انزوای آمریکا پیش چشم جهان/ در شبِ ناکامی واشنگتن در شورای امنیت چه گذشت؟
«حسن روحانی» رییس‌جمهور این نشست را محل نمایش شکست مجدد آمریکا در برابر ایران خواند و گفت: «در طول سه سال و نیم گذشته با اقدامات ضد قانونی و ضد بشری دولت آمریکا علیه ایران مواجه بودیم، اما آن‌ها بار‌ها و بار‌ها به لحاظ سیاسی، حقوقی و اخلافی شکست خورده‌اند.»
«محمد جواد ظریف» وزیر خارجه کشورمان نیز سخنان خود در نشست شورای امنیت را با اشاره به سخنان۶۰ سال پیش محمد مصدق در این شورا شروع کرد و گفت: «شورای امنیت تأسیس شد تا ملل بزرگ و کوچک به طور یکسان بتوانند دور یک میز بنشینند و برای حفظ صلح مطابق با اهداف و اصول ملل متحد همکاری کنند. شورا نمی‌تواند وظیفه خطیر خود را انجام دهد ... مگر اینکه قدرت‌های بزرگ به اصولی که شورا برای محقق کردن آن‌ها ایجاد شده احترام بگذارند.»
مصدق 2 سال پس از این اظهارات، در کودتای آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) برکنار شد. کاربران شبکه‌های اجتماعی دفاع ظریف از حقوق ایران را «جانانه» توصیف کردند و استفاده او از عبارات محمد مصدق را نیز مورد تحسین قرار دادند.
در نشست سه‌شنبه شب شورای امنیت چه گذشت؟
«مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا در این نشست همه تلاشش را کرد تا از نفوذ آمریکا بر کشور‌های جهان استفاده کرده و راه را برای اعمال مجدد تحریم‌هایی که قرار است در ماه اکتبر منقضی شوند باز کند، اما در عوض با ملامت دوستان و دشمنانش در شورای ۱۵ عضوی امنیت سازمان ملل مواجه شد.
«وسیلی نبنزیا» سفیر روسیه در سازمان ملل، تحریم‌های آمریکا علیه ایران را با کشتن جرج فلوید مقایسه کرد و گفت این شبیه فشردن زانو روی گلوی یک نفر دیگر است. «روزماری دیکارلو» مقام پیشین وزارت خارجه آمریکا که در حال حاضر به عنوان نائب دبیر سازمان ملل در امور سیاسی فعالیت می‌کند نیز در این باره گفت: «توافق هسته‌ای را به عنوان یک دستاورد مهم در دیپلماسی چند جانبه و برقراری دیالوگ تحسین کرد و نسبت به تصمیم آمریکا برای خروج از این توافق ابراز تاسف کرد.»
«ژانگ جون» سفیر چین در سازمان ملل در سخنرانی خود در این جلسه نیز رسما اعلام کرد که این کشور با هرگونه فشار آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران مخالف است و خروج آمریکا از برجام به این معناست که آمریکا دیگر عضو این توافق نیست و حق ندارد از گزینه «مکانیزم ماشه» در سازمان ملل استفاده کند.
آلمان نیز رسما واشنگتن را به نقض قوانین بین‌المللی با خروج از برجام متهم کرد. برلین در این اظهارنظر که آمریکا حق اعمال تحریم سازمان ملل علیه ایران را ندارد با چین هم صدا شد. «کریستوفر هیوسین» نماینده آلمان در سازمان ملل اعلام کرد آمریکا متاسفانه از برجام خارج شده و با این کار قوانین بین‌المللی را نقض کرده است. وی تاکید کرد ایران قبل از عهدشکنی ترامپ به تعهداتش در برجام کاملا پایبند بوده است.
«نیکولاس ریویه» سفیر فرانسه در سازمان ملل نیز در جلسه شورای امنیت گفت: «توافق هسته‌ای نتیجه یک اجماع بوده که الان میتواند به عنوان یک ساز و کار ارتقا پیدا کند، اما در شرایط فعلی هیچ آلترناتیو جدی دیگری برای ممانعت از دستیابی ایران به بمب اتم وجود ندارد و عدم وجود این توافق نه به نفع وضعیت منطقه است نه امنیت مردم ما.»
نیویورک تایمز و فارین پالیسی در صفِ ایران
اما این تنها تهران نبود که ایران را پیروز میدان ویدئو کنفرانسی شورای امنیت سازمان ملل می‌داند. فارین پالیسی در یادداشتی به قلم «کالوم لینچ» از بی‌اعتنایی جهان به درخواست آمریکا نوشت. این رسانه به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر آینده اشاره کرده و نوشت: «نشست داغ سازمان ملل با موضوع ایران نشان داد که قدرت‌های جهانی دیگر از مقابله با آمریکا نمی‌هراسند.»
