ایران و امارات چگونه در مسیر تقابل قرار گرفتند؟
رویداد۲۴ تنش‌ها میان ایران و امارات بر سر توافق عادی سازی روابط دیپلماتیک میان ابوظبی و تل آویو بالا گرفته است. این تنش‌ها با افزایش اظهارنظر‌ها در آمریکا و اسرائیل درباره احتمال شکل گیری ائتلافی علیه ایران در منطقه تشدید شده است.
امارات متحده عربی، در آستانه اعلام عادی سازی روابط با اسرائیل، در اقدامی که نشان دهنده نوعی پیش بینی درباره احتمال افزایش تنش با ایران بود، تلاش کرد مناسبات‌اش با ایران را حسنه کند که این امر در تماس تلفنی وزرای خارجه ایران و امارات اندکی پیش اعلام توافق عادی سازی تجلی یافت.
اما همانطور که انتظار می‌رفت، با اعلام توافق امارات و اسرائیل، تنش‌های دیپلماتیک میان تهران و ابوظبی شدت گرفت. ایران رسما این توافق را محکوم کرد و آن را «حماقت استراتژیک» و «اشتباه بزرگ» دانست.
واکنش ایران به توافق امارات از دو زوایه مورد توجه قرار گرفت: زاویه سیاسی و زوایه امنیتی.
از منظر سیاسی، ایران توافق مزبور را خیانتی به یکی از مهمترین آرمان‌های جهان اسلام - یعنی فلسطین - دانست و در این زمینه، مقامات متعدد ایرانی اظهارنظر‌های زیادی بیان کردند. امارات ظاهرا اینگونه مواضع را پیش بینی کرده بود. به همین خاطر تلاش چندانی برای رفع سوء تفاهمات سیاسی با ایران بعد از اعلام توافق نکرد.
اما از نظر امنیتی، ایران مواضع معدودی گرفت که به سرعت با واکنش امارات مواجه شد. رئیس جمهور حسن روحانی و نیز برخی مقامات نظامی ایران، به امارات هشدار دادند که به اسرائیل در منطقه خلیج فارس جای پایی ندهد.
روحانی تصریح کرد: «به امارات هشدار می‌دهیم که مبادا بخواهد پای رژیم صهیونیستی را به منطقه باز کند، آن زمان حساب دیگری خواهد داشت و برخورد دیگری با آن‌ها خواهد شد حواسشان جمع باشد تا اینجا خطای بزرگ و عمل خائنانه‌ای انجام داده اند. امیدواریم متنبه شوند و این مسیر نادرست را ادامه ندهند که بخش تلخ ماجرای دیروز بود.»
سردار سرلشکر پاسدار محمد باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح، نیز در هشداری صریح گفت: «قطعا رویکرد ملت ایران به این کشور همسایه [امارات]از اساس تغییر خواهد کرد و نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی نیز به این کشور با محاسبات دیگری نگاه خواهند کرد و چنانچه اتفاقی در منطقه خلیج‌فارس بیفتد و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دچار خدشه هرچند اندک شود ما آن را از چشم کشور امارات متحده عربی می‌بینیم و تحمل نخواهیم کرد.»
مجموع هشدار‌های ایران، اماراتی‌ها را نگران کرد و باعث شد که اماراتی‌ها کاردار ایران در ابوظبی را به نشانه اعتراض به این مواضع احضار کنند.
حساسیت اماراتی‌ها نسبت به اظهاراتی که کشورشان را به همکاری محتمل امنیتی و نظامی با اسرائیل متهم می‌کرد، یک نکته قدیمی را بار دیگر آشکار ساخت: اینکه اماراتی‌ها تمایلی به رویارویی مستقیم نظامی با ایران ندارند و ترجیح می‌دهند تماشاگر تنش‌ها میان ایران و آمریکا باشند.
تصمیم سازان امارات در چند دهه گذشته جاه طلبی‌های خارجی خاصی نداشتند، بلکه مشغول ساخت کشورشان بودند. اما در سالهای اخیر، خصوصا بعد از شروع بهار عربی در سال ۲۰۱۱، دولت امارات به طور فزآینده مداخلات خارجی خود را در کشورهای گوناگون گسترش داد. اما در عین حال، تلاش نمود از درگیر شدن مستقیم با برخی قدرت‌های منطقه‌ای اجتناب کند. این رویکرد در سیاست ابوظبی در مقابل تهران و آنکارا قابل تشخیص بود. امارات هر دو کشور ایران و ترکیه را تهدیدی برای منافع ملی خود می‌داند. اما مقابله با این کشور‌ها را از یک سطح مشخصی فراتر نبرد.
