مردم علیه مردم!/ پیامد راه‌اندازی کانال‌های گزارش بی حجابی چیست؟

رویداد۲۴ مساله حجاب اجباری و حجاب اختیاری این روز‌ها تبدیل به چالش میان دو گروه فکری خاص شده است، گروهی که حجاب را امری شخصی تلقی کرده که افراد باید نسبت به اجرا یا عدم اجرای آن آزاد باشند و افرادی که آن را موضوعی دینی و بخشی از هویت و فرهنگ جامعه می‌دانند. در سال‌های اخیر با تغییر نگاه عمومی به ویژه نسل جوان به موضوعات اجتماعی، مسئله حجاب و رعایت آن نه به عنوان یک ضرورت دینی بلکه به عنوان یک ضرورت قانونی مورد بحث قرار گرفت.

 

قانونگذاران و نهادهای نظارتی برای رعایت حجاب راهکار‌های زیادی در نظر گرفته‌اند؛ از گشت‌های بسیج تا گشت پلیس موسوم به گشت ارشاد، از اقناع‌سازی جوانان به زبان نرم و تبلیغ برای رعایت حجاب تا زبان قهری و پلیسی راهکار‌هایی بودند که به نظر می‌رسد چندان هم موثر واقع نشد.

 

حالا، اما محمدمهدی حاج محمدی سرپرست دادسرای ارشاد از راه‌اندازی کانال رسمی دادسرای ارشاد تهران در پیام‌رسان‌های داخلی و اینستاگرام برای دریافت گزارش‌های مردمی هنجارشکنی خبر داده و از شهروندان اخلاق‌مدار و دغدغه‌مند خواسته بود که «برای مقابله با ضربه به بنیان خانواده ایرانی هرگونه کشف حجاب یا اقدامات هنجارشکنانه در خودرو، کشف حجاب یا سرو مشروبات یا برگزاری مراسم مختلط رقص در اماکنی همچون سفره‌خانه، کافه، رستوران، مراکز خرید، باغ تالار و...، اطلاع از برگزاری پارتی‌های شبانه یا خانه‌های فساد و فحشا، انتشار مطالب خلاف عفت در اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی، موضوع را پس از جمع‌آوری مستندات لازم، به شماره‌ای که به این منظور منتشر کرده است یا به پیام‌رسان‌های بله، سروش، ایتا ارسال کنند. سرپرست دادسرای ارشاد همچنین شرایط و نحوه جمع‌آوری مستندات را بیان کرده بود.»

 

در داخل کشور برخی مقام‌های سیاسی نسبت به این تصمیم که مردم را در مقابل هم قرار می‌دهد، واکنش نشان دادند. احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران گفت: اگرچه حجاب امری قانونی است اما نحوه اجرای آن از اهمیت به سزایی برخوردار است. مسجد جامعی همچنین این اقدام را تلاش برای پرونده‌سازی توصیف کرد و گفت باید برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ها باید چاره‌اندیشی شود.

 

چند روز پس از آغاز به کار فعالیت صفحه رسمی دادسرای ارشاد که محلی برای ارائه گزارش‌ مردم علیه همدیگر بود، اینستاگرام صفحه دادسرای ارشاد را مسدود کرد. با این حال متولیان معتقدند این امر خللی در روند فعالیت‌های در سایر شبکه‌های اجتماعی وارد نمی‌کند. فارغ از اینکه اقدام قوه قضائیه، اقدامی است که نتیجه خواهد داد یا خیر، بررسی این موضوع بسیار مهم است که پیامدهای چنین تصمیمی چیست؟

 

تشویق مردم به گزارش‌دهی علیه یکدیگر اشاعه فساد است

 

منیر آمدی قمی به رویداد۲۴ می‌گوید: حجاب یک رفتار دینی است و برای اجرا نیز نیاز به باور دینی دارد بنابراین با برخوردهای پلیسی و امنیتی نه تنها دین تبلیغ نمی‌شود بلکه تحت الشعاع هم قرار می‌گیرد.

 

او معتقد است تهیه گزارش مردم علیه یکدیگر، تشویق یه یک کار غیر اخلاقی است بنابراین این سوال مطرح می‌شود که چرا متولیان امر هنگام طراحی چنین برنامه‌ها و اقداماتی از مشاورین متخصص کمک نمی‌گیرند؟ آیا این برنامه‌ها با رویکردی عالمانه طراحی می‌شود؟ چرا نظر اساتید حوزه و دانشگاه را در این خصوص جویا نمی‌شوند.

 

موسس موسسه مطالعات و تحقیقات زنان می‌گوید: راه‌اندازی کانال و صفحه در شبکه‌های اجتماعی برای تشویق مردم به گزارش از زندگی و کار‌های یکدیگر همان اشاعه فحشاست، زیرا با این تصمیم رفتاری خاص را علنی می‌کنیم؛ این درحالی است که هیچ کس حق ندارد خلافی را که دیده مدام بیانش کرده و آن را توسعه دهد.

