بی‌صبری ترامپ برای توافق بزرگ
رویداد۲۴ ادعای آمادگی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا برای معامله بزرگ ادعایی با ایران - که بعد از اعلام خبر آزادی یک زندانی امریکایی و اخراج او از خاک ایران مطرح شد - منشأ تازه‌ترین انتقادها از نحوه مدیریت او در کاخ سفید و در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا شده است. آن هم در شرایطی که مقام‌های ارشد دستگاه سیاست خارجی دولت او در پاسخ به رسانه‌ها در مورد مبنای دعوت جدید ترامپ از ایران برای مذاکره اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. یک رسانه امریکایی با اشاره به توییت ترامپ در تشکر از دولت جمهوری اسلامی ایران و دعوت از تهران برای انجام یک «معامله بزرگ» پیش از انتخابات این اقدام را «یک دعوت شفاف از یک دشمن برای اثرگذاری در نتیجه انتخابات پیش رو» توصیف می‌کند.
پمپئو و هوک، بی‌خبر از سیاست ترامپ
برایان هوک، رییس کارگروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه امریکا در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد دلایل مطرح شدن پیشنهاد جدید از سوی رییس‌جمهور امریکا برای توافق میان تهران و واشنگتن تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، اظهار بی‌اطلاعی کرده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز این مقام مسوول در وزارت خارجه امریکا در پاسخ به نیویورک تایمز گفته است که «بهتر است سوال در این مورد از کاخ سفید مطرح شود.»
بی‌اطلاعی مقام‌های وزارت خارجه امریکا از انگیزه‌های ترامپ برای دعوت از ایران برای مذاکره، نشان از شکاف قابل توجه در دستگاه سیاست خارجی امریکا در استراتژی سیاست خارجی دولت این کشور در مقابل ایران دارد. در حالی که مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران تا سال ۲۰۳۱ سخن می‌گوید و برایان هوک، فرستاده ویژه او در امور ایران می‌گوید: «نه معافیت از تحریم، نه تغییر سیاست و نه فرستادن پول نقد» در برنامه‌های پیش روی امریکا نیست. رییس‌جمهور این کشور مدعی می‌شود که اگر تا پیش از انتخابات ایران پای میز مذاکره بیاید، می‌تواند امتیازات خیلی بیشتری از او بگیرد. این شکاف زمانی نمایان‌تر شد که روز جمعه، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در پیامی که در شبکه اجتماعی توییتر منتشر کرد از «تلاش‌های برخی زیردستان» رییس‌جمهور امریکا «برای جلوگیری از تبادل بشردوستانه زندانیان» خبر داد. این موضوع که وزیر خارجه ایران از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کند تا به رییس‌جمهور امریکا در مورد اقدامات مخرب و سنگ‌اندازی‌های «زیردستانش» اطلاع دهد، به نظر نشان‌دهنده نوعی اختلاف نظر عمیق و ناآگاهی بخش‌های مختلف حکومت امریکا از عملکرد یکدیگر است.
گزارش آژانس و سیاست فشار حداکثری
تحلیلگران معتقدند که فقدان دستاوردهای قابل اتکا در سیاست خارجی باعث شده است که ترامپ برای دستیابی به توافقی بزرگ با ایران تا پیش از انتخابات و استفاده از آن به عنوان امتیاز تبلیغاتی در انتخابات، بعد از دو سال اجرای بی‌نتیجه سیاست فشار حداکثری بی‌صبر شود. این شکست زمانی عیان‌تر می‌شود که متن گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد ایران در سه ماه گذشته میزان ذخایر اورانیوم غنی شده خود را ۵۰ درصد افزایش داده و اکنون بیش از ۸ برابر زمانی که ترامپ فرمان خروج از برجام را امضا کرد، اورانیوم غنی شده در اختیار دارد. این در حالی است که به گفته کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این گزارش تایید می‌کند که ایران تمام همکاری‌های نظارتی و تعهدات راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای خود را اجرا کرده است. گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که همکاری‌های ایران با آژانس در طول ماه‌های گذشته بدون هیچ تغییری ادامه داشته است. یکی از بندهای حساس گزارش پیشین مدیرکل آژانس که به عدم ارایه اطلاعات کافی از سوی ایران در مورد کشف مقادیری آثار رادیواکتیو در یک مکان اعلام نشده اشاره کرده بود، در گزارش اخیر تغییر کرده است و در آن اشاره می‌شود که ایران اطلاعات خود را در این مورد در اختیار آژانس قرار داده است.
