مذاکره غیر مستقیم ایران و آمریکا برای احیای برجام چه معنایی دارد؟
رویداد۲۴ روز جمعه کمیسیون مشترک برجام بدون حضور نماینده آمریکا جلسه‌ای برگزار کرد و در این جلسه اعضا درباره نحوه بازگشت به توافق هسته‌ای مشورت کردند. نتیجه مهم نشست روز گذشته خبر برگزاری یک نشست دیگر در وین بود که قرار است در آن نماینده آمریکا نیز حضور داشته باشد. اتفاقی که به منزله برداشته شدن اولین قدم برای بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم هاست.
کمیسیون مشترک برجام قرار است روز سه‌شنبه، ۱۷ فروردین با حضور نماینده همه کشورهای عضو برجام در سطح کارشناسی نشستی برگزار کند. مقام‌های ایران گفته‌اند خبری از مذاکرات مستقیم نیست و قرار است با حضور میانجیگران، گفتگوهای غیرمستقیمی میان تهران و واشنگتن برگزار شود. در نشست روز سه‌شنبه «مقام‌های ارشد آمریکایی» حضور خواهند داشت، ولی بر اساس گزارش روزنامه آمریکایی وال استریت جورنال، میان نمایندگان ایران و آمریکا گفت‌وگوی مستقیم انجام نخواهد شد.
مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در آلمان؟
آسوشیتدپرس درباره نشست روز سه‌شنبه گفته مقامات دولت آمریکا انتظاراتشان را پایین آورده‌اند. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از سرگیری مذاکرات روز سه‌شنبه را یک اقدام «سالم رو به جلو» خوانده با این حال تاکید کرده نباید منتظر یک گشایش فوری باشیم چرا که مذاکرات سختی پیش رو داریم.
به گزارش رویداد۲۴روزنامه گاردین بریتانیا هم در گزارشی از مذاکرات محرمانه در همین رابطه خبر داد که در فرانکفورت آلمان برگزار شده است. بنا بر این گزارش، این مذاکرات محرمانه بر ایجاد یک ساز و کار برای لغو تدریجی تحریم‌های آمریکا در مقابل بازگشت ایران به اجرای تعهداتش به برجام تمرکز داشته است.
نیویورک تایمز نیز در گزارشی درباره آغاز مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا در یادداشتی به قلم فرناز فصیحی نوشته: تحولات اخیر شش هفته بعد از درخواست اولیه آمریکا برای پیوستن به اروپایی‌ها در مذاکره با ایران رخ داده است و این تاخیر احتمالا نتیجه درگیری میان عواملی در دولت که از پایان تحریم‌ها نا امید بودند و اصولگرایان تندرویی در سپاه و در میان روحانیون که خواستار پرداخت جریمه ناشی از تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای هستند، بوده.
بیشتر بخوانید:چین دولت ایران را دور زد تا مستقیما با رهبری مذاکره کند/ دولت روحانی علاقه‌ای به قرارداد نداشت (فیلم)
نیویورک تایمز در گزارش خود به دشواری‌های راه پیش رو اشاره کرده و گفته تاریخ نشان داده حتی برداشتن گام‌های موقتی هم در این مسیر دشوار است. جمهوری خواهان کنگره که با برجام مخالفند در کنار برخی دموکرات‌ها معتقدند بایدن با برداشتن تحریم‌ها عملا فشار‌ها بر تهران را کاهش میدهد. بایدن باید مراقب باشد که این پیام را که قرار است درخواست‌های ایران را اجابت کند مخابره نشود.
در این گزارش همچنین آمده: در ایران نیز اعتماد به آمریکا شدیدا سلب شده. نیکولاس برنز یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه در دولت بوش و از افراد نزدیک به مذاکرات هسته‌ای با ایران میگوید عجیب نیست که ایران بر سر این موضوع دچار تشتت باشد. در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ هم که متحدان اروپایی ما اولویت اقدامات برای توقف جاه طلبی‌های هسته‌ای ایران را برداشتند ایرانی‌ها مانند امروز از نظر داخلی بر سر زمان و چگونگی مذاکرات دچار اختلاف نظر بودند.
واکنش‌ها به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا
به گزارش رویداد۲۴راب مالی نماینده ویژه بایدن در امور ایران نیز در توییتر خود نشست روز سه‌شنبه را «اولین قدم» خوانده و گفته دیپلمات‌ها در مسیر درست قرار گرفته‌اند.
