سه سناریو برای آینده‌ی نفت ایران
رویداد۲۴اردیبهشت‌ماه که آمریکا از برجام خارج شد، نه تنها صنعت نفت ایران را تحریم کرد بلکه مشتریان نفتی ایران را تهدید کرد که اگر به واردات نفت از ایران ادامه دهند، آن‌ها را هم تحریم خواهد کرد. هدف آمریکا به صفر رساندن نفت ایران بود که درنهایت موفق نشد و به هشت مشتری نفت ایران معافیت داد اما از آن‌ها خواست به مرور واردات نفت از ایران را کاهش دهند و به صفر برسانند. زمان تعیین شده برای این کشورها اردیبهشت‌ماه سال جاری است.
در این راستا، سیدمهدی حسینی - کارشناس ارشد حوزه انرژی ، سه سناریوی خوشبینانه، بدبینانه و بینابین را برای صنعت نفت ایران در شرایط تحریم تبیین کرد. در خوشبینانه‌ترین حالت، اس پی وی به‌صورت گسترده و قانع‌کننده فعال شده و همکاری خوبی با بانک‌های اروپایی، چینی و هندی برقرار می‌شود. معافیت‌های هشت کشور واردکننده نفت ایران از یکسو و روند کاهشی تولید نفت اوپک از سوی دیگر ادامه خواهد یافت و تهاتر نفت با تجهیزات و کالاهای مورد نیاز به ویژه در همکاری با همسایگان دنبال می‌شود که در این شرایط روزانه ۱.۵ میلیون بشکه نفت ایران صادر خواهد شد.
وی اما درباره بدبینانه‌ترین سناریو، اظهار کرد: در بدبینانه‌ترین سناریوها، صادرات نفت ایران بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه خواهد بود و در سناریوی مابین این دو حالت، صادرات روزانه یک تا ۱.۲ میلیون بشکه نفت پیش‌بینی شده است.
این تحلیلگر حوزه انرژی، درباره مهم‌ترین اولویت‌های صنعت نفت در شرایط فعلی توضیح داد: ادامه‌ی صادرات نفت و حفظ نسبی بازار بازگرداندن وجوه صادراتی، پرداختن به نوسازی صنعت، بهبود بازدهی کاری و کاهش هزینه‌ها و حفظ نگهداری از مخازن، مهم‌ترین اولویت‌های صنعت نفت در این شرایط است.
راهکارهایی برای مقابله با تحریم
حسینی، همچنین درباره راهکارهایی که صنعت نفت ایران می‌تواند در شرایط تحریم به کار بگیرد، ادامه داد: برخورد حقوقی فعال با اصل تحریم در سطح بین‌المللی، فعال‌سازی بیش‌تر دیپلماسی اقتصادی و سیاسی، پیگیری جدی برای گسترش اس پی وی و استفاده از تضاد پیش آمده بین آمریکا و دیگر کشورها، از جمله راهکارهای مقابله با شرایط کنونی صنعت نفت است.
این تحلیلگر حوزه انرژی برای مقابله با تحریم‌ها راهکارهایی را پیشنهاد کرد که ادامه صادرات نفت، بازگرداندن وجوه صادراتی در شرایط قفل بودن سیستم انتقال پول بانک‌ها و سوئیفت، پرداختن به نوسازی صنعت در سطح توان فنی، مالی و ملی، بهبود راندمان و کاهش هزینه‌ها در عملیات اکتشاف و تولید، حفظ و نگهداری از مخازن و تلاش جهت جلوگیری از هدررفت ظرفیت‌های تولیدی بخشی از آن است.
بررسی وضعیت نفت ایران در سه شرایط
وی در ادامه در باره وضعیت نفت ایران در شرایطی که این صنعت در حالت خوشبینانه قرار داشته باشد، گفت: در این شرایط اس پی وی به صورت گسترده و قانع‌کننده فعال می‌شود. با برخی از بانک‌های اروپا مانند EIH و بانک‌های چینی مثل کن‌لون و بعضی بانک‌های هندی همکاری بهتری صورت می‌گیرد. معافیت‌های هشت کشور واردکننده نفت ادامه می‌یابد و تولید اوپک کاهش یافته و رشد قیمت‌ها بهتر می‌شود.
