«کشتارگاه»؛ همدستی پولساز لمپن‌ها و سرمایه‌داران/ نبض سرمایه دست کیست؟

رویداد۲۴ مازیار وکیلی: فیلم کشتارگاه ساخته عباس امینی تنها فیلم جشنواره فجر امسال است که می‌توان از منظر اقتصاد سیاسی درباره آن صحبت کرد؛ این‌که نقد امینی چقدر برخاسته از تفکرات خودش بوده و چقدر ناخواسته اتفاق اُفتاده مهم نیست. مهم این است که از دل فیلم کشتارگاه می‌توان نقد چپ‌گرایانه‌ای از وضع موجود را مشاهده کرد که برای یک فیلم در سینمای ایران دستاورد کمی نیست.

شهرام صاحب یک کشتارگاه حوالی تهران است که سه نفر از کارگران خود را می‌کشد. او از عَبِد نگهبان کشتارگاه می‌خواهد مشکل را حل کند و عبد برای حل مشکل با پسرش امیر تماس می‌گیرد و سه نفری آن جنازه‌ها را در محوطه کشتارگاه خاک می‌کنند.

بعد از مدتی امیر و شهرام شروع به همکاری با یکدیگر در خرید و فروش دلار می‌کنند. وقتی خانواده یکی از کارگران فوت شده سراغ پدر خود می‌آیند داستان مسیر تازه‌ای پیدا می‌کند که پایانی تلخ را به دنبال دارد.

عباس امینی در کشتارگاه با صراحت نشان می‌دهد که چگونه «طبقه بورژوآ» و «لمپن پرولتاریا» دست در دست یکدیگر بازار را چنان به هم می‌ریزند که نتیجه‌اش قتل چند کارگر و سکته چند نفر در بازار دلار برای سود بیشتر است.

شهرام (به عنوان بورژوآزی که تمام فکر و ذکرش سود بردن از بازار است) از امیر که یک انگل به تمام معنا است و برای پول هر کاری می‌کند به عنوان ابزاری برای به هم ریختن بازار ارز استفاده می‌کند تا سود بیشتری ببرد.

نقد چپ‌گرایانه امینی فقط محدود به شخصیت‌ها باقی نمی‌ماند و کلیت بازار را به عنوان شر به مخاطب نشان می‌دهد. بازار دلاری که فیلم کشتارگاه ترسیم می‌کند یک جنگل حیوانات واقعی است؛ عده‌ای لمپن و سودجو که در هم می‌لولند و برای یکی دو هزار تومان سود بیشتر کوشش می‌کنند همدیگر را از هم بدرند. برنده، اما نه این انسان‌های توسری خورده شوربخت که شهرام است. شهرام، چون نبض سرمایه را در دست دارد می‌تواند بازار را جوری بچرخاند که بیشترین سود نصیب خودش شود. تمام آدم‌های حاضر در آن بازار دلار انگار عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی هستند که سرنخشان در دستان شهرام است.

به گزارش رویداد۲۴ کشتارگاه یکی از معدود فیلم‌های جشنواره امسال است (که فارغ از اینکه با نقد چپ‌گرایانه‌اش موافق باشی یا مخالف)، صاحب دیدگاهی است که می‌شود آن را تحلیل کرد. شهرام هیولایی است که برای ذره‌ای سود بیشتر همه کس و همه چیز را می‌بلعد. حتی لمپن پرولتری را که به عنوان ابزار در خدمت او درآمده در پایان بازنده این بازی است حتی اگر پشیمان شود.

مرگ شهرام توسط دختری جنوبی که پدرش را در راه قاچاق دلار برای شهرام از دست داده نمونه تصویری ساده، اما موثری است از این صحبت مارکس که غول سرمایه داری وقتی از شیشه بیرون بیاید خود سرمایه‌دار را هم می‌بلعد. حرص برای سود بیشتر (از نظر کارگردان کشتارگاه) نتیجه‌ای جز تباهی ندارد. حتی آن سرمایه‌داری که برای ذره‌ای سود بیشتر این جنگل حیوانی را درست کرده خودش هم در نهایت قربانی می‌شود.

دختر جنوبی که پدرش را از دست داده همان کسی است که در آبان نود و هشت معترض گرانی بنزین بود. کشتن شهرام فقط کشتن شخصیتی از فیلم نیست، بلکه مرگ سرمایه‌داری است به دست طبقه‌ای که توسط سرمایه‌دار استثمار شده است.

نقدهای بیشتری بخوانید:

درخت گردو؛ روایت رنج مردمی که در میان آرمان‌‌های انقلاب گم شدند

روز صفر؛ پاسخ امنیتی به هشتگ «عوضش امنیت داریم»

کشتارگاه را باید غافلگیری جشنواره امسال دانست. فیلم با تمام ضعف‌هایش صاحب نگاه تحلیلی است که بسیاری از فیلم‌های جشنواره فاقد آن هستند. فیلم اجتماعی ساختن در سینمای ایران محدود شده به نمایش فقر و نکبت و تباهی به شدیدترین شکل ممکن (فیلم سه کام حبس) یا ساختن یک موقعیت به ظاهر ملتهب که شخصیت‌های فیلم در آن دست و پا بزنند (مغز استخوان).

ارزش افزوده کشتارگاه در نگاه تحلیلی است که به اجتماع ایران دارد. به پیوند‌هایی که طبقات مختلف اجتماعی به هم می‌خورند تا سرنوشت اقتصاد یک کشور را شکل دهند. به حرص افسارگسیخته‌ای که می‌تواند روزگار جامعه را تباه کند. به طبقاتی که در این بازی پولسازی هیچ نصیبی از سرمایه نمی‌برند و پایان کارشان چیزی نیست جز مرگ و تباهی.

این ارزش افزوده باعث شده کشتارگاه در مرتبه‌ای بالاتر از فیلم‌های سفارشی جشنواره امسال (مثل روز بلوا) و اجتماعی جشنواره خارجی پسند (مثل سه کام حبس) قرار بگیرد.

امینی البته کارگردان خوبی هم هست و توانسته این نگاه تحلیلی را چنان با ظرافت به فیلم تزریق کند که ذره‌ای از داستان بیرون نزند. کشتارگاه غافلگیری جشنواره امسال است. فیلمی است که در غوغای فیلم‌های پرخرج و پُرهوادار (که سمت طیف‌های مختلف سیاسی می‌ایستند) تا حد زیادی استقلال خودش را حفظ می‌کند و اجازه نمی‌دهد نگاه تحلیلی‌اش پشت پروپاگاندا‌های پُر سر و صدا گم شود. موضوعی که بسیاری از فیلم‌های امسال جشنواره فراموش کرده‌اند یک چیز است؛ داشتن نگاه تحلیلی.

عوامل فیلم کشتارگاه:

کارگردان: عباس امینی
نویسندگان: عباس امینی و حسین فرخ‌زاده
بازیگران: امیرحسین فتحی، باران کوثری، حسن پورشیرازی و مانی حقیقی
تهیه کننده: جواد نوروزبیگی
مدیر فیلمبرداری: احسان رفیعی جم
تدوین: حمید نجفی‌راد

تیز فیلم کشتارگاه