احتمال وتوی تحریم تسلیحاتی ایران بسیار زیاد است

رویداد۲۴ ایالات متحده امریکا به دنبال آن است که تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند. طبق توافق برجام تحریم خرید سلاح توسط ایران در پاییز امسال پایان می‌یابد، اما وزیر خارجه آمریکا طرحی برای توقف آن را پیگیری می‌کند. در واکنش ایران اعلام کرده که اگر تحریم تسلیحاتی تمدید شود از برجام خارج خواهد شد.

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی روز یکشنبه ۱۴ اردیبهشت (سوم مه) در توییتی تهدید کرد در صورت تداوم تحریم‌های تسلیحاتی "پیکر کم‌جان برجام به مرگ ابدی" خواهد رفت.

او نوشت: "پیکر کم جان برجام با دور زدن قطعنامه ۲۲۳۱ و تداوم غیرقانونی تحریم تسلیحاتی ایران به مرگ ابدی خواهد رفت. ویروس تحریم، ابزار کاخ سفید برای بقای هژمونی رو به افول آمریکا است. اروپا کدام سو ایستاده؛ «حفظ آبرو و تقویت چندجانبه‌گرایی» یا «پذیرش مجدد تحقیر و کمک به یکجانبه‌گرایی»؟ "

بر اساس توافق هسته‌ای برجام، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در ۲۷ مهر (۱۸ اکتبر) خاتمه می‌یابند.

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در این رابطه اعلام کرده است که آمریکا حتی با پایان گرفتن تحریم‌های سازمان ملل به ایران اجازه نخواهد داد سلاح بخرد.

حسن روحانی، رئیس جمهوری در آبان سال گذشته گفته بود: «با ادامه برجام سال آینده ما به یک هدف بسیار بزرگ سیاسی و دفاعی و امنیتی دست می‌یابیم. سال‌هاست خرید و فروش سلاح از سوی ایران ممنوع است؛ طبق توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ سال آینده تحریم تسلیحاتی ایران برداشته خواهد شد و ایران هم می‌تواند سلاح بخرد و هم بفروشد.»

آمریکا اکنون تلاش می‌کند مانع برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران شود. در مقابل مقامات ایرانی سناریو‌هایی برای مقابله با این اقدام مطرح می‌کنند، مواردی همچون خروج کامل از برجام، اجرا نکردن پروتکل الحاقی و خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی).

دکتر عبدالرضا فرجی‌راد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره به فرارو گفت: «تجربه ثابت کرده است که ایران در واقع تحرکات زورگویانه را بدون عکس‌العمل نمی‌گذارد. در رابطه با برجام وقتی امریکا خارج شد ایران امیدوار به اروپا، چین و روسیه بود. چین و روسیه کمک‌هایی به ایران کردند، اما اروپایی‌ها با ارائه سازوکار مالی و اینستکس یکی دو سال گفتگو کردند، اما نهایتا ایران متوجه شد که اینستکس هم نتیجه بخش نیست و کار اساسی انجام نمی‌دهد؛ بنابراین پنج فاز کاهش تعهدات برجامی خود را عملی کرد که باعث شوکه شدن کشور‌های غربی شد.»

او افزود: "اروپایی‌ها پس از اقدام جسورانه ایران به نحوی در رسانه‌ها بحث مکانیسم ماشه را مطرح کردند. پس از طرح مکانیسم ماشه، ایران اعلام کرد که عکس‌العمل نشان می‌دهد که واکنش ایران باعث عقب نشینی اروپایی‌ها شد. آن‌ها اعلام کردند که ما فقط می‌خواستیم گفت‌وگویی انجام دهیم و نهایتا به این نتیجه رسیدند تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای اینکه ترامپ از شرایط به نفع خود استفاده تبلیغاتی نکند، موضوع را به حالت تعلیق درآوردند. اروپایی‌ها امید دارند با تغییر رییس جمهور در آمریکا، ایران به حالت قبل برگردد و دولت جدید ایالات متحده هم به برجام برگردد و تا حدود زیادی تحریم‌های ایران برداشته شود. "

این استاد دانشگاه معتقد است: "اگر آمریکایی‌ها طرح ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند و اروپایی‌ها حمایت کنند، طبیعی است که ایران واکنش نشان دهد. دبیر شورای عالی امنیت ملی بحث خروج از برجام توسط ایران را در این حالت مطرح کرده است، نظر دیگری هم وجود دارد که ایران باید تحرک تندتری نشان دهد و آن هم خروج از ان‌پی‌تی است. "

---

بیشتر بخوانید: در صورت موفقیت آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، مرگ برجام را می‌توان اعلام کرد

---

فرجی‌راد گفت: «از طرف دیگر ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که روسیه و چین هم در این باره نقش مهمی دارند. اخیرا روابط چین و آمریکا در شرایط بحرانی قرار گرفته است و پیش‌بینی می‌شود تنش‌ها شدید‌تر هم شود. ممکن است چینی‌ها و روس‌ها طرح تحریم تسلیحاتی ایران را در شورای امنیت سازمان ملل وتو کنند؛ لذا من تصور نمی‌کنم که آمریکا در قالب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ بتواند کاری کنند.»

