خاورمیانه یک سال پس از توافق هسته ای چه شرایطی برای ایران دارد

رویداد۲۴- حدود ۱۲ ماه از پیروزی دیپلماتیک ایران با برجام می‌گذرد، تهران هنوز درگیر چهار درگیری اصلی منطقه است و پنجمی هم به زودی به راه می‌افتد. 

به گزارش رویداد۲۴ به نقل از مؤسسه امریکن انترپرایز، دو جنگ فعلی که ایران هم در آن‌ها حضور دارد، تشدید شده است: یکی علیه مخالفان دولت در سوریه و دیگری علیه داعش در عراق. دو جنگ دیگر شدت کمتری دارند»: یک دشمنی منطقه‌ای با عربستان و اقدامات علیه اسرائیل در جنوب لبنان و بلندی‌های جولان که بیشتر تحت تاثیر جنگ داخلی سوریه است. نگرانی دیگری که رو به رشد است تهدید داعش در افغانستان است. 

ایران در هر یک از این جبهه‌ها چطور عمل می‌کند: پاسخ کوتاه: این کشور نگاهی سخت در کوتاه مدت اما نوری در افق برای آینده می‌بیند. 

ایران در سوریه هزینه کرده اما دستاورد چندانی نداشته است. تعداد نیروهای سپاه قدس ایران که نیروهای سوری و منطقه‌ای را هدایت می‌کنند، رو به کاهش است. هر اقدام و حمله‌ای از سوی سپاه و همراهانش در سوریه باعث موفقیت موقت نیروهای بشار اسد می‌شود اما مخالفت‌ها و بن بست فعلی همچنان ادامه دارد. احتمالا روسیه مداخله مستقیم نظامی خود در سوریه تشدید خواهد کرد اما حتی با این کمک، احتمالا ایران برای حفظ اسد مجبور به پرداخت هزینه بیشتری خواهد بود. 

جنگ نیابتی ایران و نیروهای شیعه در عراق علیه داعش نیز با پیشرفت‌هایی همراه بوده اما شکست دادن این گروه تروریستی افراطی به تنهایی ممکن نیست. نیروهای ایران در سوریه به قدرت هوایی روسیه اتکا می‌کند. در عراق نظامیان باید به واحدهای نخبهتر ارتش عراق که مورد حمایت قدرت هوایی آمریکا هستند، اتکا کنند. حضور پررنگ ایران در درگیری فعلی عراق، نگرانی و ترس سنی‌های عراق را تشدید کرده است. 

حتی اگر ایران از نظر نظامی در جنگ داخلی شیعه و سنی د رعراق حضور نداشته باشد، از هم به «ایرانیزه» کردن ساختار امنیتی و سیاسی عراق ادامه خواهد داد. 

سوال مهم دیگری که از سوی مقامات ایران مطرح می‌شود این است که تنش‌ها با عربستان و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس تا چه زمان رو به افزایش خواهد بود. حتی اگر ریاض و تهران هر دو به دنبال کاهش درگیری‌ها در یمن باشند، لغو تابعیت برجسته‌ترین روحانی شیعه در بحرین باعث افزایش تهدید‌ها از سوی سپاه ایران و دیگر مقامات این کشور شده است. اگر این رویکرد تهدیدآمیز ادامه داشته باشد، ممکن است عرببستان مانند سال ۲۰۱۱ در امور بحرین مداخله کند و اصلا مشخص نیست که واکنش ایران چه خواهد بود. 

پیش از این اتفاق، رخدادهای دیگری بر تنش میان دو طرف افزود؛ اعدام شیخ نمر، روحانی برجسته شیعه توسط سعودی‌ها، اعمال محدودیت بر کشتیرانی ایران، ممانعت از حضور ایرانی‌ها در مراسم حج امسال، حمله به سفارت عربستان در تهران، حملات سایبری متقابل و تداوم جنگ نیابتی در سوریه. تاکنون دو طرف از تشدید جنگ آشکار امتناع کرده‌اند. بزرگ‌ترین مسئله مبهم برای ایران پیش بینی رفتار شاه جدید سعودی است و این درحالی است که ولیعهد بن سلمان تلاش می‌کند با تحکیم جایگاه خود به عنوان شاه بعدی جانشین پدرش شود. با توجه به تغییرات اخیری که در وزارت خارجه ایران رخ داد (جابری انصاری جانشین امیرعبداللهیان، معاون عربی و آفریقایی وزارت خارجه شد) به نظر می‌رسد نشانه‌هایی از تمایل ایران به حفظ شدت مقابله با ایران در سطوح پائین به چشم می‌خورد. 

مؤسسه امریکن انترپرایز در ادامه مدعی شد: در افغانستان، خیرش داعش در نزدیکی مرز شرقی ایران طی یک سال گذشته برای تهران هشدارآمیز شده است و حال که طالبان در این مناطق با داعش مقابله می‌کند، نیروهای سپاه روابط پیچیده خود با طالبان به عنوان یک مانع را احیا کرده‌اند. ملا اختر منصور ماه گذشته در حمله هوایی آمریکا در افغانستان کشته شد. اقدامات تهران در قبال بد‌تر شدن شرایط امنیتی افغانستان، با توجه به برداشت‌ها از تهدید صورت خواهد گرفت. 

این موسسه در ‌‌نهایت نتیجه می‌گیرد: توافق هسته‌ای شاید تهدید حملات آمریکا یا اسرائیل علیه ایران را تعدیل کرده باشد اما ایران همچنان با دغدغه دستیابی به جایگاهی باثبات در سوریه، کمک به عقب راندن داعش در عراق، حفظ فشار‌ها علیه اسرائیل، ممانعت از بروز جنگ سرد با عربستان و کاهش تهدید رو به رشد افراط گرایان در افغانستان روبرو است. این روند به ایران کمک می‌کند تا جایگاهی محکم و حتی مسلط در منطقه داشته باشد.