علت غلیظ شدن بیش از حد خون چیست؟

رویداد۲۴   زمانی که بیشتر مردم درباره مشکلات گلبول‌های قرمز خون فکر می‌کنند، مواردی مانند آنمی (کم خونی)، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون، در ذهن آن‌ها نقش می‌بندد، اما تعداد بیش از حد گلبول‌های قرمز خون نیز می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.

میزان بیش از حد گلبول‌های قرمز خون به نام پلی سیتمی (Polycythemia) یا اریتروسیتوزیس (Erythrocytosis) شناخته می‌شود. برخی تفاوت‌های فنی بین این دو وجود دارد، اما اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

مشکل میزان بیش از گلبول‌های قرمز خون

در شرایطی که ممکن است میزان بیش از حد بهتر از کمبود باشد، پلی سیتمی می‌تواند موجب مشکلات قابل توجهی شود. این شرایط موجب افزایش غلظت خون می‌شود، زیرا سلول‌های بیشتری در مقدار مشابه از مایع که به نام پلاسما شناخته می‌شود، وجود دارند.

به واسطه تعداد بیش از حد زیاد گلبول‌های قرمز، این مایع در رگ‌های خونی بدن با دشواری حرکت می‌کند که می‌تواند موجب سکته مغزی، حملات قلبی، تشکیل لخته‌های خون یا آمبولی ریوی (وجود لخته خون در ریه) شود.


علائم پلی سیتمی

علائم پلی سیتمی مبهم هستند و برخی افراد هیچ علامتی ندارند و پس از آزمایش‌های روتین متوجه ابتلا به این شرایط می‌شوند. با این وجود، از علائم پلی سیتمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ضعف و سرگیجه
خستگی یا بی حالی
سردرد
خارش، گاهی اوقات پس از استحمام
مفصل درد، معمولا در انگشت بزرگ پا
شکم درد
قرمزی صورت


تشخیص

پلی سیتمی بر اساس شمارش کامل سلول‌های خون تشخیص داده می‌شود. در این شرایط شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین، و/یا هماتوکریت افزایش یافته است. آزمایش خون برای حصول اطمینان از این که اشتباهی آزمایشگاهی رخ نداده نباشد، تکرار خواهد شد. ذکر این نکته اهمیت دارد که مقادیر عادی با توجه به سن و جنسیت فرد متفاوت بوده و بر تعریف پلی سیتمی اثرگذار هستند.

اقدامات دیگری برای تشخیص پلی سیتمی می‌توانند مد نظر قرار بگیرند که از آن جمله می‌توان به اندازه گیری سطح اکسیژن و انجام ارزیابی قلبی و ریوی (تصویربرداری پرتو اکس از سینه، الکتروکاردیوگرام و اکوکاردیوگرام) اشاره کرد تا مشخص شود آیا سطوح پایین اکسیژن دلیل این شرایط است یا خیر.

سطح اریتروپوئیتین، هورمونی که توسط کلیه‌ها برای تشویق تولید گلبول قرمز ترشح می‌شود نیز ممکن است اندازه گیری شود. گرفتن مغز استخوان و بافت برداری (بیوپسی) از دیگر اقداماتی هستند که ممکن است برای تشخیص دقیق انجام شوند.

پلی سیتمی ورا: این یک بیماری نادر مغز استخوان است. در این بیماری به طور معمول با افزایش تعداد گلبول‌های سفید (لکوسیتوزیس) و تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوزیس) نیز مواجه هستید. این می‌تواند به واسطه یک جهش ژنتیکی به نام JAK۲ رخ دهد.


بیماری‌های ارثی: این شامل بیماری‌هایی می‌شود که در آن‌ها بدن گلبول‌های قرمز بیشتر نسبت به آنچه انتظار می‌رود را تولید می‌کند.

شرایطی که موجب سطوح پایین اکسیژن در خون (هیپوکسی) می‌شوند، مانند:

بیماری قلبی
آپنه خواب
پرفشاری خون ریوی


تومور‌هایی که اریتروپوئیتین ترشح می‌کنند، مانند:

کارسینوم هپاتوسلولار (سرطان کبد)
کارسینوم سلول کلیوی (سرطان کلیه)
تومور‌های غدد آدرنال
کیست‌های کلیوی

نوزادان نیز می‌توانند به پلی سیتمی مبتلا باشند که به طور معمول با موارد زیر مرتبط است:

شرایط مرتبط با سطوح پایین اکسیژن در رحم
انتقال دوقلو به دوقلو: در این شرایط، یکی از نوزادان نسبت به نوزاد دیگر خون بیشتری از جفت دریافت می‌کند.


درمان

نظارت: اگر پلی سیتمی بدون علائم و نشانه‌ای خاص باشد، پزشک ممکن است تنها بر شرایط شما نظارت داشته باشد. درمان بیماری زمینه‌ای که موجب پلی سیتمی شده است.

فلبوتومی: بر اساس یک برنامه منظم تخلیه خون از یک سیاهرگ انجام می‌شود تا از بروز عوارض جلوگیری شود. خون اغلب با سالین عادی (مایعی که در سیاهرگ وارد می‌شود) جایگزین می‌شود.

هیدروکسی اوره: یک داروی خوراکی است که می‌تواند در صورت عدم تحمل فلبوتومی استفاده شود. هیدروکسی اوره تعداد تمام سلول‌های خون شامل گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها را کاهش می‌دهد.

اینترفرون-آلفا: اینترفرون-آلفا می‌تواند برای تحریک سیستم ایمنی برای مبارزه با تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز استفاده شود.

آسپرین: آسپرین ممکن است برای کاهش خطر تشکیل لخته‌های خون استفاده شود. آسپرین مانع از تشکیل لخته خون توسط پلاکت‌ها می‌شود.

روکسولیتینیب: دارویی است که می‌تواند برای بیماران مبتلا به جهش JAK۲ و آن‌هایی که به درمان با هیدروکسی اوره واکنش نشان نداده یا آن را تحمل نمی‌کنند، استفاده شود.