آزمون ویکی‌پدیا با مهران مدیری! / چرا پرسش‌های سخت «دورهمی» مناسب مسابقه تلویزیونی نیست؟

رویداد۲۴ مهران مدیری در این مسابقه در مقابل افرادی قرار می‌گیرد که گفته شده پس از گذراندن آزمون ورودی، به مسابقه رسیده‌اند و پرسش‌هایی را در برخی حیطه‌های خاص از آن‌ها می‌کندکه نقد‌هایی به آن وارد است.

اغلب مسابقات تلویزیونی که به شکل سوال و جواب تولید می‌شود، یا به شکل رسمی به عنوان مسابقه اطلاعات عمومی تولید می‌شود یا مسابقه‌ای تخصصی است. «دورهمی»، اما هیچ کدام نیست؛ نه یک مسابقه اطلاعات عمومی است و نه موضوع سوالات آن که هنر، ادبیات و تاریخ است، تناسب خاصی با یکدیگر دارد. مثلا تاریخ، جغرافیا، حقوق و اقتصاد عموما حوزه‌های نزدیک به هم هستند و زیرمجموعه علوم اجتماعی شمرده می‌شوند. از سوی دیگر «هنر» مقوله‌ای کاملا متفاوت از آن‌ها و به سختی با آن جمع‌پذیر است. با این حال مدیری در «دورهمی» از تاریخ و هنر می‌پرسد و از دیگر رشته‌های علوم اجتماعی پرسشی مطرح نمی‌کند. به دلیل طرح پرسش‌های تاریخی، نمی‌توان «دورهمی» را مسابقه‌ای هنری دانست و از طرفی به دلیل طرح نشدن پرسش از رشته‌های مختلف علوم اجتماعی، نمی‌توان این مسابقه را مسابقه‌ای فرهنگی نامید. به نظر می‌رسد حیطه‌بندی موضوعات مورد سؤال در مسابقه «دورهمی»، به درستی انجام نشده یا هدف‌گذاری خاصی را دنبال می‌کند.

نگاهی به جنس پرسش‌هایی که مهران مدیری از شرکت‌کنندگان مسابقه «دورهمی» می‌کند، بسیار گویاست. شمار زیادی از پرسش‌ها، درباره نام خالق یک اثر هنری، نام آغازگر یک جریان هنری، ملیت یک شخصیت تاریخی، نام طرفین یک جنگ و... بوده است. در همین چند برنامه اخیر، نام سراینده مجموعه شعر «آواز‌های کولی»، نقاش تابلوی «شب پرستاره»، نویسنده مجموعه داستان کوتاه «طعم گس خرمالو»، کارگردان فیلم «آواتار» و بنیان گذاران دو مکتب واقع‌گرایی و امپرسیونیسم پرسیده شده است. دیگر سؤالات نیز دست‌کمی ندارد: «یوهانس فرمیر در چه رشته هنری سرآمد بود؟»، «دوناتو نیکولو مجسمه‌ساز اهل کدام کشور است؟» و «به جز بتهوون و یوهان برامس، چه نام دیگری گروه «سه ب» را کامل می‌کند؟» پرسش‌های تاریخی نیزکاملا مشابه است: «جنبش مشروطه در زمان سلطنت چه کسی تغییر مسیر پادشاهی مطلقه به پادشاهی مشروطه را ادامه داد؟»، «جنگ میان شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم چه نام داشت؟» و «شروع رنسانس از کدام کشور بود؟» اگر زمانی محمدرضا گلزار ادعا می‌کرد مسابقه «برنده باش» مروج کتاب‌خوانی است، اما مهران مدیری درباره سوالات مسابقه «دورهمی» نمی‌تواند چنین ادعایی مطرح کند. به نظر می‌رسد جنس پرسش‌های مدیری در این مسابقه، به نحوی است که پاسخ آن‌ها را بیش از هرچیز می‌توان در دایرة‌المعارف‌ها یافت، گویی «دورهمی» بیش از هرچیز ترویج ویکی‌پدیاخوانی است!

ناگفته پیداست که مهران مدیری برترین سازنده طنز‌های تلویزیونی در سه دهه اخیر است که از «پاورچین» و «نقطه‌چین»، تا «شب‌های برره» و «مرد هزارچهره» و بعد‌ها با «در حاشیه» همواره مورد توجه بوده و سریال‌های طنز پرمخاطبی را تولید کرده است. او این مسیر را در یک دهه اخیر درنمایش خانگی نیز ادامه داد و «قهوه تلخ» و «هیولا» را ساخت که با کمی تلورانس، برترین کمدی‌های نمایش خانگی هستند. مدیری درتمام سال‌های فعالیت، همواره به عنوان چهره‌ای شناخته شده که در طنز عامه‌پسند عالی است. سریال‌های او دارای طنزی همه‌فهم است که دامنه شهرت و محبوبیت وی را فراگیر کرده است. در تقسیم‌بندی نزد مخاطب عام نیز چهره‌ای مردمی‌تر و نزدیک‌تر به عموم جامعه دارد، به نسبت برخی هنرمندان که در هاله‌ای از روشنفکری هستند و اغلب شهرت عام مدیری را نیز ندارند. با این حال، مدیری تا پیش از یکی دو سال اخیر، هیچ‌گاه در جایگاه یک هنرمند روشنفکر جلوه نکرده بود؛ مسیری که مدتی است تغییر کرده و چهره‌ای دیگر از این بازیگر، خواننده و فیلم ساز را به مخاطب نشان داده است. بعضی اظهارنظر‌ها و اشارات مدیری در برنامه‌های سری آخر «دورهمی» درباره کتاب و موسیقی و به خصوص صحبت‌های او در برنامه «کتاب باز» که بسیار دیده (و نقد) شد، به این تغییر تصویر از مهران مدیری کمک کرد.

سری نخست مسابقه «دورهمی» که از اواخر بهار روی آنتن رفته، ادامه این مسیر را برای مهران مدیری تسهیل کرده است. او در این مسابقه ضمن طرح پرسش از شرکت‌کننده‌ها، در پاسخ به درخواست آن‌ها برای راهنمایی یا حتی بدون درخواست، نکاتی را درباره هنرمندان و مکاتب ادبی-هنری و شخصیت‌ها و وقایع تاریخی مطرح در سؤال، بیان می‌کند. نکات تاریخچه‌ای مطرح‌شده توسط مدیری، نشان می‌دهد مجری برنامه که دارای سابقه‌ای طولانی در طنز عامه‌پسند است، چقدر فرهیخته و اهل هنر و ادبیات است. از رهگذر این پرسش‌ها و توضیحات مدیری درباره آن‌هاست که تغییر ذهنیت مخاطب عام از مهران مدیری ستاره سریال‌های کمدی امکان‌پذیر می‌شود و جایگاه این هنرمند باسابقه کمدی‌های عامه‌پسند به یک روشنفکر و چهره اهل فضل و فرهنگ ارتقا پیدا خواهد کرد.