بند بازی مقتدی صدر در سیاست عراق

  رویداد۲۴در پی ترور سردار قاسم سلیمانی و ابو مهدی المهندس، معاون رئیس حشدالشعبی، ایران به کمک حزب الله لبنان، طرح جدیدی برای تقویت نفوذش در عراق ارائه کرده که بر تحکیم روابط با جریان صدر استوار است.

 عراق در سه ماه گذشته درگیر ناآرامی‌های گسترده‌ای بود که به استعفای عادل عبدالمهدی از پست نخست وزیری منجر شد. در جریان این ناآرامی‌ها، بعضا شعار‌هایی در مخالفت نفوذ برخی کشور‌های خارجی در عراق، از جمله ایران، سر داده شد. در بحبوحه همین تحولات، آمریکا در یک عملیات پهپادی، سردار قاسم سلیمانی و ابو مهدی المهندس را در سوم ژانویه ترور کرد. امری که به گفته برخی منابع سیاسی عراق به تجدیدنظر ایران در روابط با برخی گروه‌های عراقی منجر شد.

این منابع تحولات چند ماه اخیر عراق، خصوصا اتفاقات بعد از ترور سردار سلیمانی، را دلیل تغییر سیاست ایران در تعامل با برخی گروه‌های عراقی می‌دانند. تقریبا از اکتبر گذشته، عراق صحنه تظاهرات و اعتراضات است و برخلاف انتظار، این بار تظاهرات فروکش نکرد بلکه به مدت چهار ماه، ادامه یافت و هنوز در جریان است. در این مدت، برخی شخصیت‌های نزدیک به ایران یا متحد با آن، مانند نوری المالکی، هادی عامری و مسعود بارزانی نتوانستند نقش موثری در هدایت و کنترل تحولات عراق بازی کنند. بحران انتخاب نخست وزیر جدید بعد از عبدالمهدی، تحول دیگری بود که این افراد نتوانستند در آن نقش آفرینی مؤثر داشته باشند. جدای از این، شخصیت‌های یادشده و برخی جریان‌های دیگر، نه تنها از شکل دهی به تحولات عاجز ماندند بلکه به عاملی برای تداوم اعتراضات تبدیل شدند. به عنوان نمونه، گروه‌های سیاسی نزدیک به مالکی و عامری، چندین گزینه برای منصب نخست وزیر معرفی کردند که همه آن‌ها از سوی معترضان یا سایر گروه‌ها رد شدند. برهم صالح، رئیس جمهور عراق، در مخالفت با یکی از این گزینه‌ها تهدید به استعفا کرد.

در سایه این تحولات، یک منبع سیاسی بلندپایه عراقی، به روزنامه «العالم الجدید» گفت ایران برای طراحی یک سیاست جدید در عراق، اتاق فکر جدیدی تشکیل داده که از سپاه پاسداران، وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات و حزب الله لبنان متشکل شده است. این اتاق فکر مامور تدوین طرح جدیدی برای حل و فصل مسائل مرتبط با عراق بعد از ترور سردار سلیمانی است. به گفته این منبع، اتاق مزبور چندین طرح را تدوین کرده که مهمترین آنها، کنار گذاشتن متحدان سنتی مانند نوری مالکی، هادی عامری و مسعود بارزانی و همچنین حمایت بیشتر از مقتدی صدر است. ناتوانی این سه شخصیت در آرام کردن تظاهرات و ناکامی در تصویب قانونی برای شکستن انحصار پرواز هواپیما‌های آمریکا در آسمان عراق و عدم گرفتن مجوز برای پرواز جنگنده‌های ایران در عراق، به عنوان دلایل کنار گذاشتن آن‌ها شمرده شده است.

طبق ادعای منبع العالم الجدید، ایران در رویکرد جدید خود در قبال عراق سراغ سید مقتدی صدر رفته، چون به نظر ایران او تنها کسی است که از پس کاری که دیگران نتوانستند (یعنی تضعیف نفوذ آمریکا در عراق) برمی آید. این رویکرد به توصیه سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب الله لبنان، اتخاذ شده است. چرا که از دیدگاه نصرالله، صدر هم در مقایسه با سایر سیاستمداران عراقی از محبوبیت و مقبولیت مردمی برخوردار است و هم به دلیل روابط تاریخی با رهبران گروه‌های مسلح، توانایی کنترل آن‌ها را دارد.

