نگاهی به جاماندگان انتخابات شورای شهر
رویداد۲۴ مشخص نیست چرا برای برخی پیامک ردصلاحیت می‌آید و برای برخی هم نه. دلیل ردصلاحیت‌ها هم اعلام نمی‌شود، اما بسیاری از ردصلاحیت‌شده‌ها در هیئت‌های مرکزی مشکل‌شان برطرف می‌شود. از ردصلاحیت پنج عضو شورای اول تا تأیید‌صلاحیت‌های گسترده در انتخابات شورای شهر دوم و عدم تأیید برخی از اعضای شورای شهر چهارم و حالا هم شایعاتی که بر سر رد و تأیید سه عضو شورای شهر تهران مطرح بود، نشان می‌دهد قانون در این حوزه چندان شفاف نیست. هرچند یکی از اعضای هیئت اجرائی انتخابات دوره‌های گذشته شورای شهر تهران می‌گوید: تعیین صلاحیت ثبت‌نام‌کنندگان بر اساس قانون روشنی که وجود دارد، مشخص می‌شود. مشخصات افراد به مراجع چهارگانه ثبت‌احوال، دادگستری، نیروی انتظامی و وزارت اطلاعات ارسال می‌شود. به گفته او، هیئت‌های اجرائی و فرمانداری‌ها تا ۱۰ روز بعد از ثبت‌نام داوطلبان فرصت دارند استعلام‌های کافی از این چهار مرجع را اخذ کنند، بعد نوبت به بررسی صلاحیت در هیئت‌های اجرائی می‌رسد.
اگر هیئت‌های اجرائی کسی را تأیید یا رد کردند، همه مدارکشان را به هیئت نظارت بخش یا شهرستان می‌دهند. در هیئت نظارت شهرستان هم اگر اعتراض شد، هیئت نظارت استان مسئول بررسی است. حال تصور کنید شخصی به ردصلاحیت خود در هیئت نظارت شهرستان نیز اعتراض داشته باشد، در اینجا بررسی دوباره صلاحیت در هیئت نظارت استان می‌رود و اگر در استان هم اعتراض شد، به هیئت مرکزی می‌رود.
ورود مرجع پنجم به تأیید صلاحیت‌ها
او، اما به استعلام از مرجع پنجمی اشاره می‌کند که در انتخابات دوره پنجم برای ثبت‌نام‌کنندگان گرفته شده و بسیاری از ردصلاحیت‌ها نیز از جانب این مرجع پنجم بوده است. به گفته او، این نهاد امنیتی هم مدارک و مستندات ثبت‌نام‌کنندگان را بررسی می‌کند. اگر این پنج مرجع افراد را تأیید کردند، دیگر دلیلی برای ردصلاحیت باقی نمی‌ماند. البته دلیل ردصلاحیت‌ها نیز ذکر نمی‌شود؛ تنها این جمله در پاسخ استعلام‌ها می‌آید که با توجه به اطلاعات داده‌شده، این فرد رد یا تأیید می‌شود و دلیلی هم برای ردشدگان در استعلام‌ها آورده نمی‌شود.
۵ عضو رد‌شده شورای اول
مروری بر انتخابات‌های دوره‌های مختلف شورای شهر تهران نشان می‌دهد قبل از ورود مرجع پنجم برای استعلام نیز برخی تفسیر‌های شخصی سبب ردصلاحیت برخی نامزد‌های انتخاباتی شده است. در انتخابات شورای شهر اول، پنج چهره اول این انتخابات ردصلاحیت شده‌اند. محمد عطریانفر، عضو شورای اول شهر تهران، در گفت‌وگویی با سایت تاریخ ایرانی درباره ردصلاحیت‌های انتخابات دوره اول شورای شهر تهران که به محبوبیت چهره‌های ردصلاحیت‌شده و تأثیری که بر پیروزی لیست اصلاح‌طلبان گذاشت، اشاره می‌کند و می‌گوید: نکته درخور توجه که احتمال پیروزی لیست اصلاحات را تقویت می‌کرد، اعلام ردصلاحیت چند نفر از چهره‌های شاخص لیست بود. فقید سعید مرحوم آقای موحدی‌ساوجی که در رأس هیئت نظارت بر انتخابات شورا از سوی کمیسیون داخلی مجلس شورای اسلامی قرار گرفته بودند، در اقدامی بعید و بدیع، صلاحیت آقایان عبدالله نوری، سعید حجاریان، محمد عطریانفر، ابراهیم اصغرزاده و احمد حکیمی‌پور را مردود اعلام کرد. دلیل آن مرحوم، مشابه دلایلی بود که نوعا هیئت‌های نظارت شورای نگهبان در حق نامزد‌ها مطرح می‌کنند؛ یعنی عدم التزام به قانون اسلام و ولایت فقیه.