میخائیل اویانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، درباره نشست روز سه‌شنبه گفته این احساس وجود دارد که در مسیر درست قرار گرفتیم، اما راه پیش رو راه ساده‌ای نیست و نیاز به تلاش‌های فشرده دارد. اعضا آماده این مسیرند.
محمد جواد ظریف هدف از نشست سه شنبه وین را مذاکره درباره نهایی شدن مساله لغو تحریم‌ها خوانده است. او در توییتر خود نوشت: هدف این مذاکرات "نهایی کردن سریع برداشتن تحریم و اقدامات هسته‌ای برای رفع هماهنگ همه تحریم‌ها و سپس توقف اقدامات جبرانی از طرف ایران" است. ظریف تاکید کرده که ایران و آمریکا در وین گفتگوی مستقیم نخواهند داشت.
عباس عراقچی که روز گذشته ریاست هیات ایرانی در نشست آنلاین کمیسیون مشترک برجام را برعهده داشت درباره نحوه بازگشت آمریکا به برجام گفته این کشور نیاز به هیچ مذاکره‌ای برای بازگشت به برجام ندارد و راهش روشن است.
عراقچی گفته آمریکا همان طور که از برجام خارج شد و تحریم‌های غیر قانونی را علیه ایران وضع کرد می‌تواند به برجام برگردد و دست از قانون شکنی بردارد.
با وجود اطمینان خاطری که دولت درباره نشست روز سه شنبه داده، اما همچنان مخالفان دولت نگران بازگشت به برجام قبل از انتخابات ۱۴۰۰ اند.
روز ۲۰ اسفند، پس از آن‌که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، برای بازگشت «جزء در برابر جزء» به تعهدات برجامی از سوی تهران اعلام آمادگی کرد، رسانه‌های وابسته به سپاه، صدا و سیما و کیهان به نقل از مقامات امنیتی مخالفت خود را با این طرح اعلام کردند.
حسن روحانی روز ۲۰ اسفند در جلسه هیئت دولت گفت: «برای بازگشت به تعهدات کل در برابر کل یا جزء در برابر جزء هم آماده‌ایم»، ولی ساعاتی بعد شبکه پرس تی‌وی به نقل از یک «مقام امنیتی» نوشت: «تنها راه بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود این است که واشنگتن تمامی تحریم‌ها را بردارد و اگر تحریم‌ها برداشته نشوند، ایران اقدامات بیشتری را در آینده نزدیک اتخاذ خواهد کرد که فراتر از تعهدات تهران ذیل توافق هسته‌ای است.»
پیشنهاد روحانی در حالی مطرح شد که پیش از آن تنها پیامی که از سوی ایران به آمریکا مخابره می‌شد، درخواست لغو یکباره تحریم‌ها به عنوان پیش شرط مذاکره با آمریکا بود.
به گزارش رویداد۲۴پس از اعلام آمادگی ایران برای بازگشت گام به گام به برجام، پرس تی‌وی شبکه بین المللی صداوسیما به نقل از یک «مقام بلندپایه» ایرانی گزارش داده است که ایران تا قبل از رفع تحریم‌ها «هیچ گفتگویی با آمریکا چه با واسطه و چه بدون واسطه انجام نخواهد داد.»
همزمان دو خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران نیز اظهارات برخی مقامات از جمله یک «مقام ارشد امنیتی» را در مخالفت با این نظر دولت منتشر کردند.
خبرگزاری تسنیم (متعلق به سپاه پاسداران) با انتشار خبری تحت عنوان «مخالفت ایران با پیشنهاد بازگشت گام‌به‌گام به برجام» سخنانی را در مخالفت با پیشنهاد رئیس‌جمهوری ایران از زبان «یک مقام ارشد امنیتی که نخواست نامش فاش شود»، منتشر کرد.
به نوشته تسنیم، این «مقام امنیتی» گفته است که «ایران» با پیشنهاد بازگشت گام‌به‌گام به توافق هسته‌ای مخالف است و «تهران تنها در صورتی به تعهدات برجامی خود کامل باز خواهد گشت که تحریم‌ها به‌صورت مؤثری برداشته شوند.»
خبرگزاری فارس (متعلق به سپاه پاسداران) نیز همزمان نظرات دو نماینده مجلس در مخالفت با گفته‌های حسن روحانی را بازتاب داد.
