اعتراض با هشتگ‌ها/ آیا طوفان‌های توییتری تاثیری بر رفتار حاکمیت دارد؟

رویداد۲۴ در پی اعلام خبر حکم اعدام امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی، سه تن از معترضان به گرانی بنزین در آبان ماه ۹۸، کمپینی در شبکه‌های اجتماعی در اعتراض به اعدام شکل گرفته که ظرف کمتر از یک روز به ترند اول هشتگ‌های توییتر در جهان تبدیل شد.

پیش از این نیز بار‌ها طوفان‌های توییتری کاربران فارسی این شبکه اجتماعی به ترند اول اخبار جهان تبدیل شده بود، اما سوال اصلی اینجاست که این طوفان‌ها و کمپین‌های شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری بر رفتار حاکمیت با سوژه مورد اعتراض یا توجه کاربران گذاشته است.

 

طوفان گوگل پلاسی در حمایت از نسرین ستوده یکی از اولین نمونه‌های کمپین‌های شبکه‌های اجتماعی در راستای مطالبات زندانیان بوده است. نسرین ستوده وکیل داگستری و فعال حقوق بشر در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۸۹ به اتهام اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام در دادگاه بدوی به ۱۱ سال حبس تعزیری، ۲۰ سال محرومیت از وکالت و ۲۰ سال ممنوع الخروجی محکوم و به زندان اوین منتقل شد.

 

او از روز چهارشنبه ۲۶ مهر ماه سال ۱۳۹۱ دست به اعتصاب غذای نامحدود زد. در نهایت اعتصاب غذای او پس از طوفان توییتری و گوگل پلاسی و مطالبات او، پس از دیدار با برخی از نمایندگان مجلس در زندان اوین و موافقت حکومت با خواسته‌های او مبنی بر لغو ممنوع‌الخروجی دخترش با موفقیت پایان یافت.

 

نرگس محمدی فعال حقوق بشر و نائب رییس کانون مدافعان حقوق بشر از خرداد ۱۳۸۹ به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، عضویت در کانون مدافعان حقوق بشر و تبلیغ علیه نظام برای ۱۱ سال حبس شده و در این مدت بار‌ها برای دستیابی به برخی حقوق اولیه خود دست به اعتصاب غذا زده است.

 

در تیرماه سال ۹۶ نرگس محمدی در اعتراض به نداشتن امکان تماس تلفنی با فرزندانش در زندان اوین دست به اعتصاب غذا زد و به دنبال طوفان توییتری در حمایت از او، در نهایت امکان تماس تلفنی او با فرزندانش فراهم شد.

 

دی ماه سال ۹۵ کمپین «آرش را آزاد کنید» در حمایت از آرش صادقی فعال دانشجویی در توییتر به ترند اول جهانی در شبکه توییتر تبدیل شد.

 

آرش صادقی برای اولین بار در ۱۸ تیر ۱۳۸۸ در مقابل دانشگاه علامه به همراه تعدادی از دانشجویان معترض به نتایج انتخابات ۸۸ توسط مأموران وزارت اطلاعات بازداشت و به بند ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد. وی به مدت ۹۰ روز در بازداشت بود سپس به قید کفالت آزاد شد. این فعال سیاسی آخرین بار در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ توسط اطلاعات سپاه بازداشت و پس از شش ماه حبس اسفند همان سال با وثیقه ۶۰۰ میلیونی آزاد شد. او در آبان ماه ۱۳۹۵ در اعتراض به محکومیت و بازداشت همسرش گلرخ ایرایی به مدت ۷۱ روز در اعتصاب غذا بود. کاربران توییتر در سراسر جهان خواستار حفاظت از جان آرش صادقی شده‌اند.

 

پویش اجتماعی کاربران توییتر منجر به واکنش برخی مقامات از جمله نمایندگان مجلس شد. محمود صادقی، الیاس حضرتی، احمد مازنی و علی مطهری از رایزنی‌هایشان با قوه قضاییه برای رفع مشکل آرش صادقی خبر دادند. در نهایت صادقی چهاردهم دی ماه ۹۵ در پی آزادی موقت همسرش به قید وثیقه، پس از ۷۱ روز اعتصاب غذای خود را شکست.