فارین پالیسی در ادامه این تحلیل نوشت: «درست در روزی که اتحادیه اروپا، آمریکا را از فهرست کشور‌های امن برای سفر حذف کرد، نشست شورای امنیت چهره منزوی آمریکا را بهتر از همیشه به نمایش گذاشت و نشان داد کشور‌های جهان هیچ اهمیتی به تلاش دولت ترامپ برای انتخاب مجدد نمی‌دهند.»
نیویورک تایمز نیز در گزارشی به شکست آمریکا در جلسه شب گذشته شورای امنیت اشاره کرده و نوشت: «طرح آمریکا شکست قاطعانه‌ای خورده و حتی حمایت کافی برای استفاده اعضای دارای حق وتو از حقشان را نیز جلب نکرده است. این رسانه نشست شورای امنیت را اولین نشستی خواند که در آن ظریف و پمپئو در یک کنفرانس دور هم جمع شده‌اند هرچند به شکل مجازی.» این ادعای نیویورک تایمز البته درست نیست چرا که در زمان سخنرانی پمپئو، ظریف پشت سیستم مربوط به ایران نبود و تنها تخت روانچی سفیر ایران در سازمان ملل در جلسه حضور داشت و پمپئو نیز قبل از پیوستن ظریف به کنفرانس، میزش را ترک کرده بود.
هنری روم تحلیل‌گر امور ایران در گروه اوراسیا به نیویورک تایمز می‌گوید: «این نشست نشانه دیگری از انزوای واشنگتن در جهان در مساله ایران بود. این نشست شکست بزرگی برای آمریکا در سه سال گذشته و در پی خروج این کشور از برجام بود.»
بیشتر بخوانید:شرط و شروط دموکرات‌ها برای احیای برجام/ بایدن به توافق هسته‌ای ایران باز‌می‌گردد؟
ادامه کشمکش واشنگتن و متحدانش بر سر برجام
همه این دعوا‌ها بر سر بندی از توافق هسته‌ای است که تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران را در ماه اکتبر منقضی می‌کند. این بند در واقع یکی از بند‌هایی بوده که در مذاکرات هسته‌ای به نفع ایران به تصویب رسیده. لازم به ذکر است که پنج کشور اروپایی عضو شورای امنیت در نگرانی‌های واشنگتن درباره تجارت اسلحه ایران شریکند و اتحادیه اروپا نیز خود به طور مستقل تحریم‌های تسلیحاتی‌ای علیه ایران دارد که تا سال ۲۰۲۳ به قوت خود باقی است. اما کشور‌های اروپایی امضا کننده برجام به این دلیل با تمدید تحریم‌های سازمان ملل مخالفند که آن را نقض برجام می‌دانند. نقضی که میتواند ایران را به طور کامل از تعهداتش به این توافق منصرف کند و برنامه هسته‌ای ایران را سرعت ببخشد.
از ابتدای طرح مساله تمدید تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران توسط دولت ترامپ، روسیه و چین سیگنال‌هایی را ارسال کردند که حاکی از استفاده آن‌ها از حق وتو در صورت طرح قطعنامه در شورای امنیت بود. کشور‌های اروپایی نیز اعلام کرده بودند که قصد دارند طرح خودشان را برای تمدید بخشی از تحریم‌های تسلیحاتی ایران تا شش ماه دیگر عرضه کنند. کشور‌های اروپایی گفته‌اند امیدوارد راهی پیدا کنند که ایران در چارچوب برجام دسترسی‌هایش به سلاح محدود شود.
با این وجود آمریکا تهدید کرده که در صورت شکست پیش‌نویس قطعنامه از گزینه «مکانیزم ماشه» در توافق هسته‌ای استفاده می‌کند. اقدامی که بازهم از سوی کشور‌های دیگر به عنوان یک اقدام غیرقانونی و نابخردانه تفسیر شده است.
سوال اینجاست که ایران تا کجا میتواند در برابر تهدید‌ها و تحریم‌های آمریکا دوام آورده و جسم بی‌جان برجام را زنده نگه دارد؟ تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل در واقع هرگونه واردات و صادرات سلاح از جمله تانک و جنگنده را ممنوع کرده است. برخی محدودیت‌های مربوط به موشک و تکنولوژی هسته‌ای همچنان به قوت خود باقی است و قرار نیست در اکتبر منقضی شود.