دلیل اقامه‌شده نیز فاقد استدلال بود و با وهم و گمان و عمدتا نگاه رقابتی صورت می‌گرفت. پیگیری‌هایی شد و آن مرحوم پذیرفت که ادعای عدم التزام و اعتقاد به اسلام و قانون ولایت فقیه، ادعایی واهی است و به صرف اقرار مکتوب، این توهم بی‌مبنا هم رفع شد. پیامد این حادثه و واکنش وسیعی که پیدا کرده بود، به‌خصوص نسبت به جناب آقای عبدالله نوری که بار‌ها از شخص بنیان‌گذار نظام حکم مسئولیت دریافت کرده بود و در مهم‌ترین مناصب، عهده‌دار سنگین‌ترین وظایف بود و کسی که وجهه انقلابی و اسلامی و توانمندی او زبانزد عام و خاص بود، این رفتار نابخردانه آسیبی وارد نکرد، مگر اینکه شهروندان غیور تهرانی را پای صندوق‌های رأی بیشتر گسیل کرد و رأی انبوهی به ایشان داده شد. در پایان شمارش آرا مشخص شد درست همین پنج نفر به‌اصطلاح ردصلاحیت‌شده در صدر لیست رأی آورده‌اند و با فاصله معناداری از دیگران قرار دارند.
یک عضو جامانده شورای دوم
بسیاری از اعضای شورای شهر اول دیگر در انتخابات شورای شهر دوم ثبت‌نام نکردند. البته اخبار غیررسمی آن زمان از ردصلاحیت غلامرضا فروزش و محمدحسین حقیقی حکایت داشت. انتخابات دوره دوم شورا‌های شهر تهران را می‌توان پرگزینه‌ترین انتخابات شورا‌های شهر دانست که کمترین ردصلاحیت‌ها را هم داشت. یکی از اعضای شورای دوم شهر تهران می‌گوید: گمان نکنم هیچ‌کدام از اعضای شورای اول برای انتخابات شورای دوم ردصلاحیت شده باشند. شورای دوم یکی از ویژه‌ترین دوره‌های شورا‌های شهر تهران بوده که باید درباره آن بیشتر سخن گفت. در این دوره ردصلاحیت‌ها حداقلی بود؛ حتی نیرو‌های شناخته شده و شاخص نهضت آزادی و جبهه ملی هم در این دوره از انتخابات تأیید صلاحیت شدند، اما کم‌مشارکت‌ترین انتخابات شوراها در این دوره رقم خورد. او درباره اینکه کدام عضو شورای شهر دوم برای انتخابات شورای شهر سوم ردصلاحیت شد نیز می‌گوید: هیچ عضوی ردصلاحیت نشد، برخی خودشان نیامدند.
نادر شریعتمداری نامی است که به‌عنوان ردصلاحیت‌شده شورای دوم عنوان می‌شود. این عضو شورای شهر دوم می‌گوید: این حاشیه‌ها را آن زمان زریبافان (مسعود) برای شریعتمداری درست کرد. اتفاقا او در انتخابات ثبت‌نام کرد و وقتی تأیید صلاحیت شد، رسما اعلام کرد در انتخابات شوراها شرکت نمی‌کند. ریشه این اختلاف‌ها هم انتخاب شهردار و رأی‌ندادن به علی‌آبادی و رأی‌دادن به قالیباف بود.