 

وی می‌افزاید: ما اگر امر به معروف داریم آن امر به معروف فرد به فرد است؛ یعنی فرد به صورت خصوصی و بدون آن که کسی بفهمد سعی کند دیگری را اقناع کند و اگر نتواند فرد مقابل را قانع کند، دیگر دستوری برای آن نیست و وظیفه‌ای برای آن فرد وجود ندارد. چون اصل در امر به معروف این است که شما بدانید حرفی که می‌گویید، زمین نمی‌افتد. اساتید قدیمی گفته‌اند کسی می‌تواند امر به معروف کند که خود به حالت آمریت رسیده باشد یعنی بداند که وقتی امر به معروف می‌کند، حرفش زمین نمی‌افتد بنابراین از افرادی که این تصمیمات را می‌گیرند تعجب می‌کنم آن‌ها با فهم نازل از دین، با هویت دینی مردم بازی می‌کنند.

 

به گزارش رویداد۲۴ انتخاب چنین راهکار‌هایی برای الزام شهروندان به آنچه قانون حجاب نامیده می‌شود قطعا باید با مشورت از افراد و کارشناسان انجام شده و برای هر اقدام و طرحی ابتدا پیوست‌های مطالعاتی لازم نیز لحاظ شود، این که مردم را تشویق به گزارش‌دهی علیه یکدیگر کنیم آیا می‌تواند اقدامی موثر باشد، بیراهه نرفته‌ایم اگر بگوییم چنین اقدامی می‌تواند پایه‌های اعتماد اجتماعی را دچار تزلزل کنیم.

 

عضو هیات مدیره موسسه مطالعات و تحقیقات زنان با اشاره به اینکه چنین اقداماتی تشویق مردم به جاسوسی کردن از یکدیگر است که پدیده‌ای بسیار نامطلوب است، تاکید می‌کند: با چنین روش‌هایی این مقدار کمی از سرمایه اجتماعی که برای‌مان مانده، نابود می‌شود، مگر این روش‌ها تا کنون نتیجه داده است؟ حضرت علی (ع) می‌فرمایند یک عده خدا را از ترس عبادت می‌کنند که جهنم نروند، یک عده از شوق بهشت عبادت می‌کنند، یک عده نیز برای عشق الهی عبادت می‌کنند. دولتمردان ما می‌توانند یکی از این سه روش را انتخاب کنند. اگر مردم را انسان‌هایی دون ببینند، مدام باید آنان را بترسانند. اگر کمی بهتر ببینند، می‌توانند به آن‌ها پاداش دهند، اما اگر واقعا شهروندان را در سطح اعلای انسانی ببینند، باید به آن‌ها با مسامحه مسائل را تفهیم کنند و اگر تفهیم نشد هم هر کس وظیفه خودش را دارد.

 

این فعال حوزه زنان با تاکید براینکه اگر حجاب را امری دینی می‌دانیم باید به این نکته توجه کنیم که هر کس بر مبنای فهم خود از دین زندگی می‌کند و نه بر مبنای فهم دیگری از دین، تصریح می‌کند: اگر حجاب امری دینی نیست پس اسمش را حجاب نگذارید، بگویید یک الگو و یونیفرم اجتماعی است.

 

وی با طرح این سوال که آیا در صدر اسلام چنین برخورد‌هایی برای اجرای تعالیم دینی داشته‌ایم؟ می‌گوید: ما قرآن را به عنوان تئوری دین و اعمال رسول الله (ص) و همه ائمه را به عنوان مدل عملی دین قبول داریم بنابراین باید بررسی کنیم آیا در تاریخ اسلام چنین رفتار‌هایی با مردم شده است.

 

به گزارش رویداد۲۴ ایجاد کانال‌های رسمی برای تشویق مردم به ارسال گزارش‌هایی نسبت به اعمال یکدیگر و تقسیم کردن شهروندان جامعه به دو گروه اخلاق مدار و بی‌اخلاق و رو در رو قرار دادن دو گروه فکری متفاوت در قبال یکدیگر بعید است که بتواند به تقویت بنیاد جامعه بیانجامد و چه بسا که منجر به ایجاد شکاف اجتماعی بین گروه‌های مختلف فکری جامعه شود، سرکشی مردم در زندگی خصوصی و انتخاب‌های اجتماعی یکدیگر ممکن است حتی بنیان خانواده‌ای را که در آن افرادی از هر دو گروه فکری امکان حضور دارند به خطر اندازد، همچنین برای نهادینه کردن و پذیرش امری قانونی یا هنجاری خاص قطعا رفتارهای پلیسی نخواهد توانست چندان موثر کند،  لذا بهتر است برای اقناع همه افراد جامعه نسبت به رعایت حجاب از راه‌هایی هوشمندانه‌تر و با لحاظ کردن نظر متخصصان علوم اجتماعی وعلوم انسانی و احترام به فرهنگ و نگاه طیف‌های مختلف جامعه استفاده شود.

 

نکته قابل تامل‌تر پاسخ به این سوال است که چگونه مسئولین این کانال‌ها می‌توانند از حسن‌نیت و درستی مسائل مطروحه از سوی گزارش‌دهندگان اطمینان حاصل کرده و مطمئن باشند که هیچیک از این افراد از بستر فراهم شده سوءاستفاده نمی‌کنند، همچنین در صورت ارسال گزارش‌های کذب از سوی برخی شهروندان و مورد آزار قرار گرفتن فردی که علیه او گزارش کذب ارسال شده شیوه جبران خسارت چگونه خواهد بود؟