بیشتر بخوانید: آمریکا به ایجاد یک ائتلاف مهم علیه ایران در منطقه رسیده است؟
بعد از عادی سازی روابط با اسرائیل، به رغم اینکه اماراتی‌ها هنوز سعی می‌کنند سیاست قدیمی خود مبنی بر پرهیز از رویارویی مستقیم با رقبا و دشمنان خود، خصوصا ایران، را ادامه دهند، اما ادامه این سیاست در سایه مداخلات و اظهارنظر‌های غیردیپلماتیک اسرائیل و آمریکا روز به روز سخت‌تر می‌شوند.
مقامات آمریکا و اسرائیل اخیرا در اظهاراتی صریح گفته اند که توافق عادی سازی می‌تواند سنگ بنای یک «ائتلاف» علیه ایران باشد.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، به تازگی طی گفتگویی با شبکه فاکس نیوز گفت: «امارات و اسرائیل، هر دو، ایران را خطر بزرگی می‌دانند؛ لذا آن‌ها اکنون راهی برای ساخت یک رابطه پیدا کرده اند که می‌تواند به تاسیس یک ائتلاف منجر شود تا نهایتا تضمین کند که این خطر هرگز به سواحل آمریکا نخواهد رسید و به هیچ کس در خاورمیانه آسیب نخواهد زد.»
بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، نیز با ادبیاتی متفاوت‌تر، تقریبا اظهارات مشابهی بیان کرده است. وی در دیدار با «گردان گرلیچ رادمان» وزیر خارجه کرواسی، خواستار «ایجاد جبهه‌ای متحد و مصمم علیه ایران» شد.
سایر مقامات اسرائیل و آمریکا نیز سعی کرده اند که توافق عادی سازی امارات و اسرائیل را در سیاق دشمنی با ایران قرار دهند. به عنوان نمونه، برایان هوک، نماینده ویژه مستعفی آمریکا در امور ایران، در مراسم اعلام توافق مزبور در کاخ سفید در ۱۳ آگوست، این توافق را بخشی از «خاورمیانه جدید» دانست و آن را بدترین «کابوس» ایران خواند.
به نظر می‌رسد اماراتی‌ها از اینگونه اظهارات خرسند نیست. البته این به معنای مخالفت با این مواضع هم نیست. اماراتی‌ها همواره دنبال این بودند که در عین نقش آفرینی موثر در تقابل میان ایران و آمریکا و اسرائیل، تماشاگر هر گونه منازعه باشند. اما حالا با برقراری روابط رسمی با اسرائیل، خودشان به یک بازیگر یا حداقل یک طرف منازعه تبدیل شده اند. امری که از امارات برای ایران در درگیری احتمالی در منطقه یک هدف می‌سازد. اخیرا ایران نیز در این خصوص هشدار داده است.
حسین امیر عبداللیهان، دستیار رئیس مجلس در امور بین الملل، اخیرا طی گفتگویی با شبکه العالم، به امارات هشدار صریحی داد و گفت: «از زمانی که امارات عادی سازی روابط خود را اعلام کرده است هر اتفاق پنهان و آشکاری توسط سرویس جاسوسی موساد و وابستگان آن در ایران و منطقه بیافتد پاسخی که داده خواهد شد فقط متوجه رژیم صهیونیستی نخواهد بود. امارات هم به عنوان بخشی از پاسخ در نظر گرفته خواهد شد.»
در سالهای اخیر، امارات بدون سروصدا تاثیر مهمی بر سیاست‌های آمریکا در منطقه گذاشت. سیاست‌هایی که در برخی مواقع تا مرز درگیری میان تهران و واشنگتن پیش رفت. اما حالا شرایط منطقه به نحوی در حال تغییر است که ممکن است امارات خودش در یک مسیر مین‌گذاری شده گام بردارد. این کشور در گذشته سعی می‌کرد آمریکا و اسرائیل را رو در روی ایران قرار دهد، اما حالا ظاهرا اسرائیل و آمریکا تلاش می‌کنند امارات را در مقابل ایران هم قرار دهند. آیا تصمیم سازان اماراتی که این روز‌ها درگیر خرید پیشرفته‌ترین تسلیحاتی آمریکایی هستند، این احتمال را درنظر گرفته اند، یا اینکه با اعتماد کردن به آمریکا و اسرائیل تمام آنچه در این سال‌ها ساخته اند را به باد خواهند داد؟