این کارشناس روابط بین الملل با اشاره به این که آمریکا یک راه دیگر دارد، گفت: "همانطور آقای ژوزف بورل رییس سیاست خارجی اروپا گفته اروپا در قالب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالف است، اما ممکن است آمریکا در قالب دیگری بدون ارتباط با برجام تقاضای تحریم تسلیحاتی ایران را مطرح کند. در این مورد ممکن است اروپا کوتاه بیاید، شاید کشور‌های اروپایی در قالب برجام مخالفت کنند، اما مجزا از برجام با طرح آمریکا موافقت می‌کنند. "

فرجی‌راد درباره اینکه چقدر ممکن عبدالرضا فرجی‌راد است چین یا روسیه قطعنامه آمریکا علیه ایران را وتو کنند؟، گفت: "با توجه به اینکه رییس شورای امنیت سازمان ملل مخالف طرح مسئله در شورا است، اروپا هم موافق نیست در قالب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند. چینی‌ها هم با آمریکا دچار اختلافات شدید هستند. من احتمال بسیار بالایی می‌دهم که یا یکی از کشور‌های روسیه و چین و یا هردوی آن‌ها قطعنامه علیه ایران را وتو خواهند کرد. اگر اتفاق خاصی نیافتد معتقدم که آمریکایی‌ها نمی‌توانند تحریم تسلیحاتی ایران را تصویب کنند. "

 

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که اگر قطعنامه تصویب شود چقدر احتمال دارد ایران از ان پی تی خارج شود؟، گفت: «این بستگی به روند کار دارد. ایران نگاه می‌کند که طرف مقابل چقدر از تعهدات را کم می‌کند، ایران هم به موازات آن‌ها عمل می‌کند. غربی‌ها برای سومین بار است که به برجام چاقو می‌زنند، بار اول آمریکا خارج شد، بار دوم اروپا به تعهدات اقتصادی‌اش عمل نکرد حالا در مرحله سوم آمریکا طرح تحریم تسلیحاتی را مطرح کرده که اگر اروپا همراهی کند دیگر برجامی باقی نمی‌ماند، طبیعی است که ایران از برجام خارج می‌شود، یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند انجام دهد خروج از ان‌پی‌تی است، ممکن است مجلس این را تصویب کند. باید ببینیم که شدت عمل طرف مقابل چقدر است، هر چه شدت عمل بیشتر باشد ایران هم واکنش محکم‌تری خواهد داشت.»

فرجی‌راد در ادامه عنوان کرد که هدف آمریکا صرفا این نیست که تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند. او افزود: «ایالات متحده به دنبال آن است که با طرح مسئله در شورای امنیت، فضایی برای مذاکرات باز کند. آن‌ها به دنبال تداوم تحریم تسلیحاتی هستند و در عوض آن احتمالا امتیازات کوچک اقتصادی به ایران بدهند، امتیازاتی همچون اجازه خرید نفت ایران توسط برخی کشورها. از طرف دیگر آمریکا تصور می‌کند با طرح این مباحث گفتگو‌هایی میان این کشور و ایران صورت بگیرد تا در نهایت این گفتگو‌ها به عنوان دستاورد سیاست خارجی ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این کشور مطرح شود.»

این استاد دانشگاه افزود:"باید این نکته را در نظر داشت ترامپ در دوران کرونا با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده است. برگ برنده او یعنی نرخ بیکاری در حال سوختن است و شیوع کرونا باعث بیکار شدن حدود ۳۰ میلیون نفر در این کشور شده است. از طرف دیگر ترامپ در هیچ بخشی از سیاست خارجی خود موفق نبوده است. امیدش به کره‌شمالی بود که آنهم رهبر کره شمالی با حضور و غیابش با ترامپ بازی می‌کند، روشن است این بازی هم کار چینی‌هاست و به هیچ وجه هم چینی‌ها اجازه نمی‌دهند کره‌شمالی در آستانه انتخابات به ترامپ امتیاز دهد. ترامپ در حوزه‌های دیگر سیاست خارجی همچون اروپا، افغانستان، لیبی، سوریه، ونزوئلا، روسیه و چین موفقیتی نداشته و حتی می‌توان گفت شکست‌های بزرگی هم خورده است. حالا فقط برگ ایران برایش باقی مانده است. "

او درباره زاویه دیگر ماجرا هم گفت: «با برداشتن تحریم‌های تسلیحاتی ایران این روسیه و چین هستند که سود می‌برند. چرا که این دو کشور با توجه به مناسبات دوستانه با ایران می‌توانند به راحتی سلاح به ایران بفروشند و در ادامه ایران نیز می‌تواند به کشور‌های جهان سوم سلاح بفروشد. این تبادل معاملات تسلیحاتی می‌تواند عمق استراتژیک ایران را تقویت کند. این چیزی نیست که آمریکا بخواهد، آن‌ها به دنبال انزوای ایران هستند. صادرات سلاح بسیار در ایجاد روابط استراتژیک میان کشور‌ها موثر است. سلاح با محصولات کشاورزی و دیگر محصولات از این جهت فاصله زیادی دارد.»