به گفته او، در این شرایط، تهاتر نفت با کالا و تجهیزات مخصوصاً با همسایگان انجام می‌شود و کشورهای نیازمند مانند ژاپن، ایتالیا، هند، یونان، چین، کره جنوبی و آفریقای جنوبی در سطح بخش خصوصی و بورس می‌توانند مورد مذاکره باشند و نفت بیش‌تری بگیرند. همچنین بانک‌های سوئیس، آلمان، چین، عمان و روسیه می‌توانند در روند انتقال پول مورد مذاکره قرار بگیرند. در این حالت شاید بتوان سهم نفت در بودجه سال ۱۳۹۸ یعنی صادرات ۱.۵ میلیون بشکه را تحقق بخشید.
این تحلیلگر حوزه انرژی در ادامه درباره سناریوی متوسط یا همان بینابین توضیح داد: در این شرایط، اس پی وی به‌صورت بسیار محدود و در حد نگهداری وجوه صادراتی در بانکی ویژه، صرفاً برای موارد بشردوستانه و نیز بعضی کالاها و خدمات همان کشورها با محدودیت‌های فراوان نظیر عدم صدور فناوری‌های پیشرفته و یا مصرف دوگانه خواهد بود. در این صورت، مشتریان نفتی اروپایی یا با گرفتن معافیت و یا با حمایت اتحادیه اروپا و قبول ریسک سطحی از خرید را انجام می‌دهند. حمایت اروپا از شرکت‌های اروپایی در این شرایط در سطح محدود اعمال خواهد شد و شاید بتوان سطح صادرات را تا حد یک تا ۱.۲ میلیون بشکه در روز نگه داشت.
وی در ادامه، سناریوی کاملاً منفی را نیز اینگونه توضیح داد: در این شرایط، اس پی وی، در حد محدود و صرفاً برای موارد بشردوستانه به کار گرفته می‌شود. معافیت‌های کشورهای خریدار لغو شده و عربستان سعودی، روسیه و عراق جایگزین ایران در بازار می‌شوند. در این صورت، صادرات تا حد موارد محدودی نظیر دور زدن تحریم‌ها با سختی و هزینه‌های فراوان کوچک خواهد شد و به ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه خواهد رسید.
این تحلیلگر حوزه انرژی، درباره پیشنهادهایی برای مقابله با شرایط تحریم در هر سه حالت، اظهار کرد: در سطح بین‌المللی، باید به برخورد حقوقی فعال با اصل تحریم در سطح بین‌المللی وارد شویم و با مراجعه به شورای امنیت، آن‌ها را لغو کنیم. همچنین باید دیپلماسی سیاسی - اقتصادی -، سیاسی - نفتی در سطح بین‌المللی جهت یارگیری برای تحقق مورد قبلی را فعال کنیم. همچنین باید گروه اقدام جهت مدیریت مجموعه اقدامات سیاسی، اقتصادی، بازرگانی، مذاکراتی و حقوقی را تشکیل دهیم.
حسینی در پایان، تصریح کرد: باید به‌صورت جدی در گسترش اس پی وی در بهترین شکل آن، پیگیری کنیم و به قراردادهای بزرگ استراتژیک با کشورهایی که به اینگونه رابطه علاقه‌مند هستند، مخصوصاً کشورهای بزرگ و اثرگذار وارد شویم و از این رابطه برای مقابله با تحریم آمریکا استفاده کنیم. همچنین باید از تضاد ایجاد شده بین آمریکا و کشورهای بزرگ و مصرف‌کننده نفت و ادامه دادن برجام در جهت تحقق اهداف استفاده کنیم. در سطح داخلی هم طرح‌های توسعه‌ای را در حوزه نفتی و نه گازی، توسعه‌ای و نه اکتشافی، میادین ساده و نه پیچیده، میادین نفت سبک به جای نفت سنگین محدود کنیم.