سومی‌هایی که به شورای چهارم نرسیدند
برای انتخابات شورای شهر چهارم، از میان اعضای شورای شهر سوم، معصومه ابتکار و علیرضا دبیر ردصلاحیت می‌شوند. هرچند در کنار این دو عضو شورای شهر چهره‌های شاخص دیگری هم ردصلاحیت شده بودند؛ از جمله محسن هاشمی، فاطمه راکعی، علی ربیعی، مجید نصیرپور، احمد حکیمی‌پور، الهه راستگو، محمد شاهی‌عربلو، محمد غریبانی، عبدالرضا داوری و حبیب‌الله کاسه‌ساز که مشکل ردصلاحیت این افراد هم بعد از اعتراض در هیئت مرکزی انتخابات تأیید می‌شود. در این انتخابات از میان اعضای شورای سوم، تنها محمدعلی نجفی و حمزه شکیب برای انتخابات دور بعد ثبت‌نام نکردند. تلاش‌های مهدی چمران نیز نتوانست حمزه شکیب را برای حضور دوباره در انتخابات شورا قانع کند.
شورای پنجم؛ چه کسانی جا ماندند، چه کسانی ردصلاحیت شدند
برای انتخابات شورای پنجم، اما فهرست بلندتری از اعضای شورای شهر وقت که ردصلاحیت شده بودند، منتشر شد؛ اعضایی که دلیل ردصلاحیت‌هایشان را نمی‌دانستند؛ ابتدا با یک پیامک و بعد در پرونده اصلی استناد به یک بند کلی عدم التزام به قانون اساسی یا اسلام و.... مرتضی طلایی، الهه راستگو، عباس جدیدی، حسین رضازاده، حبیب کاشانی، علیرضا دبیر و عبدالحسین مختاباد اعضای شورای شهری بودند که در گام نخست ردصلاحیت شدند. آن زمان مهدی چمران قول پیگیری داد و از ردصلاحیت علیرضا دبیر، حبیب کاشانی و طلایی که چند دوره عضو شورای شهر تهران بودند، ابراز تعجب کرد. این اعضا نیز در هیئت مرکزی تأیید صلاحیت شدند. در این دوره تنها رحمت‌الله حافظی برای شرکت در انتخابات دوره پنجم ثبت‌نام نکرد. البته فرزند عباس شیبانی نیز اعلام کرد او نیز دیگر در انتخابات شرکت نمی‌کند. سن بالای شیبانی حضور دوباره او در انتخابات را غیرممکن کرده بود.
در تمام دوره چهارم شهر تهران، او به‌سختی، اما منظم در جلسات حاضر می‌شد. تصاویری از او با چشمان بسته در جلسات علنی در رسانه‌ها منتشر می‌شد. در تمام سال‌هایی که عضو شورای شهر تهران بود، دو تذکر معروف هم داشت که بار‌ها تکرار می‌کرد؛ نخست درباره ورود خودروی جدید در برابر خروج خودرو‌های فرسوده و دیگری تخریب خانه‌هایی که برخلاف مقررات ساخته شده‌اند. او بار‌ها به اعضای شورای شهر که معمول بود ۱۵دقیقه‌ای با تأخیر به صحن بیایند، تذکر داده بود.
