واردات لوازم خانگی، حق مصرف‌کننده است یا اسم رمز مافیا؟!
رویداد۲۴ فرهادطهماسبی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در میزگرد آسیب شناسی واردات لوازم خانگی با بیان اینکه موضوع واردات لوازم خانگی هنوز تعیین تکلیف نشده است، اظهار کرد: صحت و سقم واردات ۴۲۰ کانتینر یا به طور کلی برنامه ریزی برای واردات لوازم خانگی هنوز مشخص نیست و برای من محرز نشده است؛ بنابراین ورود به این مسائلی که هنوز قطعی نیست ممکن است برای بازار ضرر هم داشته باشد.
وی با بیان اینکه تصمیم گیری برای واردات کالا یک شبه اتفاق نمی‌افتد، تصریح کرد: اگر برنامه‌ای برای واردات وجود داشته باشد با برنامه ریزی و طبق قانون عمل خواهد شد که تا امروز اطلاعاتی در این رابطه ندارم، اما مطرح کردن این فرضیه که با وارد شدن ۴۲۰ کانتینر کالای بوش، واردات لوازم خانگی آزاد می‌شود بحث متفاوتی است.
او ادامه داد: واردات بی رویه کالا به تولید کنندگان داخلی آسیب می‌زند، اما باید برنامه‌ریزی‌هایی انجام شود تا هم منافع تولید کننده و هم منافع مصرف کننده در نظر گرفته شود. اگر فقط به دنبال تامین منافع تولیدکنندگان داخلی باشیم، ممکن است به منافع جامعه آسیب بزنیم و منجر به نارضایتی عمومی شود. به ویژه اگر کیفیت کالای داخلی پایین‌تر از سطح انتظار باشد؛ بنابراین نمی‌توان تک‌بعدی به و بدون در نظر گرفتن حقوق مصرف کننده به این مسئله ورود کرد.
به گفته این نماینده مجلس وظیفه دولت در چنین شرایطی تنظیم گری است؛ به طوریکه مطالبات بازار و مردم را از حیث کیفیت کالا تنظیم کند و تولید داخل نیز حمایت ضمنی داشته باشد؛ تا جایی که تولید کننده داخلی خود را مکلف به ارتقای سطح کیفیت تولیدات خود و سطح تکنولوژی و دانش بداند و بتواند با کالا‌های خارجی رقابت کند.
طهماسبی با بیان اینکه مصرف کنندگان باید در این زمینه متقاعد شوند که کالا با کیفیت و قیمت مناسب است، اظهار کرد: حمایت از تولید داخل در شرایط مساوی یا حتی با ۱۰ درصد تفاوت قیمت و تفاوت اندک کیفیت نیز قابل اجرا است. قاچاق کالا در هیچ شرایطی پذیرفته نیست، اما واردات با برنامه ریزی می‌تواند به ارتقای کیفیت کالا‌های تولید کنندگان داخلی کمک کند.
وی افزود: اگر تولید کنندگان کالا‌های با کیفیت تولید کنند، بازار مصرف خواهند داشت، اما من مخالف ممنوعیت واردات و حمایت بی حد و حصر از تولیدکننده داخلی برای تحمیل کالای بنجل و بی‌کیفیت به مردم هستم. در چنین شرایطی بار اصلی بر دوش مصرف کنندگان قرار می‌گیرد که ناچارند از کالای بی کیفیت استفاده کنند.
طهماسبی درباره اقدامات مجلس در حوزه صنعت لوازم خانگی نیز گفت: سیاستگذاری و اجرا وظیفه مجلس نیست. وظیفه مجلس تصویب قوانین و نظارت است. مجلس طی یک سال اخیر سعی کرده در حوزه صنعت لوازم خانگی در کمیسیون‌های مختلف واردات را نظام‌مند کند یا به حداقل برساند. همچنین در سال گذشته با تنش در تامین ورق یا مواد اولیه کارخانجات تولید لوازم خانگی مواجه بودیم که مجلس به تنظیم و برنامه ریزی برای تحویل ورق مورد نیاز کارخانه‌های تولید لوازم خانگی ورود و واحد‌های تولید فولادی و آلیاژی را مکلف به سهمیه بندی بر اساس نیاز کارخانه‌ها کرد.
