قحطی نان چقدر صحت دارد؟

رویداد۲۴ انتشار ویدیو‌ها و عکس‌ها در شبکه‌های اجتماعی گسترش یافته. بسیاری می‌گویند ساعات کاری نانوایی‌ها کمتر شده. می‌گویند تعداد نانی که در هر روز پخت می‌کردند، به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته. برخی نیز از جابجایی نان از شهری به شهر دیگر و استانی به استان دیگر خبر می‌دهند؛ به گفته آن‌ها نان به مناطقی که کمبود بیشتری وجود دارد منتقل می‌شود، اما نتیجه آن، احساس کمبود بیشترِ نان، در شهر‌های مبدأ است.

با این وجود، مسئولان مربوطه اساسا کمبود آرد در کشور را از اساس تکذیب کرده اند؛ اما آیا این اخبار صحت دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، چرا تکذیب می‌شود و اگر نادرست است، پس ماجرای صف‌های طولانی نانوایی‌ها و این تغییر محسوس چیست؟

مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران اخیرا آماری از میزان مصرف آرد در کشور داده. به گفته یزدان سیف، حدود ۹۰ هزار نانوایی از طریق ۴۰۰ کارخانه تولید آرد که ماهیانه ۹۰۰ هزار تن، گندم را تبدیل به آرد می‌کنند از طریق شبکه حمل و نقلی منسجم و برنامه ریزی شده در سه دهه اول، دوم و سوم در هر ماه آرد دریافت می‌کنند.

او گفته هیچ کمبودی در این زمینه وجود ندارد و در هیچ نقطه‌ای از کشور، نه در حال حاضر بلکه در گذشته و حتی در آینده هم هیچ مشکلی در تامین آرد و نان نبوده و نیست ضمن اینکه میزان ذخایر راهبردی کشور هم بی نظیر است.

از طرفی، بر اساس آمار مدیرکل غله و خدمات بازرگانی آذربایجان‌شرقی به ازای یک هزار و ۳۶۰ نفر، یک واحد نانوایی در کشور وجود دارد.

مدت هاست نانوایی‌های آزادپز و دولتی، نان را با قیمت‌های متفاوت به فروش می‌رسانند. برخی می‌گویندکاهش آرد ممکن است مربوط به نانوایی‌های آزادپز باشد. با این حال، سیف اساسا وجود نانوایی‌های آزادپز را تکذیب کرده. او گفته نانوایی آزادپز دیگر در کشور وجود ندارد و همه نانوایی‌ها به دو مدل یارانه‌ای یک و دو، از دولت آرد دریافت می‌کنند که در نوع اول به صورت کاملا دولتی و به قیمت هر کیلو ۶۶۵ تومان و نوع دوم که به صورت آزاد، آرد دریافت می‌کنند.

قیمت آرد آزاد البته متفاوت است. ایرنا از قول یک نانوا نوشته قیمت هر کیسه آرد آزاد پیشتر۱۱۰ هزار تومان بود، اما اکنون به ۱۸۰ هزار تومان رسیده.

شلوغی صف‌های نانوایی یک واقعیت است. چنین موضوعی قابل تکذیب نیست و ویدیو‌ها و عکس‌ها و مشاهدات میدانی متعدد همین موضوع را نشان می‌دهد. با این حال، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران دلایل عجیبی برای این موضوع ذکر کرده. او گفته: هر سال در نیمه دوم سال، به دلیل این که روز‌ها کوتاه می‌شود و تعطیلی خیلی از ادارات و فضا‌های کاری توام با یکدیگر می‌شود متاسفانه شاهد شلوغی و ازدحام متقاضیان نان در صف نانوایی‌ها هستیم. علت دیگری که امکان دارد نانوایی نان کمتری پخت کند این است که بعضی نانوایی‌ها به جای هشت ساعت کار، شش ساعت فعالیت می‌کند.

کاهش ساعت کار نانوایی‌ها موضوعی است که مسئولان دولتی هم آن را به نوعی تایید کرده اند. با این حال، دلیل نانوا‌ها با دلیل مسئولان دولتی متفاوت است. هستند نانوا‌هایی که می‌گویند علت کاهش ساعات کاری کاهش سهمیه آرد است و در واقع آردی ندارند که بیش از آن ساعات محدود، با آن نان بپزند.

یکی از نانوایان تبریزی در این زمینه به ایرنا گفته: روزی هشت کیسه آرد از پنج صبح تا سه بعد از ظهر می‌پختیم، ولی الان فقط چهار کیسه سهمیه داریم. نانوای دیگری هم گفته سهمیه مان ساعت ۲ ظهر تمام می‌شود و برای رضایت مشتری مجبور به تهیه آزاد آرد هستیم؛ بنابراین روزی ۴ کیسه آرد آزاد می‌خریم که قیمتش قبلا ۱۱۰ هزار تومان بود، ولی الان به ۱۸۰ هزار تومان رسیده.

اعطای یارانه به شکل کنونی مدت هاست مخالفان زیادی دارد. مخالفان می‌گویند وقتی یارانه به مصرف کننده نهایی داده نمی‌شود، باید انتظار فساد را داشت. اکنون در حوزه آرد و نان نیز همین اتفاق رخ داده. به عنوان نمونه، یک نانوا به خبرنگار بازار گفته با افزایش قیمت آرد آزاد، برخی نانوایی‌های تبریز به دلیل سودجویی بیشتر آرد سهمیه‌ای خود را در بازار آزاد می‌فروشند و می‌گویند سهمیه آن‌ها کم شده و ساعات کاری خود را نیز کم می‌کنند. این کار باعث ایجاد شایعه شده و صف‌های طولانی در مقابل نانوایی‌ها ایجاد کرده است.

آنچه مسلم است این است که اوضاع در نانوایی‌ها فعلا عادی نیست. صف‌های طولانی، شایعات فراوان و روزافزون یک واقعیت است. اینکه مسئولان از مجازات یک نانوا در استان البرز به دلیل ارسال یک فیلم «دروغ» برای یکی از شبکه‌های فارسی زبان خارجی بگویند یا از مردم بخواهند از نانوایی‌هایی که دارای پروانه فعالیت، جواز کسب و پروانه بهداشت تضمین شده هستند خرید کنند، آن هم در حالی که عمدتا در کل کشور همین اتفاق نیز رخ می‌دهد، دردی را دوا نمی‌کند.

مشکل در فروش سهمیه آرد دولتی در بازار آزاد باشد یا کمبود عرضه یا هر دلیلی دیگری، واقعیت آن است که با انکار واقعیت نمی‌توان مشکل را حل کرد. راهکار ماجرا، یک بررسیی سریع و واقعی بینانه و کشف منشأ اصلی مشکل است نه کشف منبع درج اخبار مربوط به این مشکلات.