۳ عضوی که ردصلاحیت و سپس تأیید شدند
انتخابات شورای شهر ششم در پیش است. ۹ عضو شورای شهر تهران برای انتخابات شورا‌های شهر ثبت‌نام نکردند. محسن هاشمی، ابراهیم امینی، شهربانو امانی، حسن خلیل‌آبادی، بهاره آروین، ناهید خداکرمی، حسن رسولی، مرتضی الویری و احمد مسجدجامعی که یکی از باسابقه‌ترین اعضای شورای شهر است و از شورای سوم حضور پیوسته‌ای در شورای شهر تهران داشته، این ۹ عضو هستند. شهربانو امانی، یکی از اعضایی که برای دوره بعد شورای شهر تهران ثبت‌نام نکرده است، می‌گوید: به‌طور جمعی این تصمیم گرفته نشده و هیچ‌کدام نمی‌دانستیم کدام عضو قصد ثبت‌نام دارد یا خیر و پس از پایان انتخابات متوجه شدیم این تعداد از اعضا ثبت‌نام نکرده‌اند. برخی اخبار غیررسمی هم حکایت از ردصلاحیت محمدجواد حق‌شناس، محمود میرلوحی و الهام فخاری داشت که پس از یک جلسه عصرگاهی، شنیده شده که این سه عضو تأیید صلاحیت شده‌اند. اما گفته می‌شود چهره‌ها شاخص دیگری در فهرست ردصلاحیت‌شده‌ها قرار دارند.
رقابت مجلس و شوراها
در انتخابات شورای شهر نامزد‌ها تنها باید شرایطی همچون التزام و وفاداری به ولایت فقیه و قانون اساسی را داشته باشند و در برخی مقام‌های دولتی نباشند و محکومیت قضائی یا وابستگی به تشکیلات غیرقانونی نداشته باشند.
به نظر می‌رسد این شرایط در بسیاری از ردصلاحیت‌شدگان وجود دارد. یک حقوق‌دان حوزه شورا و شهرداری در این رابطه توضیح می‌دهد که برای تأیید صلاحیت ثبت‌نام‌کنندگان در انتخابات شورا‌های شهر و روستا، شرایط سلبی و ایجابی مشخص شده است؛ شرایطی کلی مانند عدم عضویت در گروه‌های معاند، نداشتن پرونده‌های کلاهبرداری، سوءشهرت، مشهورین به فساد و متجاهرین به فسق، عضویت در انجمن‌های منحله، شرایط سنی، تحصیلی و.... برخی شرایط ایجابی نیز که قابل سنجش نیست؛ مانند عدم اعتقاد و التزام به اسلام و نظام جمهوری اسلامی ایران، عدم وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه و... که معمولا در این شرایط اعمال سلیقه می‌شود. برای مثال جمله‌ای در یک سخنرانی از فرد پیدا می‌کنند و می‌گویند این جمله مصداق عدم التزام به اسلام است یا نقدی از سوی یک فرد نوشته می‌شود و فرد بررسی‌کننده تفسیر می‌کند که این جملات می‌تواند عدم اعتقاد به اصل ولایت فقیه باشد. این برداشت‌های سیاسی معمولا باعث ردصلاحیت افراد می‌شود.
او ادامه می‌دهد: ردصلاحیت‌ها در شهرستان‌ها بیشتر از تهران است؛ زیرا قانون‌گذار نظارت بر انتخابات شوراها را به اشتباه به مجلس واگذار کرده است و برخی از افراد اگر چهره‌ای قوی در حوزه انتخابی ثبت‌نام کند، تلاش می‌کنند وی را که ممکن است در دوره‌های بعد به رقیب انتخاباتی‌شان در مجلس تبدیل شود، ردصلاحیت کنند که معمولا این ردصلاحیت‌ها در هیئت مرکزی که بدون نظرتر هستند، تأیید می‌شود. چندی پیش هم مجلس پیشنهاد داده بود که صلاحیت اعضای شورا‌های شهر از سوی شورای نگهبان تأیید شود؛ موضوعی که با توجه به شمار بالای نامزد‌های انتخاباتی شوراها، به شوخی شبیه بود، اما قصد مطرح‌کنندگان برای تنگ‌ترکردن دایره این انتخابات مردمی را نشان می‌داد.
الاغ جان عنوان درست این مطلب "نگاهی به جاماندگان انتخابات شورای شهر تهران" باید باشه. 
