تحلیلگران غربی و عربی در مورد استعفای ظریف چه گفتند؟

رویداد۲۴ استعفای ظریف، بسیاری از ناظران داخلی و خارجی را غافلگیر کرد. رسانه‌های بین المللی به سرعت اقدام وزیر خارجه مستعفی ایران را مورد بررسی قرار دادند. این تحلیل‌ها تقریبا متنوع، در یک نکته مشترک‌اند، و آن این است که استعفای ظریف شوکه‌کننده بود.

مقامات آمریکا و اسرائیل، که از دشمنان سرسخت ظریف به شمار می‌روند، به سرعت به استعفای ظریف واکنش نشان دادند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، در توئیتی، با بیان اینکه آمریکا از استعفای ظریف مطلع شده، گفته سیاست کشورش در قبال ایران تغییری نکرده است. پومپئو مدعی شده که ظریف و حسن روحانی، «ویترینی» برای نظام ایران هستند. علاوه بر این، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این مورد گفت: «داریم به دقت گزارش‌ها در مورد استعفای وزیر خارجه ایران را دنبال می‌کنیم. در حال حاضر حرف بیشتری برای گفتن در این مورد نداریم.»

در همین رابطه، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که برای بی‌اعتبار کردن ظریف در محافل بین المللی تلاش‌های زیادی انجام داده است، از «راحت شدن» از ظریف سخن گفته است. حساب فارسی‌زبان نتانیاهو در توئیتر نوشت: «ظریف رفت. از دستش راحت شدیم. مادامی که من اینجا هستم، رژیم ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید.»

به موازات ذوق‌زدگی نتانیاهو، برخی رسانه‌های اسرائیل به شایعه‌پراکنی درباره تحولات مرتبط با استعفای ظریف روی آورده‌اند. وبگاه اسرائیلی دبکا، نزدیک به محافل اطلاعاتی تل‌آویو، از قول منابع اطلاعاتی و ایرانی، مدعی شد که خروج ظریف از دولت سرآغاز اخراج گسترده مقامات بلندپایه دیگری خواهد بود. طبق ادعای این وبگاه اسرائیلی، مقامات ایرانی به این نتیجه رسیده‌‎اند که با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مذاکره کنند، اما آن‌ها به دنبال دیپلماتی شبیه به کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی هستند، چرا که آن‌ها معتقدند برای تعامل به ترامپ به شخصی مثل کیم جونگ اون نیاز است. در ادامه ادعا‌های این وبگاه آمده که نظام ایران درگیر تغییرات سیاستی بزرگ است تا برای گام‌های بعدی آماده شود. سفر ناگهانی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، به ایران سیگنالی در این زمینه بود.

تحلیلگران غربی هم تلاش کردند اقدام ظرف را واکاوی کنند. برخی از این تحلیلگران معتقدند که استعفای ظریف، برای روابط ایران و غرب، نشانه بدی است. او مردی بود که بر سر توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ مذاکره و با روزنامه‌نگاران و دیپلمات‌های غربی روابط نزدیکی برقرار کرد. با استعفای ظریف که به خوبی بر زبان انگلیسی مسلط است، آمریکا و به طور کلی غرب یک روزنه به سوی نظام ایران را از دست داد.

الی لیک، تحلیلگر خبرگزاری بلومبرگ، اما، معتقد است که این دیدگاه نادرست است و ظریف تاثیر بسیاری کمی در رابطه ایران با غرب دارد. از دیدگاه لیک، ظریف در فریب دادن غرب موفق بوده و دلیل این موفقیت هم این بوده که او هرگز تصمیم‌گیر نبوده است. ظریف سخنان جذابی برای غربی‌ها می‌گفت، اما زمانی که نمی‎توانست سخنان خود را عملی کند، در جلسات خصوصی اظهار بی‌اطلاعی می‌کرد. بر همین اساس، لیک، ادعا کرد: «به این معنا، استعفای ظریف، خبر خوشایندی است. او هرگز قصد نداشت رژیم ایران را میانه‌رو کند. شغل او این بود که غربی‌ها را فریب دهد که فکر کنند ایران در حال میانه‌رو شدن است.»

استعفای ظریف، در عین اینکه در همه رسانه‌های بین المللی مطرح بوده است، اما محافظه‌کاران واشنگتن را به فکر فرو برده است. وبگاه «واشنگتن‌اگزمینر»، طی یادداشتی به قلم تام روگان، به چرایی استعفای ظریف پرداخت. به گفته روگان، خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از توافق هسته‌ای و تشدید فشار دیپلماتیک و اطلاعاتی بر ایران، موجب کاهش اعتبار ظریف شده است. علاوه بر این، سرسختی اخیر اروپا در زمینه برنامه موشک‌های بالستیکی ایران هم کمکی به ظریف نکرده است. بنا به ادعای روگان، ظاهرا مقامات عالیرتبه ایران به این نتیجه رسیده‌اند که ظریف، بدون اینکه منفعت اقتصادی برای کشور بیاورد، نظام را ضعیف جلوه می‌دهد. این تحلیلگر در پایان نوشت: «واضح است که طوفان‌ها در سیاست‌ورزی ایران در حال بزرگ شدن است.»