تأثیر تحریم‌ها بر تولیدات سینمایی ایران

رویداد۲۴ تحریم‌های یک‌جانبه دولت ترامپ علیه ایران به تدریج در حال نشان دادن آسیب‌های خود بر سینمای ایران است و موجب کاهش تولید محصولات سینمایی و همچنین فروش بین‌المللی فیلم‌ها به ویژه به توزیع‌کنندگان آمریکایی شده است.

کتایون شهابی، تهیه‌کننده و توزیع‌کننده ایرانی ساکن پاریس که سه سال پیش یکی از اعضای هیأت داوران رقابتی جشنواره فیلم کن بود، در این باره می‌گوید: شرایط اقتصادی برای سینمای مستقل فاجعه‌بار است و تورم در حال کاهش دادن بودجه‌ها و منابع تأمین سرمایه است. تحریم‌ها به این معنی است که اساساً فروش فیلم به سایر کشورها و نه فقط آمریکا غیرممکن است؛ چرا که کمپانی‌های داخل ایران نمی‌توانند هیچ پولی دریافت کنند.

این تهیه‌کننده و توزیع‌کننده ایرانی امسال فیلم «من می‌ترسم» ساخته بهنام بهزادی را برای حضور در جشنواره کن آماده داشت؛ بهزادی کارگردان باتجربه ایرانی که در سال ۲۰۱۶ با فیلم «وارونگی» در بخش نوعی نگاه کن شرکت کرده بود.

شهابی ادامه می‌دهد: فیلم «من می‌ترسم» - که درباره شاعری است که در تلاش است از کشور خارج شود- مراحل سختی را برای ساخت پشت سر گذاشته است و سال گذشته و در میانه‌های تولید با اعمال دوباره تحریم‌ها و کاهش ارزش پول ایران، دستمزد بازیگران و عوامل آن تقریباً دو برابر شد. فیلمبرداری آغاز شده بود و خوشبختانه بازیگران که قرارداد خود را امضا کرده بودند درخواستی برای افزایش دستمزد نداشتند چرا که بهزادی کارگردان مهمی است. اما بودجه ساخت فیلم از ۵۵۰ هزار دلار به ۷۸۰ هزار دلار افزایش یافت و اگر تولید فیلم هم اکنون آغاز شده بود، بهزادی قادر به تکمیل آن نبود.

از سوی دیگر، کمپانی‌ها آمریکایی که با ایرانی‌ها کار کنند، جریمه می‌شوند و به همین دلیل نمی‌خواهند ریسک کنند. همچنین شرکت کردن کارگردانان ایرانی در جشنواره‌ها و جوایز آمریکایی و رویدادهای تبلیغاتی نیز غیرممکن است.

محمد اطبایی، دیگر توزیع‌کننده ایرانی ساکن تهران نیز معتقد است کمپانی‌ها نظیر "مستقل‌های ایرانی" که متعلق به خودش است باید از راه‌حل‌هایی استفاده کنند و هر کس در این حرفه باید حساب بانکی و یا کمپانی در خارج از ایران داشته باشد؛ در غیر این صورت شما قادر نخواهید بود فیلم‌ها را بفروشید و یا حتی مخارج حضور در بازارهای سینمایی را پرداخت کنید.

این توزیع‌کننده ایرانی در جشنواره کن امسال، قراردادی با کمپانی فرانسوی «Wild Bunch» برای حق اکران فیلم «متری شش و نیم» امضا کرده است. این فیلم درباره یک پلیس مواد مخدر سخت‌گیر با بازی پیمان معادی است که با یک سرشاخه بزرگ تولید و توزیع مواد مخدر درگیری دارد. این تریلر هیجانی با سرعت بالا، آسیب‌های مواد مخدر در ایران را محکوم می‌کند. «متری شش و نیم» در حال تبدیل شدن به پرفروش‌ترین فیلم داخلی سینمای ایران (به استثنای آثار کمدی) است.

اطبایی که مشاور جشنواره‌های ونیز و شب‌های سیاه تالین در حوزه سینمای ایران است عنوان می‌کند تحریم‌های آمریکا بر اقتصاد ایران موجب کاهش ۳۱ درصدی تولید آثار سینمایی شده و این شمار تولیدات از ۱۶۹ فیلم در سال ۲۰۱۷ به ۱۱۶ فیلم در سال ۲۰۱۸ کاهش داشته است و این اولین تأثیر واضح تحریم‌هاست که شاهد آن هستیم، ضمن این که سرمایه‌گذاری عمومی و خصوصی نیز در سینما کاهش داشته است.

وی ادامه داد: بسیاری از فیلمسازان جوان ایرانی فکر می‌کنند تحریم‌های سیاسی حضور آثار سینمای ایران در جشنواره‌های بین‌المللی دشوار کرده است. گرچه خود اطبایی شخصاً معتقد به این مورد نیست اما می‌گوید تحریم‌ها می‌تواند تأثیرات غیرمستقیم منفی داشته باشند چرا که برای کمیته انتخاب جشنواره‌های سینمایی این امر مهم است که فیلم‌های انتخابی توسط توزیع‌کنندگان بین‌المللی خریداری می‌شوند و دارای بازوی تبلیغاتی پشت خود باشند.

برای کارگردانانی چون جعفر پناهی، تحریم‌ها مشکل‌ساز نیست. فیلم «۳ رُخ» پناهی که سال گذشته جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره کن را کسب کرد، بزرگترین صادرات سینمایی ایران بود و به کمپانی «Kino Lorber» آمریکا نیز فروخته شد.

تحریم‌ها بر فیلمسازان سطح بالای ایرانی چون اصغر فرهادی نیز تأثیر منفی ندارد و گرچه قانون مهاجرتی ترامپ مانع حضور فرهادی در آمریکا و مراسم اسکار ۲۰۱۷ شد اما فیلم «فروشنده» در نهایت دومین اسکار را نیز نصیب ایران و فرهادی کرد.

بابک کریمی بازیگران ایرانی که در فیلم «فروشنده» و چندین فیلم دیگر فرهادی بازی کرده نیز معتقد است فیلمسازان ایرانی همچون گذشته به کار خود ادامه می‌دهند و ما به زندگی در شرایط بی ثبات و نامطمئن عادت داریم.