توافق در وین؛ لغو تحریم‌ها در دستور است یا تعلیق تحریم‌ها؟

رویداد۲۴ یک ماه و نیم دیگر دولت تازه در تهران بر سر کار خواهد آمد و غربی‌ها به عجله افتاده اند تا احیای برجام را سرعت ببخشند. برخی از رسانه‌ها نوشته اند که ایران در پی گرفتن تضمین‌هایی از ایالات متحده است. مشخص نیست که منظور از چنین تضمین‌هایی چه باشد و طرف مقابل تا چه اندازه بتواند به آن‌ها بله بگوید. از سوی دیگر در تهران سخنگوی دولت معتقد است که اتفاقات وین ربطی به سیاست داخلی ایران نخواهد داشت. او همچنین گفته است که «اگر آمریکا به تعهداتش برگردد، مذاکره کنندگان شرایط را برای تصمیم گیری به نهاد‌های بالادستی گزارش خواهند داد و منتظر دولت بعد نخواهند ماند.» تهران هنوز مصر است تا ایالات متحده شروط ایران را تمام و کمال قبول کند. از آن سو هر چند طرف غربی خود را محتاج توافق هسته‌ای و بازگشت به آن احساس می‌کند، اما قدم بزرگی برای رساندن ایران به خواسته هایش، حداقل در ظاهر برنداشته است. با این حال برخی از کارشناسان معتقدند که قدم هایی، چون برداشتن برخی تحریم‌ها و همچنین رویکرد خاورمیانه‌ای بایدن در قبال متحدانش در سرزمین‌های اشغالی و عربستان به معنای نرمش این کشور در مقابل خواسته‌های ماست.

گفتگو با فواد ایزدی کارشناس مسائل آمریکا:

آقای عراقچی اعلام کرده که تضمین‌هایی قرار است از طرف آمریکایی گرفته شود و آن‌ها هم قبول کرده اند. این تضمین‌ها چه چیز‌هایی می‌توانند باشند و آیا تهران می‌تواند روی آن‌ها حساب کند؟

حرفی که ایران زده و سیاست‌هایی که اعلام کرده این است که تحریم‌ها باید لغو شوند. همه تحریم‌ها را مد نظر دارد و می‌خواهد که راستی آزمایی هم انجام بگیرد. آن‌ها بحث لغو را قبول ندارند بلکه به موضوع تعلیق تحریم‌ها علاقه نشان می‌دهند تا هر زمانی که بخواهند بتوانند تحریم‌ها را برگردانند. همه تحریم‌ها را هم هرگز نمی‌خواهند و نمی‌توانند بردارند و از برخی از آن‌ها صحبت می‌کنند. حتی در مورد اینکه کدام تحریم‌ها برداشته شوند و کدام نه هم می‌خواهند که خودشان تصمیم بگیرند. راستی آزمایی را هم فعلا نپذیرفته اند. از این جهت اگر ایران کوتاه نیاید و سیاست هایش را تعدیل نکند، توافقی نخواهیم داشت. حرف‌هایی که زده می‌شود خوشبینانه است و به دلایل متعدد هم آقای رییس جمهور و هم دیگران، حرف‌های مثبتی می‌زنند. این که چرا زمانی که آن دو اصلی که ایران پیگیر بوده، حاصل نشده کماکان حرف‌های مثبتی در مورد گفتگو‌های وین زده می‌شود را باید از خودشان بپرسیم. اما به هر حال اگر قرار باشد توافقی حاصل شود، ایران باید کوتاه بیاید. یعنی به جای لغو همه تحریم‌ها تعلیق برخی از آن‌ها را بپذیرد و روی بحث راستی آزمایی هم تکیه زیادی نکند. اگر این اتفاق بیفتد احتمال رسیدن به توافق در مدت کوتاه هم هست.

در مورد موضوع تضمین‌ها هم زیاد مشخص نیست. در داخل مذاکرات حرف‌هایی زده می‌شود و نامه‌هایی نوشته می‌شود که در معرض دید عموم قرار نگرفته و افرادی هم که به این مباحث دسترسی دارند اعلام نمی‌کنند و مصاحبه نمی‌کنند. بحث هایی، چون غرامت دادن به ایران هم به نظر نمی‌رسد که جدی باشد.

