تغییر سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه مشکلی را حل نمی‌کند/ دنبال درآمدزایی هستند نه فرهنگ

رویداد۲۴ طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ازجمله طرح‌هایی است که طی ماه‌های اخیر بارها مورد توجه قرار گرفته است. این طرح یکبار توسط نمایندگان مجلس رای موافق آورد اما با ایراداتی از سوی شورای نگهبان روبه رو شد و در نهایت مجلس در صدد رفع نواقص برآمد. حال در جلسه علنی چهارشنبه، ۷ آذرماه مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی گزارش کمیسیون مشترک در مورد طرح یک فوریتی تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به منظور تأمین نظر شورای نگهبان با اصلاح ماده واحده این طرح با ۱۵۹ رأی موافق، ۲۲ رأی مخالف و ۸ رأی ممتنع از مجموع ۲۱۴ نماینده حاضر در جلسه مرود موافقت واقع شد.

در این ماده واحده اصلاحی آمده است: از تاریخ تصویب این قانون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تمامی اختیارات و وظایفی که به موجب قوانین و مقررات با رعایت بند (د) ماده (۲۹) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۷/۸ با اصلاحات و الحاقات بعدی و بند (الف) ماده (۲۸) قانون برنامه ۵ ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ و بدون توسعه تشکیلات و افزایش نیروی انسانی به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تبدیل می‌شود. هزینه ناشی از تغییر عنوان دستگاه از محل صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تأمین می‌شود.

در تبصره این ماده واحده عنوان شده است که در تشکیل این وزارتخانه رعایت موازین شرعی ضروری است.

تغییری ظاهری

مهدی حجت که می‌توان از او به عنوان یکی از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نام برد، درخصوص تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: وزارتخانه شدن چند معنا دارد. از یک بعد این تبدیل می‌تواند به صورت ظاهری باشد چنانکه تبدیل سازمان به وزارتخانه، فقط با تغییر سربرگ‌ها اتفاق بیفتد و ریاست آن از معاون رییس جمهور تبدیل به وزیر ‌شود. در واقع در چنین شرایطی تغییر در ماهیت فعالیت‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اتفاق نمی‌افتد. تنها خاصیت این نوع وزارتخانه شدن آن است که رییس آن توسط نمایندگان مجلس انتخاب می‌شود.

نمایندگان مجلس می‌خواهند بتوانند روی کسی که میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را اداره می‌کند، کنترل داشته باشند

او ادامه داد: آنچه که الان بیشترین انگیزه برای تشکیل این وزارتخانه شده است این مهم است که مجلسیان تمایل دارند تا کسی که میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را اداره می‌کند،‌ از طرف مجلس رای بیاورد و انتخاب شود و جزء کسانی نباشد که از سوی رییس جمهور به صورت مستقیم انتخاب شود. نمایندگان مجلس می‌خواهند بتوانند روی کسی که میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را اداره می‌کند، کنترل داشته باشند.

تغییر در ماهیت

حجت در پاسخ به این سوال که اگر وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شکل گیرد آیا در ماهیت فعالیت‌های این حوزه‌ها تغییراتی ایجاد خواهد شد؛ گفت: فکر نکنم عملا با تغییر نام سازمان به وزارتخانه، مشکلی از حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حل شود. البته بحثی بعد از تشکیل وزارتخانه مطرح می‌شود که آنهم تغییر اساسنامه خواهد بود و این بعد دوم تشکیل وزارتخانه است.

رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در خصوص تغییر اساسنامه و تحولاتی که به این واسطه در سازمان اتفاق خواهد افتاد، یادآور شد: درحال حاضر اساسنامه مجموعه سازمان بر مبنای اساسنامه میراث فرهنگی اداره می‌شود و صنایع دستی و گردشگری در آن ادغام شده‌اند. البته این امکان وجود دارد که با تشکیل وزارتخانه، اساسنامه‌ای جدید برای وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تدوین شود.

او ادامه داد: باتوجه به شرایطی که اکنون در کشور شاهد هستیم که بر ایجاد شغل و درآمدزایی تاکید دارند، پیش‌بینی من آن است که اساسنامه‌ای که جدیدا تدوین خواهد شد، فاقد ارزش‌های فرهنگی باشد که اکنون در اساسنامه میراث فرهنگی مد نظر قرار گرفته‌است. درواقع می‌توان گفت، گرایش اساسنامه جدید به سمت اشتغالزایی، درآمدزایی و موارد اقتصادی خواهد بود. بدین ترتیب نگاه‌ها در اولویت نخست به گردشگری و سپس صنایع دستی خواهد بود. کسی نیز تقصیری ندارد و جو عمومی به گونه‌ای‌ست که میراث فرهنگی با تمام اهمیتی که دارد و نقشی که در آینده‌سازی کشور می‌تواند داشته باشد، کم کم کنار گذاشته می‌شود. وقتی اساسنامه جدید نوشته شود طبیعتا برای ۱۰ تا ۲۰ سال آینده حتا با تغییر شرایط اقتصادی جامعه، بازهم به همان منوال ادامه خواهد یافت.

