برداشت‌ها نادرست بود/ عربستان و امارات به دنبال تحریک آمریکا برای جنگ علیه ایران نیستند

رویداد۲۴ پیتر هین در واشنگتن پست نوشت: این هفته گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر آنکه عربستان سعودی و جمهوری اسلامی گفتگو‌های محرمانه‌ای را در راستای کاهش تنش در منطقه برگزار کرده اند. این در حالی است که دولت ترامپ همچنان در حال تشدید تنش علیه تهران است.

 بسیاری از ناظران تصور می‌کردند که عربستان سعودی و امارات به دنبال تحریک یک تقابل نظامی با ایران هستند و سیاست تهاجمی آن‌ها در نهایت آمریکا را نیز وارد یک جنگ جدید در منطقه خواهد کرد.

 

---

اما عربستان سعودی و امارات جنگی بین ایران و آمریکا به راه نینداختند. این موضوع نشان میدهد که کشور‌های عربی خلیج فارس نگرانی‌های زیادی در مورد تقابل نظامی با ایران دارند. به نظر می‌رسد که تحلیلگران سیاسی برداشت‌های نادرستی در مورد اوضاع منطقه داشتند. عربستان و امارات می‌توانند در واقع به آرام شدن اوضاع کمک کنند.

زمانی که دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای برجام خارج شد، بسیاری از کارشناسان هشدار دادند که این تصمیم به جنگ منجر خواهد شد. اقدامات سعودی‌ها نیز باعث تشدید نگرانی‌ها شده بود. رهبران عربستان از رویکرد ملایم دولت باراک اوباما نسبت به تهران ناراحت بودند و از سیاست سرسختانه ترامپ حمایت کردند.

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در سال‌های گذشته مواضع خصمانه‌ای را نسبت به ایران اتخاذ کرده بود که به تشدید تنش در منطقه کمک کرد. بسیاری از تحلیل گران نگران بودند که این رفتار عربستان و امارات در نهایت آمریکا را به سمت جنگ دیگری در خاورمیانه سوق دهد. این اولین باری نخواهد بود که متحدان ضعیف حامیان قدرتمند خود را وارد یک جنگ ناخواسته کرده اند. این فرایند نقش مهمی در شروع جنگ جهانی اول داشت.

تحقیقات آکادمیک نیز این فرضیه را تایید می‌کنند. یکی از مطالعات مهم انجام شده نشان داد که ائتلاف‌های استراتژیک در مناطق پرتنش همچون خاورمیانه ماهیت پیچیده‌ای دارند. زمانی که دولت‌ها به این نتیجه برسند که جنگ تهاجمی موثر و کوتاه مدت خواهد بود، به متحدان خود اتکا خواهند کرد. در صورتی که یکی از این دولت‌ها جنگی را به راه اندازد، متحدانش برای کمک به شریک خود وارد درگیری می‌شوند. در طول این فرایند یک درگیری نظامی کوچک به جنگی گسترده در کل منطقه منجر می‌شود.

آمریکا یکی از متحدان نزدیک عربستان سعودی و امارات محسوب می‌شود. آمریکا برای ثبات بخشیدن به بازار‌های انرژی و گسترش نفوذ خود در خاورمیانه به کمک این دو کشور وابسته است. دولت‌های امارات و عربستان در طول سال‌های گذشته به ویژه در دوران ریاست جمهوری ترامپ نقش مهمی در هدایت سیاست خارجی آمریکا داشته اند.

ایران یک قدرت نظامی و اقتصادی مهم در همسایگی این کشور‌ها محسوب می‌شود. به همین خاطر آن‌ها جمهوری اسلامی را تهدید بزرگی برای امنیت خود تصور می‌کنند. آن‌ها همچنین از لحاظ ایدئولوژیکی تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. عربستان سعودی و امارات کشور‌های مسلمان سنی هستند. این در حالی است که اکثریت جمعیت ایران را شیعیان تشکیل میدهند. علاوه بر این، امارات و عربستان توسط پادشاهی‌های محافظه کاری اداره می‌شوند که نگران بروز ناآرامی‌های سیاسی هستند. در مقابل، رژیم ایران یک نیروی انقلابی است که در سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی برای تحریک ناآرامی در منطقه به ویژه در بین اقلیت‌های شیعه انجام داده بود.

