این دو بار که هر دو به دست هارون بوده است عبارت است از:
۱. سختگیری‌های هارون نسبت به علویان به خصوص امام موسی کاظم (ع)
۲. نفوذ بسیار امام و علویان در میان مردم به دلیل اینکه فرزندان رسول خدا (ص) هستند.
۳. مفترض الطاعه بودن امامان شیعه و ترس دستگاه حکومت از شیعیان به دلیلی این صفت ائمه اطهار؛ مرحوم صدوق از جمله علل به شهادت رسیدن امام کاظم (ع) را آگاهى یافتن هارون از اعتقاد شیعیان به امامت امام دانسته است. هارون فهمید که شیعیان شب و روز به خدمت امام مى‌رسند؛ و به خاطر ترس از جان و از دست دادن سلطنتش آن حضرت را به شهادت رسانید.
۴. بدگویی برخی از بستگان امام مانندعلی بن اسماعیل بن جعفر (پسر برادر امام) در نزد هارون از امام. هارون با آن همه سلطه و قدرت، مجبور بود تا دست به چنین توجیهاتى بزند تا اقدامش از طرف مردم مورد انکار و نفرت قرار نگیرد. هارون در همان مسجد دستور توقیف حضرت را صادر کرد. او دستور داد تا دو کاروان آماده کرده، یکى را به سمت کوفه و دیگرى را به سمت بصره بفرستند. او امام را همراه یکى از این دو کاروان روانه ساخت. این کار به این دلیل انجام گرفت تا مردم ندانند امام در کجا زندانى مى‌شود. هارون، امام کاظم (ع) را نزد حاکم بصره، عیسى بن جعفر بن منصور فرستاد؛ امام چندى در زندان او بسر برد، اما در نهایت، عیسى از این کار خسته شد و به هارون نوشت تا او را تحویل شخص دیگرى بدهد. در غیر این صورت او را آزاد خواهد کرد، زیرا در تمام این مدت کوشیده تا شاهدى بر ضد امام به دست آورد، اما چیزى نیافته است. پس از آن، امام را تحویل فضل بن ربیع دادند. امام مدتى طولانى نزد وى زندانى بود. گفته شده که از او خواستند تا آن حضرت را به قتل برساند، اما او از این کار سرباز زد. پس از آن، حضرت را تحویل فضل بن یحیى دادند و مدتى نیز در زندان او بسر برد.
شهادت امام موسی کاظم (ع)
امام موسی کاظم (ع) در سال ۱۸۳ هجری قمری (۷۹۹ میلادی) در زندان بغداد و به دست خلیفه عباسی هارون الرشید به شهادت رسید. آخرین روز‌های عمر امام کاظم (ع) در زندان سندی بن شاهک سپری شد. شیخ مفید گفته است سندی، به فرمان هارون الرشید امام را مسموم کرد و امام سه روز بعد از آن به شهادت رسید. اما در مورد زمان و مکان شهادت امام کاظم (ع) نظرات دیگری هم وجود دارد. پس از آن که موسی بن جعفر (ع) به شهادت رسید، به فرمان سِندی بن شاهک پیکر وی را روی پل بغداد قرار دادند و اعلام کردند که موسی بن جعفر به مرگ طبیعی از دنیا رفته است. در مورد چگونگی شهید شدن امام موسی کاظم (ع) گزارش‌های مختلفی وجود دارد؛ بیشتر تاریخ نویسان بر این باورند که یحیی بن خالد و سندی بن شاهک او را مسموم کردند. در گزارشی هم نقل شده وی را با پیچیدن در فرش، خفه کرده‌اند. به هرحال آرامگاه امام کاظم (ع) و امام جواد (ع)، در منطقه کاظمین در بغداد به حرم کاظمین معروف و زیارت‌گاه مسلمانان به خصوص شیعیان است.