افزایش توجه ایران به صدر، در جلسه اخیر وی با تعدادی از سران گروه‌های مسلح عراقی در قم تجلی یافت. مقتدی صدر در ۱۳ ژانویه، با تعدادی از رهبران حشدالشعبی در قم، جلسه‌ای با هدف اخراج نیرو‌های آمریکایی از عراق برگزار کرد. سپس، تاسیس گروهی تحت عنوان «مقاومت بین المللی» را اعلام کرد. افزون بر این، خواستار برگزاری تظاهرات میلیونی در بغداد برای اخراج نیرو‌های آمریکایی از عراق شد.


در حالی که اعتراضات عراق هنوز ادامه دارد، مقتدی صدر برای برگزاری «تظاهرات میلیونی» ضدآمریکایی در جمعه آینده، فراخوان داده است.

بند بازی مقتدی صدر در سیاست عراق

در مقایسه با سایر سیاستمداران عراق مانند نوری مالکی، هادی عامری، ایاد علاوی و دیگران، مقتدی صدر همواره تلاش کرده نقش هوشمندانه‌تری در سپهر سیاسی عراق بازی کند. مثلا او به رغم مشارکت گسترده در انتخابات پارلمان و تشکیل دولت‌ها، از پذیرش سمت رسمی در نظام سیاسی خودداری می‌کند. ولی در عین حال، بدون او عملا هیچ دولتی تشکیل نمی‌شود.

صدر در تشکیل دولت عبدالمهدی، نقش قاطعی بازی کرد و سهم مهمی در این دولت داشت. اما به محض شروع اعتراضات، با صدایی بلندتر از معترضان، خواستار سرنگونی دولت شد. با اوج گیری اعتراضات، به آن‌ها پیوست و اعلام کرد که ائتلاف انتخاباتی‌اش، یعنی سائرون، از حق خود برای معرفی نخست وزیر صرفنظر کرده است. اما حالا معلوم شده که مهمترین مانع انتخاب نخست وزیر جدید، ائتلاف سائرون است.

اخیرا گروه‌های سیاسی عراق پس از مدت‌ها مذاکره به این توافق رسیدند که محمد توفیق علاوی، را برای تصدی پست نخست وزیری معرفی کنند. علاوی برای کار‌های درمانی به بیروت رفته بود. روز دوشنبه گذشته برهم صالح با وی تماس گرفت و از او خواست به بغداد برود تا او را مامور تشکیل دولت کند. یک هواپیمای اختصاصی، علاوی را از بیروت به بغداد منتقل کرد. علاوی مستقیما به کاخ ریاست جمهوری رفت تا به عنوان نخست وزیر معرفی شود. اما ناگهان دو تن از رهبران ائتلاف سائرون (نصار الکعبی و امیر الکنانی) خواستار برگزاری جلسه خصوصی با علاوی شدند.

به نوشته خبرگزاری عراقی میدل ایست نیوز، دو رهبر ائتلاف سائرون در این نشست در مقابل دادن رای اعتماد به وی در پارلمان، شروط غیرقابل اجرایی مانند اعطای برخی وزارتخانه‌ها و مناصب حساس به افراد مورد نظر سائرون را از وی خواسته بودند، اما علاوی در جلسه‌ای که همان شب در کاخ السلام برگزار شد بر موضع ثابت خود در مخالفت با درخواست برخی فراکسیون‌های سیاسی برای تصاحب مناصب دولتی تاکید کرد و قول داد در صورت معرفی برای نخست وزیری، دولتی کاملا مستقل تشکیل خواهد داد و در برابر همگان نسبت به دولت خود مسئول خواهد بود. علاوی با گفتن این سخنان، نشست مذکور را ترک و به خانه خود در بغداد رفت. بدین ترتیب مسئله تعیین نخست وزیر به بعد از بازگشت برهم صالح از اجلاس داووس موکول شد.

این اواخر، صدر در قم تحصیلات دینی را از سر گرفته است. برخی معتقدند که صدر علاوه بر نفوذ سیاسی، می‌خواهد نفوذ معنوی خود را نیز در عراق بسط دهد تا شاید روزی به مقام مرجعیت برسد.