در ماه‌های گذشته دو رخداد مهم منطقه خاورمیانه را تا آستانه جنگ پیش بردند. در صورتی که متحدان آمریکا واقعا به دنبال تقابل نظامی با ایران بودند، از این دو حادثه برای سوق دادن آمریکا به سمت جنگ استفاده می‌کردند.

در ماه مه تعدادی نفت کش تجاری در نزدیکی سواحل امارات مورد حمله قرار گرفتند. بسیاری از دولت‌ها از جمله دولت ترامپ معتقد بودند که ایران پشت این حملات بوده است. اما مقامات اماراتی در گزارش رسمی خود به شورای امنیت سازمان ملل به طور مستقیم ایران را به عنوان عامل اصلی معرفی نکردند.

در ماه سپتامبر حملات پهپادی و موشکی گسترده‌ای علیه تاسیسات نفعی عربستان انجام شدند. در ابتدا شبه نظامیان حوثی تحت حمایت ایران در یمن مسئولیت این حملات را برعهده گرفتند. اما بیشتر کشور‌ها معتقد بودند که تهران پشت این حملات بوده است. اما در نهایت مقامات سعودی از انجام اقدامات نظامی تلافی جویانه علیه جمهوری اسلامی پرهیز کردند.

امارات در ماه نوامبر خواستار مذاکره جامعه بین المللی با ایران شد. رهبران امارات همچنین به تدریج نیرو‌های خود را از جنگ یمن خارج کردند. جنگ داخلی یمن در سال‌های اخیر به یک نبرد نیابتی بین تهران و ریاض تبدیل شده بود. ظاهرا اماراتی‌ها به دنبال بهبود روابط خود با تهران هستند.

عربستان و امارات در ماه‌های اخیر تلاشی برای سوق دادن آمریکا به سمت درگیری نظامی با ایران انجام نداده اند. آن‌ها برای تحریک درگیری نظامی می‌توانستند حملات اخیر علیه منافع خود را به طور مستقیم به ایران نسبت دهند یا حتی دست به اقدامات نظامی تلافی جویانه بزنند. دولت ترامپ به احتمال زیاد از اقدام نظامی علیه تهران حمایت می‌کرد.

در واقع به نظر می‌رسد که آن‌ها اخیرا در حال تلاش برای کنترل آمریکا بوده اند. محمد بن سلمان اخیرا هشدار داده بود که جنگ با ایران به افزایش شدید قیمت نفت و فاجعه اقتصادی منجر خواهد شد. ظاهرا او این اظهارات را در واکنش به صحبت‌های وزیر خارجه آمریکا بر زبان آورده بود. مایک پمپئو حملات ماه سپتامبر علیه تاسیسات نفتی عربستان را یک اقدام جنگی توصیف کرده بود.

وقایع اخیر باعث سردرگم شدن بسیاری از ناظران منطقه شده اند. در هفته‌های اخیر برخی کشور‌های منطقه از جمله پاکستان و عراق تلاش‌های خود برای کاهش تنش بین تهران و ریاض را افزایش داده اند.

اقدامات محتاطانه عربستان و امارات نشان می‌دهد که ناظران سیاسی برداشت‌های نادرستی در مورد احتمال بروز جنگ در منطقه داشته اند. در شرایط کنونی اختلافات زیادی بین کشور‌های عربی خلیج فارس وجود دارد که مانع تشکیل یک جبهه متحد علیه تهران شده است. برای مثال می‌توان به محاصره اقتصادی قطر توسط عربستان و امارات در سال‌های گذشته اشاره کرد. عربستان و امارات نیز در مورد ادامه جنگ در یمن اختلاف نظر دارند. به نظر می‌رسد که رهبران امارات بیشتر به فکر بازگرداندن ثبات به منطقه هستند. عربستان و امارات می‌دانند که آتش جنگ در منطقه ابتدا دامن آن‌ها را خواهد کرد.