بیشتر بخوانید: جهان در خوف و رجا/ بازتاب اولین کنفرانس خبری رئیسی

یکی از تحلیل‌هایی که در مورد مذاکرات وین وجود دارد، در مورد اقداماتی است که بایدن علیه مخالفان برجام انجام داده است. مثلا باعث تسریع سقوط نتانیاهو شده یا با بنت هم شرط گذاشته که چندان دخالتی در موضوع برجام و ایران نکند. آیا روند اتفاقاتی که در دولت بایدن با متحدان خاورمیانه‌ای اش تجربه کرده می‌تواند در اینده توافق هسته‌ای موثر باشد؟

این دعوایی که در اسراییل هست ماه‌ها و سال‌ها قبل از روی کار آمدن اقای بایدن بوده و نمی‌توانیم تحلیل کنیم که برکناری نتانیاهو ربطی به واشنگتن و سیاستهایش داشته باشد. در اسراییل بار‌ها انتخابات انجام شد و نتانیاهو شانسی نداشت. این‌ها به نظر به نوعی داستان سرایی به نظر می‌رسد. اما در مورد بنت ما شواهد چندانی نداریم. ما می‌دانیم که ترور‌هایی که رژیم صهیونیستی انجام می‌داده با هماهنگی با امریکایی‌ها بوده است و کاری که آن‌ها می‌کرده و می‌کنند این است که به ایران می‌گویند یا با زبان خوش امتیاز بدهد یا اسراییلی‌ها را می‌فرستیم تا تخریب‌هایی انجام دهند. هفته پیش هم رییس موساد به امریکا سفر کرد و این‌ها مسائلی است که معمولا هماهنگ می‌شود. این که ما می‌شنویم دشمنی میان اسراییل و امریکا وجود دارد بیشتر جنبه داخلی دارد.

آیا امکان این وجود دارد که بایدن در مرحله‌ای بخواهد لغو تمامی تحریم‌ها را به کنگره ببرد و بتواند از سد کنگره عبور کند تا آنطور که ایران مایل است، در گفتگو‌های برجامی حاضر شده و احیای توافق هسته‌ای را رسما کلید بزند؟

بایدن الان در کنگره رای ندارد. شرایطی که دارد این است که هر چند وقت یک بار یک تعداد از سناتور‌های جمهوری خواه نامه می‌نویسند که هر توافقی که میخواهی داشته باشی، داشته باش و ما وقتی به قدرت برسیم لغوش می‌کنیم. اختلاف بین جمهوری خواه و دموکرات صفر است و با یک صندلی می‌توانند کنترل کنگره را سال آینده به دست بگیرند و هر توافقی هم که دولت بایدن با ایران داشته باشد را با مشکل رو به رو کنند. یکی از درس‌هایی که ما باید از برجام می‌گرفتیم همین است که نباید قدرت کنگره را در آمریکا دست کم بگیریم.

ترامپ هم با استفاده از قانون کنگره از برجام خارج شد. به این جهت این درس‌هایی است که نباید فراموش کنیم. بایدن هم می‌داند که با این موضوع رو به روست و باید برنامه‌ای برای آن بچیند. یکی از تضمین‌هایی که احتمالا ایران هم بخواهد همین است که دیگر با امد و رفت‌ها در کنگره برای توافق هسته‌ای مشکلی ایجاد نشود.

آقای ربیعی روز دوشنبه گفت که انتخابات ایران در به ثمر رسیدن برجام تاثیری ندارد. از سوی دیگر اتحادیه اروپا و برخی از آمریکایی‌ها ترجیح می‌دهند که توافق بر سر احیای برجام هر چه سریع‌تر و تا پیش از پایان دولت فعلی انجام بگیرد. کدام یکی از این حرف‌ها می‌تواند درست‌تر باشد؟

برداشت غربی‌ها این است که ممکن است تیم بعدی وزارت خارجه به اندازه تیم فعلی امتیازاتی را به غربی‌ها ندهند. دولت جدید که اواسط مرداد کارش را شروع می‌کند هنوز وزیر خارجه اش مشخص نیست و هر کسی که باشد احتمالا به راحتی تیم فعلی مذاکره نمی‌کند. احساس آن‌ها این است که بهتر از توافق تا قبل از این تاریخ اتفاق بیفتد. اما مساله این است که طرف غربی انتظار دارد ایران برای رسیدن به این توافق کوتاه بیاید. آن‌ها علاقه‌ای به لغو همه تحریم‌ها و راستی ازمایی ندارند. اگر ایران بپذیرد که میتوانند به توافق برسند.

ما در آستانه اغاز به کار دولت تازه‌ای در ایران هستیم. با توجه به رویکردی که آقای رییسی اعلام کرده آیا شرایط در دولت بعدی برای احیای برجام سخت‌تر خواهد بود؟

آقای رییسی نسبت به برجام حرف منفی نزده است. برخلاف جلیلی که می‌گفت برجام چک بی محل است، رییسی چنین ادبیاتی نداشته است و توافق را قبول دارد. ار بین دولت فعلی و آمریکا توافقی اتفاق بیافتد او خواهد پذیرفت. منتها به نظر من از تجربه دولت فعلی استفاده خواهد کرد و همه تخم مرغ‌ها را در سبد برجام نخواهد چید و معطل وین و احیای برجام نمی‌شود. این‌ها درس‌هایی است که به نظر نمی‌رسد که آقای رییسی آن‌ها را فراموش کند.