ریسک بر سر میراث تاریخی ملت

رویداد۲۴ - پس از اعلام تمایل مدیرعامل صندوق احیا به جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای بهره‌برداری و احیا اماکن تاریخی، با برگزاری تور آشنایی سفرای خارجی مقیم در تهران با آثار تاریخی قزوین اقدامات عملی برای جذب سرمایه‌های خارجی آغاز شده است، در حالی که اما و اگرهای بسیاری چه در زمینه قانونی و چه در زمینه حفاظت از آثار تاریخی وجود دارد.

محمدرضا پوینده، مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از آثار تاریخی، فروردین ماه سال جاری در نشست خبری خود از تمایل این صندوق برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی و واگذاری بناهای تاریخی به این سرمایه گذاران برای احیا و بهره‌برداری صحبت کرد و هفته گذشته، پس از گذشت حدود 5 ماه از این مساله، این صندوق  سفرا و نمایندگان مقیم برخی کشورها در ایران را  از جمله سفیر فیلیپین، تایلند، ژاپن، افغانستان و... را برای آشنایی با صندوق احیا و و فعالیت‌های آن به بازدید از بناهای تاریخی قزوین از جمله «کاروانسرای سعدالسلطنه» برد.

محمدرضا پوینده در مورد اهداف ترتیب دادن این بازدید برای سفرا توضیح داد: «بخش مهمی از وظایف سفرای مقیم در کشورها تنظیم روابط اقتصادی میان دو کشور است و از آنجا که برخی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاری در یک کشور از سفارتخانه‌شان در آن کشور مشورت می‌گیرند، این سفر اهمیت داشت.»

وی ادامه داد: «این مساله نیز مهم بود که خود سفرا مقیم در تهران با بناهای تاریخی آشنا شوند، بنابراین ما احساس نیاز در مورد چنین توری کردیم تا سفرای محترم برخی کشورها مانند هندوستان، افغانستان، کشورهای آسیای میانه و کشورهای حوزه فرهنگی ایران که کشورهای هدف هستند، از بناهای تاریخی قزوین بازدید کنند و خروجی خوبی هم گرفتیم، سفرا احساس رضایت داشتند و در جلسات دوجانبه عنوان می‌کردند که  حتما با صندوق روابط خودشان را تنظیم خواهند کرد و مایل هستند که سرمایه گذارانشان در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند و یا کشورهایی همانند هند ابراز تمایل کردند که از تجربیات صندوق احیا برای احیا آثار اماکن تارخی کشورشان استفاده کنند.»

مدیرعامل صندوق احیا افزود: «این سفر و به ویژه بازدید از اماکنی همچون سعدالسلطنه فرصت برای آشنایی با تجربه صندوق احیا در زمینه بهره‌برداری و احیا اماکن تاریخی بود، زیرا بسیاری کشورها چنین تجربه‌ای که از بخش خصوصی برای بهره‌برداری از بناهای تاریخی استفاده کنند را ندارند، مثلا نماینده کشور عمان در دیداری که داشتیم اصرار داشت از تجربه صندوق احیا در کشورش استفاده کند.»

مدیرعامل صندوق احیا در پاسخ به اینکه آیا این سفر منجر به جذب سرمایه‌گذار شد و آیا خروجی مشخصی داشت، توضیح داد: «مذاکراتی با هیات‌هایی از کشورهای مختلف مانند ایتالیا، چین، عمان، افغانستان و... در زمینه واگذاری، بهره‌برداری و احیا اماکن تاریخی صورت گرفته، اما این اقدامات فعلا در حد مذاکره و بررسی‌های پس از برجام است و به عقد قرار داد با اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی منجر نشده‌است.»

وی ادامه داد: «البته یکسری محدودیت‌هایی نیز در حوزه جلب سرمایه‌گذار خارجی وجود دارد؛ مانند محدودیت‌ها در فرآیند تضامین بانکی و یا محدودیت قانونی خود صندوق که باید از طریق مزایده واگذاری‌ها را انجام دهد و  عموما سرمایه‌گذار خارجی درخواست دارد که خارج از مزایده چندین بنای تاریخی را مثلا در یک محور مواصلاتی به دست بگیرد که باید این محدودیت‌های قانونی را مرتفع کنیم تا بتوانیم از ظرفیت جذب سرمایه گذاران خارجی استفاده کنیم.»

پوینده در پاسخ به اینکه، بهتر نبود به جای سفرا از سرمایه‌گذاران خارجی یا کسانی که در خارج از ایران چنین تجربه‌ای را دارند دعوت می‌شد؟ گفت: «ما هنوز سرمایه‌گذارانی که علاقه‌مند باشند در حوزه بناهای تاریخی سرمایه گذاری کنند را شناسایی نکرده‌ایم و بانک اطلاعاتی در این زمینه نداریم، طبیعی است اگر بدانیم سرمایه‌گذاری در یک کشوری و جود دارد و مایل است سرمایه‌گذاری کند؛ دعوتش می‌کنیم، می‌تواند مهمان ما باشد و از بناهای تاریخی دیدن کند، اما یک تور آشناسازی یک روزه برای سفرا که چندین سال در ایران مستقر هستند؛ حتما باید انجام می‌شد و سفرا هم ابراز رضایت می‌کردند.

وی افزود: «پس از این بازدید، برنامه دیگری برای بازدید سفرای خارجی در دستور کار نداریم،  هدف ما معرفی صندوق احیا بود که بروشورها، کتابچه‌ها و اطلاعات لازم در اختیارشان قرار گرفت و کاملا با صندوق احیا اهداف و شیوه کار آن آشنایی پیدا کردند.»

هرچند که با امضا برجام و آغاز فرآیند رفع تحریم‌ها، جذب سرمایه‌گذاران خارجی در بخش‌های مختلف در دستور کار دولت قرار گرفته است، اما همواره این شبهه وجود دارد که در مورد میراث تاریخی و فرهنگی کشور نیز می‌توان با این نگاه اقتصادی پیش رفت یا خیر؟ در شرایطی که سرمایه‌گذاران داخلی نیز گاهی در مواردی همچون پرونده «عمارت مسعودیه» برای میراث تاریخی کشور خود دل نمی‌سوزانند و منافع اقتصادی‌شان را بر میراث تاریخی‌شان ارجح می‌دانند؛ واگذاری میراث تاریخی و فرهنگی یک ملت به سرمایه‌گذاران خارجی با اما و اگرهای فراوانی روبروست، از طرف دیگر ایران کشوری با میلیون‌ها  آثار تاریخی است که حفاظت و نگه‌داری از آنها در این شرایط اقتصادی از توان دولت خارج است و در این شرایط جذب سرمایه‌های خارجی می‌تواند؛ مفید باشد، اما بی‌گدار به آب زدن در این زمینه می‌تواند؛ برای میراث تاریخی و فرهنگی این ملت بسیار گران تمام شود. اینکه نام بخش میراث فرهنگی در فهرست دستگاه‌های موفق  جذب‌کننده سرمایه گذاران خارجی قرار بگیرد، هرچند که بی‌شک برای مدیران این حوزه موفقیتی بزرگ خواهد بود، اما همانطور که واگذاری بی‌تدبیرانه بناهای تاریخی به سرمایه‌گذار داخلی مشکلات بسیاری را به وجود آورد و دردسرساز شد؛ قطعا رخداد چنین اتفاقی در شرایطی که بهره‌بردار خارجی است، می‌تواند فاجعه‌بار باشد.