ایران روی تضمین‌های موگرینی بیش از اندازه حساب باز کرده است

رویداد۲۴ فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، چند هفته پیش اعلام کرده بود که قبل از پایان سال ۲۰۱۸، سازوکار ویژه اتحادیه اروپا برای تسهیل دادوستد با ایران اجرایی خواهد شد.

دسامبر تمام شد و سال نو فرا رسید، اما سازوکار ویژه اروپا برای جبران خسارت‌های خروج یکجانبه آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از زمان اعلام آن طی جلسه‌ای در نیویورک در اواخر سپتامبر ۲۰۱۸، SPV فراز ونشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشت. موانع متعددی، از تهدیدات آمریکا گرفته تا عدم تمایل کشورهای اروپایی به میزبانی از آن، سر راه SPV قرار گرفته و اجرایی شدن آن را به تاخیر انداخته است.

از سوی دیگر، مقامات ایران به طور فزاینده از بی‌عملی اتحادیه اروپا انتقاد می‌کنند. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به اروپا گفته که نمی‌تواند بدون خیس شدن شنا کند. یعنی اروپا برای جبران خسارت خروج کاخ سفید از برجام، باید هزینه بپردازد.

پیمان سعادت، سفیر ایران در اتحادیه اروپا، هم همین هشدار را طی یادداشتی در وبگاه یورونیوز تکرار کرده و گفته اروپا باید از بیانیه‌های سیاسی فراتر رود و اقدامات عملی انجام دهد. در غیر این صورت، صبر ایران بی‌نهایت نخواهد بود.

در این راستا گفتگویی با پروفسور «شیرین هانتر»، استاد دانشگاه «جورج تاون» آمریکا داشته‌ایم که در ادامه می‌آید.

با توجه به اینکه آمریکا مخالف مکانیسم مالی بین اروپا و ایران است و کشورهای اروپایی را جهت جلوگیری از اجرای کانال مالی تحت عنوان SPV با ایران تحت فشار قرار می دهد، آیا مکانیسم مالی (SPV) بین ایران و اروپا اجرایی می شود؟

از همان ابتدا واضح بود که ایجاد یک کانال ویژه و جداگانه برای معاملات تجاری بین ایران و اروپا آسان نخواهد بود. مخالفت ایالات متحده امریکا دلیل عمده است. به طور کلی، دور زدن کانال های جهانی مبادلات تجاری و مالی مستقر حتی با بهترین نیت ها آسان نیست.

در ضمن، همه اعضای اتحادیه اروپا از این اقدامات حمایت نمی کنند. بسیاری از آنها بر این باورند که فشار بر ایران منجر به نتیجه مطلوب در مناطق دیگر می شود که فراتر از برجام است، هر چند هنوز به این موافقت نامه پایبند هستند.

ایران بر تضمین های فدریکا موگرینی بیش از حد متکی است، اما باید گفت که نفوذ او محدود می شود.

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اخیرا اظهار داشت که کشورهای اروپایی به علت فشار ایالات متحده امریکا قادر به اجرای SPV نیستند. از سوی دیگر، شکست اجرای SPV و شکست مکانیسم مالی بین ایران و اتحادیه اروپا ممکن است منجر به نتایج نامناسب در روابط ایران و اتحادیه اروپا شود. اگر مکانیسم مالی ایران و اتحادیه اروپا با شکست مواجه شود، سرنوشت توافق هسته ای ایران (برجام) چه خواهد بود؟

 اگر ایران متقاعد شود که اروپا نمی تواند بخشی از تعهدات خود را تحت برجام انجام دهد، با یک معمای جدی مواجه خواهد شد.

در حال حاضر، دولت ترامپ یک عضو از شورای امنیت ملی (ریچارد گلدبرگ) را برای نظارت برمسئله سلاح های کشتار جمعی ایران منصوب کرده است.

ایران همچنین اعلام کرده است که فقط بر مکانسیم مالی با اتحادیه اروپا تمرکز ندارد. تهران معتقد است که علاوه بر اروپا، قادر به ادامه تجارت با کشورهای دیگر، از جمله روسیه، چین و هند خواهد بود. آیا همکاری اقتصادی و مالی ایران با کشورهای غیر اروپایی اهداف تهران از برجام را محقق می سازد؟

هر سه کشور با ایران تجارت خواهند کرد فقط تا زمانی که منافع آنها تهدید نشود. به طور خاص، چین در حال حاضر تا حدودی کاهش رشد اقتصادی را به دلیل اختلافات تجاری خود با امریکا تجربه کرده است.

بعید است که چین روابط  خود را با ایالات متحده امریکا بیشتر به خطر اندازد. شرایط اقتصادی روسیه کاملا بی ثبات است. هند نیز تا زمانی با ایران تجارت خواهد کرد که آمریکا از برخی شرایط تحریم های ایران برای دهلی چشم پوشی کند.

در شرایط کنونی همسایگان و رقبای ایران سعی خواهند کرد آن را با شرکای تجاری اش جایگزین کنند. علاوه بر این، سه کشوری که ایران امیدوار است به آن کمک کنند، دارای منافع منطقه ای متفاوت هستند.

مثلا هند و چین رقبای اقتصادی و سیاسی در آسیای جنوبی و آسیای مرکزی هستند. چگونگی راضی کردن این دو کشور توسط ایران مشکل است.