---

بیشتر بخوانید:اعتراض با هشتگ «اعدام نکنید»/ جزییات کمپین بی‌سابقه توییتری برای جلوگیری از اعدام سه جوان

به نظر می رسد تاکنون کمپین‌های شبکه‌های اجتماعی تنها در شرایط اعتصاب غذای زندانیان برای دستیابی به مطالبات سطح پایین مثمر ثمر بوده است. پیش از این بار‌ها کمپین‌هایی در اعتراض به حکم اعدام زندانیان به راه افتاده که معمولا نتیجه بخش نبوده‌اند.

 

رامین حسین‌پناهی پیشمرگه حزب کومله و فعال سیاسی کرد اهل ایران بود که به اتهام عضویت در حزب کومله حزب کومله دستگیر و در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۹۷ اعدام شد. کاربران شبکه‌های اجتماعی پیش از اجرای حکم در اعتراض به حکم اعدام کمپینی را در تیرماه سال ۹۷ برگزار کردند که اگرچه بازتاب کمپین اعدام نکنید اخیر را نداشت، اما قابل توجه بود.

 

پیش از اجرای حکم اعدام محمد ثلاث نیز کمپینی در اعتراض به حکم او در توییتر شکل گرفت. محمد ثلاث باباجانی مشهور به محمد ثلاث یکی از دراویش گنابادی بود که به قتل سه مأمور پلیس در جریان درگیری‌های خیابان پاسداران تهران موسوم به حادثه گلستان هفتم متهم و در در نهایت ۲۸ خرداد ۱۳۹۷، در زندان رجایی‌شهر اعدام شد.

 

در روز‌های پایانی قبل از اعدام موجی از اعتراضات و درخواست‌ها برای لغو حکم اعدام از سوی فعالان سیاسی ایران، سازمان‌های حقوق بشر، گروهی از نمایندگان پارلمان اروپا و کاربران شبکه‌های اجتماعی به راه افتاده بود، که خواهان اعاده دادرسی بودند.

 

شکست کمپین‌های اجتماعی در دستیابی به مطالباتشان از حاکمیت تنها به مساله زندانیان محدود نشده و موارد دیگری را نیز در بر می‌گیرد. یکی از مطالباتی که بار‌ها به شبکه‌های اجتماعی راه یافته و توجه جهان را به خود معطوف کرده درخواست کاربران شبکه‌های اجتماعی برای رفع حصر است. این مطالبه بار‌ها با هشتگ‌هایی نظیر «کلید کو» و «رفع حصر» به ترند شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است.

 

 

برخی معتقدند فعالیت‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی مبارزه‌هایی بی‌نتیجه و به اصطلاح «زیرلحافی» می‌دانند و معتقدند تنها عامل موثر در وضعیت زندانیان سیاسی، مقاومت شخصی آن‌ها در اعتصاب غذاست و در باقی موارد نیز مطلقا بی‌نتیجه است.

 

اصطلاح «مبارزه از زیر لحاف» یا «مبارزه از زیر پتو» (Slacktivism) واژه‌ای تحقیرآمیز در وصف فعالیت‌های اجتماعی یا سیاسی مجازی‌ای است که به فرد احساس رضایت کاذب انجام عملی مثبت را می‌دهند، در حالی که تأثیر واقعی آن کار هیچ یا بسیار ناچیز است. چریک زیر پتو نیز از دیگر واژگانی‌ست که در همین رابطه در ادبیات و گفتار فارسی‌زبانان وجود دارد.

 

امضای عریضه‌های اینترنتی، پیوستن به کمپین‌های شبکه‌های اجتماعی و رای دادن دسته جمعی در نظرسنجی‌ها یا استفاده از تصاویر خاصی با محتوای حمایت از گروه، جنبش یا فردی به عنوان تصویر پروفایل شخصی در شبکه‌های اجتماعی از جمله این فعالیت‌هاست.

 

هرچند برخی معتقدند طوفان‌های توییتری بی‌نتیجه است، اما عده‌ای معتقدند چنین اقداماتی هرچند بی‌نتیجه، اما آخرین ابزار باقیمانده برای بیان اعتراضات است.