پژمانفر نماینده مشهد هدف حسن روحانی از طرح برداشته شدن گام به گام تحریم‌ها را «ایجاد دوگانگی در کشور» خواند که با «انگیزه‌های انتخاباتی» عنوان شده.
او مدعی شد «انتخابات ۱۴۰۰ نزدیک است و رئیس‌جمهور با طرح این مسائل می‌خواهد خود را حامی برداشته شدن تحریم‌ها نشان دهد و با این حرف‌ها کاری کند که جریان حامی وی بار دیگر پیروز انتخابات باشد.»
روزنامه کیهان نیز دو روز بعد از اظهارات حسن روحانی در سرمقاله‌ای به قلم حسین شریعتمداری به رییس جمهور هشدار داد و گفت «اظهارات تأمل‌برانگیز رئیس‌جمهور برخلاف سیاست و راهبرد قطعی اعلام شده جمهوری اسلامی از سوی رهبر انقلاب است که در شورای عالی امنیت ملی نیز رد شده است.»
کیهان نیز به اظهارنظر مقام امنیتی ناشناس در شبکه پرس تی وی اشاره کرد و نوشت: ایران قبل از رفع تحریم‌ها هیچ مذاکره رسمی و غیررسمی با آمریکا نخواهد داشت.
به نظر می‌رسد اختلاف نظر دولت و جریان ذی نفوذی که صدای آن را از رسانه‌های فوق الذکر می‌شنویم تا امروز به ضرر رویکرد دولت روحانی عمل کرده است. کمتر از دو ماه پیش ایران پیشنهاد رسمی آمریکا برای مذاکره مستقیم را به دلیل فشار این جریان رد کرد.
اما شواهد نشان میدهد این بار برای مذاکره غیر مستقیم با آمریکا مجوزی از سطوح بالای حاکمیت دریافت شده باشد چرا که هنوز صدای مخالفان از تریبون‌های سنتی شان بلند نشده است. علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران جمعه شب در یکی از اتاق‌های شبکه اجتماعی کلاب هاوس نسبت به گشایش‌های اخیر ابراز امیدواری کرد و گفت بن اولیه بر سر آغاز مذاکرات با آمریکا شکسته شده و جلسه روز جمعه (کمیسیون مشترک برجام) باعث عبور از مرحله اول بوده است.
به گزارش رویداد۲۴صالحی در کلاب هاوس اعلام کرد «وقتی وارد مرحله فنی می‌شویم، یعنی مسئله دارد به گونه‌ای مدیریت می‌شود که آن بحث «اول تو، اول تو»، دارد دور زده می‌شود».
مدتی بود نبودم و الان آمدم
و دولت محترم عزیز دروغ میگوید که مذاکره با آمریکا نمیکند هم تلفن می زنند هم مذاکره مستقیم دارند فقط آنها را قسم داده اند به مقدسات آنها که دروغ اینها را برملا نکنند تا زمان لازم بنده انگار در قلب آنها هستم به چشمانشان نگاه میکنم درصدر دروغ هایشان را میدانم با استفاده از رمال بزرگ لذا یکسره در حال مذاکره هستند فقط بایدن انسان بسیار باتجربه و آرامی است یواش یواش کارش را انجام میدهد مقدار زیادی از تحریم ها را بر میدارد اما زمانی است دوتا میگیرد یکی میدهد امکان ندارد دوتا بدهد یکی بگیرد تیم بایدن زبده ترین افراد آمریکا هستند و با کلاس ترین آنها سعی میکنند نژاد پرستی را هم مقداری کنترل کنند چون یقین دارند سیاست های حزب جمهوری خواه به یقین و حتما آمریکا را نابود میکند سیاستهای آنها اول برتری نژادی دوم اسلحه سوم حمایت مطلق و بی عنوان از اسراییل است و چهارم توهین به همه کشورهای جهان بجز انگلیس و این برای عموم اروپاییان غیر قابل تحمل است و بایدن دارد کاری میکند که آلمان و فرانسه و اسپانیا که از آمریکا دور شده اند را نزدیک کند اما گمان نکنم بطور کامل موفق شود چون جمهوری خواهان در آمریکا در اکثریت هستند و مردم آمریکا نژاد پرست هستند و از آلمان و فرانسه و ایتالیا و اسپانیا خوششان نمی آید مایلند آنها را بعنوان نوکر و خدمتگزار اول انتخاب کنند اما مثل انگلیس هرگز و ابدا و اروپاییان بدنبال استقلال میروند