حجت با اشاره به آنکه وزارتخانه شدن با تغییر اساسنامه خطر بزرگی است که می‌تواند میراث فرهنگی را تهدید کند گفت: حتا اگر افرادی بگویند که ما احتیاط می‌کنیم و نمی‌گذاریم چنین بی‌توجهی بشود، باتوجه به آشنایی که به مجموعه و شرایط دارم، می‌توانم بگویم نسبت به چنین موضوعی خوش‌بین نیستم و فکر نمی‌کنم که چنین امری محقق شود.

هرچند میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از جهاتی به یکدیگر مرتبط هستند اما از جهاتی نیز مشکلاتی برای هم درست کرده‌اند. اساسنامه جدید ممکن است آینده دقیقی برای این حوزه‌ها پیش رو نداشته باشد

او معتقد است: هرچند میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از جهاتی به یکدیگر مرتبط هستند اما از جهاتی نیز مشکلاتی برای هم درست کرده‌اند. اساسنامه جدید ممکن است آینده دقیقی برای این حوزه‌ها پیش رو نداشته باشد.

وزاتخانه گردشگری و سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی

حجت درخصوص پیشنهادی که می‌توان برای بهبود شرایط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارائه داد، گفت: می‌توانستیم وزارتخانه گردشگری و سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی داشته باشیم. به این صورت که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی به انجام کارهای فرهنگی و هنری می‌پرداخت و کارهای تخصصی خود را انجام می‌داد و وزراتخانه گردشگری نیز به تمام مسائل گردشگری از هتل گرفته تا راه و هواپیما بپردازد. البته می‌گویند که این امر به لحاظ حقوقی و ایجاد تشکیلات با مشکلاتی روبه روست.

به اعتقاد او، اگر مشکلات حقوقی حل شود، مجلس با چنین طرحی مشکل نخواهد داشت چراکه نمایندگان مردم به دنبال آن هستند که گردشگری در استان‌هایشان کارهایی انجام شود و شغل و درآمد ایجاد کند و توجه زیادی به این مهم که میراث فرهنگی در حال تخریب است و محوطه‌ها حفاری غیرمجاز می‌شوند، ندارند.

حجت با اشاره به این نکته که اگر این تغییر اتفاق بیافتد از آنجایی که مجلس و دولت درخصوص میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اقدامی انجام داده است دیگر تا سال‌‌ها به این حوزه توجه نخواهد کرد، گفت: باتوجه به تجربیات گذشته اینگونه به نظر می‌رسد که با وزارتخانه شدن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری امکان آنکه طی سال‌های بعد اقدامی درست برای ساماندهی این حوزه‌ها انجام شود، بعید به نظر می‌رسد چراکه مسئولان فکر می‌کنند در خصوص میراث فرهنگی اقدام انجام داده‌اند و مثلا سازمان را تبدیل به وزارتخانه کرده‌اند، پس تا ۱۰ سال دیگر این حوزه به کما می‌رود و تا بخواهند مجدد دراین خصوص بررسی انجام دهند و از مشکلات آن مطلع شوند و فکر اساسی کنند، سال‌ها زمان می‌برد.

وزارتخانه یا سازمان

تمام این صحبت‌ها درحالی مطرح می‌شود که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گذشته‌ای نه چندان دور تحت یک وزارتخانه فعالیت می‌کرد و با رای نمایندگان مجلس تبدیل به سازمان شد. در این میان بازهم نمایندگان مجلس درصدد آن هستند تا میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را باتشکیل وزارتخانه تحت نظارت خود قرار دهند، رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این خصوص گفت: در دوره‌ای مجموعه میراث فرهنگی ازجمله معاونت‌های وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود، در آن زمان تلقی که از میراث فرهنگی می‌شد، امری تحقیقاتی و آموزشی بود چراکه در آن وزارتخانه فعال بود. زمانی که میراث فرهنگی به وزارت ارشاد منتقل شد، نگاه‌ها به سمت تبلیغ و معرفی جاذبه‌ها و آثار تاریخی کشیده شد. از این رو در آن دوره گردشگری به میراث فرهنگی پیوست چراکه نگاه‌ها به میراث فرهنگی در حال تغییر بود.

او تصریح کرد: گاهی به موضوعات به صورت ماهیتی نگاه می‌کنیم بدین معنا که اگر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را به یکی از مجموعه‌های وزارتخانه صمت تبدیل کنیم، معنای آن اقتصادی خواهد شد. بنابراین قرار دادن حوزه‌ای مانند میراث فرهنگی در بخش‌های یا وزاتخانه‌های مختلف فقط وضعیت تشکیلاتی آن نیست که اهمیت دارد بلکه هویتی که به آن می‌دهیم و توقعی که مملکت از آن دارند را نیز شکل می‌دهیم. اکنون باید در نظر بگیریم که اگر بخواهند وزاتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را شکل دهند، با وزارتخانه‌ای فرهنگی روبه رو خواهیم بود یا با وزارتخانه‌ای که اقتصاد و اشتغالزایی را مدنظر دارد؟ باید تلقی از وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مشخص شود که این مهم در اساسنامه رقم می‌خورد.

حجت خاطرنشان کرد: اگر بخواهم صحبت‌هایم را مختصر کنم باید بگویم؛ تغییر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه، عملا تغییری را باعث نمی‌شود، فقط این احساس ایجاد می‌شود که مشکل میراث فرهنگی را حل کرده‌اند و تا ۸ یا ۱۰ سال آینده ما را از اقدام واقعی که باید به داد این بخش برسیم، بازمی‌دارد.