 

آنچه مسلم این است که کمپین‌های شبکه‌های اجتماعی حتی در مقاطعی که منتج به نتیجه مطلوب کاربران نشده، اما توجه مسئولان را به مطالبه‌گری آن‌ها جلب کرده و حاکمیت را مجبور به موضع‌گیری صریح‌تر کرده است.

 

در مورد کمپین «اعدام نکنید»، مصطفی نیلی وکیل سه متهم اعتراض‌های آبان‌ماه گفته بود که دیوان عالی کشور با فرجام‌خواهی مخالفت کرده و «تاکنون اجازه ورود در پرونده به آن‌ها داده نشده است.» در نتیجه طوفان توییتری شب گذشته، خبرگزاری فارس جزییاتی از پرونده را که تاکنون اعلام نشده بود منتشر کرده است. این رسانه به نقل از یک منبع مطلع درباره نحوه شناسایی سه محکوم به اعدام آن‌ها را باند «امیر آلمانی» نامیده و نوشته «این افراد از طریق سایت دیوار یک آگهی را انتخاب کرده و با هدف سرقت به بازدید می‌روند و آنجا خانم فروشنده را با سلاح سرد ضرب و شتم می‌کنند. با سروصدای ایجاد شده، نزدیکان خانم باخبر شده و به کمک می‌آیند و پلیس را خبر می‌کنند.»

در ادامه این یادداشت آمده: «یک متهم معروف به امیر آلمانی بازداشت می‌شود و دو نفر دیگر به ترکیه فرار کردند که بعدا دستگیر می‌شوند. در جریان رسیدگی به پرونده، فیلم‌هایی در موبایل متهمان پیدا شد که نشان می‌داد در اغتشاشات آبان چند بانک آتش زده‌اند و در یک فقره نیز ماشین شهرداری را به وسط خیابان آورده و آتش می‌زنند و فیلم‌هایی را از این صحنه‌ها به رسانه‌های ضدانقلاب ارسال می‌کنند.»

به ادعای فارس، «امیر آلمانی در ماجرای آبان ۹۸ با سازمان مجاهدین خلق ارتباط داشته و در سفر به کمپ آن‌ها در اروپا از آن‌ها برای عملیات دستور گرفته است. با بررسی‌بیشتر مشخص شد فرد مذکور مدتی در کمپ پناهندگان در آلمان بوده و در آنجا با منافین، ملاقات‌ها و همکاری‌هایی داشته است.»

 

روز گذشته اخبار ضد و نقیضی از توقف حکم اعدام سه جوان منتشر شد. ابتدا خبری منتشر شد که با دستور حجت الاسلام رییسی حکم اعدام متوقف شده است. با این حال لحظاتی بعد خبر دیگری منتشر شد که چنین دستوری صادر نشده است و اگر بنای رسیدگی مجدد باشد، باید از مبادی قانونی انجام شود و فعلا وکلا چنین درخواستی نداده‌اند.

 

البته شب گذشته یکی از وکلای پرونده خبر داد که جزییات پرونده در اختیار آنها قرار گرفته و آنها به حکم اعتراض زده‌اند و احتمال توقف حکم وجود دارد. این در حالی است که برخی گفتند احتمال شکستن حکم به خاطر اظهارات سخنگوی قوه قضاییه وجود دارد؛ چه آنکه اسماعیلی گفته بود حکم صادر شده اما برای شکستن آن هنوز درخواستی داده نشده است.

 

محمود صادقی نماینده پیشین مجلس درباره تاثیر طوفان‌های توییتری گفته قوه قضاییه در دوره جدید (ریاست رییسی) به وجدان جمعی که یکی از ابزارهایش شبکه‌های اجتماعی است، نگاه تقابلی ندارد و ریاست قوه قضاییه به پویش‌های اجتماعی بی‌توجه نیست. دیروز هم در تعابیر سخنگوی قوه قضاییه دیدیم که راه انعطاف را نبستند و حتی گفتند بعد از قطعی شدن رای و قبل از اجرای حکم باز هم راه کار‌های حقوقی بسته نیست.