قمار انتخاباتی
منتقدان سیاست کاخ سفید در قبال ایران معتقدند که ترامپ بختی برای توافق با ایران تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ندارد، چرا که از یک سو با خروج از توافق هسته‌ای چند جانبه، اعتماد به واشنگتن در عمل به تعهداتش را از بین برده و همزمان خودش هم در وضعیت پایدار و باثباتی در قدرت قرار ندارد. روزنامه نیویورک‌تایمز با اشاره به یک پیام منتسب به مشاور رییس‌جمهور اسلامی ایران و پیامی دیگر از حساب کاربری منتسب به دبیر شورای عالی امنیت ملی در شبکه‌های اجتماعی می‌نویسد که درخواست ترامپ برای مذاکره با تهران «قاطعانه از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی رد شده است.» به نوشته این روزنامه امریکایی مقام‌های ایران تردید دارند که ترامپ رییس‌جمهور امریکا باقی بماند و ترجیح می‌دهند در مقابل تحریم‌ها ایستادگی کنند تا نتیجه انتخابات آبان ماه را مشاهده کنند. این در حالی است که به نوشته روزنامه نیویورک تایمز، مایک پمپئو، وزیر خارجه ترامپ قصد داشت با استفاده از ترکیب تحریم، انزوای دیپلماتیک و تهدید رویارویی احتمالی نظامی، ایران را پای میز مذاکره بکشاند.
هنری رم، پژوهشگر موسسه ارزیابی ریسک گروه اوراسیا به روزنامه نیویورک‌تایمز می‌گوید که به نظر می‌رسد محاسبات تهران تغییر کرده است. این تحلیلگر می‌گوید: «تصور می‌کنم که ایرانی‌ها تابستان سال گذشته اطمینان داشتند که ترامپ بار دیگر به عنوان رییس‌جمهور برگزیده می‌شود. اما حالا قطعا تهران نمی‌خواهد هیچ امتیازی به ترامپ بدهد که بخت او را برای انتخاب مجدد به عنوان رییس‌جمهور افزایش دهد. به اضافه اینکه اگر تحلیل آنها درست باشد که ترامپ شکست می‌خورد و شخصی همچون جو بایدن جانشین او می‌شود، قطعا شرایط متفاوتی در مقابل‌شان قرار خواهد گرفت که بسیار پایدارتر است.» هنری رم معتقد است که ایرانی‌ها اعتقادی ندارند که فشارها باعث می‌شود تا ترامپ به توافقی بهتر برای ایران رضایت دهد، چرا که به اعتقاد ایرانی‌ها «هر توافقی با ترامپ بدون آینده است و رییس‌جمهوری ناپایدار مانند ترامپ نمی‌تواند یک توافق ماندگار با ایران امضا کند.»
تلاش برای اقدام ضدایرانی در شورای امنیت
همزمان با سردرگمی در واشنگتن در قبال ایران، سفیر امریکا در سازمان ملل متحد از ارایه پیش‌نویس یک قطعنامه ضدایرانی به متحدان امریکا و روسیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد خبر داد. در طول هفته‌های گذشته مقام‌های دستگاه سیاست خارجی امریکا اعلام کرده بودند که از همه امکانات و اهرم‌های این کشور برای جلوگیری از لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه تجارت تسلیحات متعارف با ایران استفاده خواهند کرد. این ادعاها تا جایی پیش رفت که وزیر خارجه امریکا مدعی شد بر اساس توافق هسته‌ای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که امریکا از دو سال پیش به مشارکت در آنها پایان داده است، این کشور حق دارد قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران را تجدید کند. به گفته مقام‌های امریکایی در صورتی که اعضای شورای امنیت به طرح این کشور برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران رای ندهند، درخواست بازگشت همه قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت بر اساس برجام را مطرح می‌کند.سفیر امریکا در سازمان ملل متحد، کلی کرافت روز گذشته در جمع خبرنگاران گفته است که امریکا متن پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی‌اش برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را در اختیار روسیه قرار داده است. روسیه و چین، دو عضو دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد پیش از این اعلام کرده‌اند که قصد ندارند با امریکا در سیاست فشار حداکثری علیه ایران همکاری کنند. به گفته کلی کرافت پیش‌نویس این قطعنامه پیشنهادی علاوه بر روسیه، در اختیار کشورهای فرانسه، بریتانیا، آلمان و استونی قرار گرفته و به زودی به بقیه اعضای شورای امنیت هم ارایه خواهد شد.
بیشتر بخوانید: چرا ترامپ به گفتگو با ایران نیاز دارد؟
بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، تحریم‌های شورای امنیت برای جلوگیری از تجارت سلاح‌های متعارف با ایران، ۴ ماه و نیم دیگر منقضی خواهد شد و ایران می‌تواند به خرید و فروش سلاح‌های متعارف در بازارهای بین‌المللی بپردازد.