اگر سال ۹۶ واردات ممنوع نشده بود، لوازم خانگی تا این حد گران نمی‌شد
در ادامه این میزگرد اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی، اظهار کرد: سال ۱۳۹۶ واردات لوازم خانگی به یک باره ممنوع شد، اما قبل از آن سال تولیدکنندگان لوازم خانگی مسیر مشخصی نداشتند. ایران در جنگ اقتصادی است و سال‌هاست که نام سال، عنوان اقتصادی گرفته است، اما تاکنون هیچ یک از مسئولان برای صنعت لوازم خانگی چاره‌ای نیندیشیده است.
وی با تاکید بر اینکه نمی‌توان جلوی ذائقه و سلیقه مردم را گرفت، تصریح کرد: نباید از واردات غول درست کرد و گفت که اگر واردات انجام شود ما بدبخت می‌شویم. قبل از سال ۱۳۹۶ نیز واردات انجام می‌شد و همه به صورت موازی فعالیت می‌کردند، اما شکایت از خدمات پس از فروش کمتر بود. باید به این نکته توجه کرد که شرکت‌های خارجی روی سلیقه و فکر مردم کار کرده‌اند.
پازوکی با بیان اینکه طی چهار سال اخیر صنعت لوازم خانگی در کشور جان گرفته است، تصریح کرد: من با واردات موافق نیستم، اما‌ای کاش این میزگرد‌ها در سال ۱۳۹۶ برگزار می‌شد. پیشنهاد ما این بود که چند تاجر قدیمی و مهم کالا‌هایی که در داخل تولید نمی‌شد را وارد کنند تا خلاء پر شود و قیمت‌ها تا این حد افزایش پیدا نکند. در این مدت هم برای تولید، سرمایه گذاری و برنامه ریزی می‌شد و بعد از چهار سال واردات قطع می‌شد.
وی با بیان اینکه سیاست مشخصی برای تولید کالا‌ها در کشور وجود ندارد، تصریح کرد: ایران در دنیا رتبه سوم تولید فولاد را دارد، اما ورق‌های فولادی با مبالغ گزاف در بورس به دست تولیدکنندگان پایین‌دستی می‌رسد. وضعیت مشابهی هم در زمینه مس و مواد پتروشیمی وجود دارد و بعد به تولیدکنندگان می‌گویند چرا قیمت تمام شده بالاست؟
این مقام صنفی همچنین تصریح کرد: طبق اعلام انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی ۷۰ درصد مواد اولیه کالا‌های مورد نیاز شامل یخچال، فریزر، ساید، لباسشویی، ظرفشویی و جاروبرقی در داخل تولید می‌شود؛ پس چرا قیمت تمام شده داخل از کالایی که به صورت قاچاق یا قانونی با دلار ۳۰ هزار تومانی وارد می‌شود گرانتر است؟ چون ما پدر تولیدکننده را درآورده ایم! چوب این وضعیت را هم توزیع کننده و مصرف کننده خورده است.
پازوکی با اشاره به ترخیص ۴۲۰ کانتینر لوازم خانگی بوش، تصریح کرد: این حجم، مقدار زیادی نیست. من هم امروز مخالف واردات هستم، اما اگر سال ۱۳۹۶ واردات متوقف نشده بود قیمت‌ها تا این حد بالا نمی‌رفت.
وی با بیان اینکه صدا و سیما طی چهار سال گذشته هیچ کمکی به لوازم خانگی تولید داخل نکرده است، گفت: تازه چند ماه است که چند قلم کالای لوازم خانگی در تلویزیون تبلیغ می‌شود که برای همین هم باید میلیاردی هزینه کرد.
به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی چند نکته دیگر هم باید مورد توجه قرار گیرد، اول اینکه قبل از سال ۱۳۹۶ تولیدکنندگان به دنبال ارتقای کیفیت خود نرفتند. نکته دوم اینکه عموماً کشور‌ها یک شرکت معروف در یک حوزه مشخص دارند. برای مثال در آلمان شرکت بوش لوازم خانگی تولید می‌کند، اما در ایران در حال حاضر ۲۲ کارخانه تولید یخچال و فریزر، ۲۲۰ تولید کننده اجاق گاز و تعداد زیادی انجمن تولیدکننده فعال است، اما هنوز کولرگازی و مایکروفر در کشور تولید نمی‌شود.
وی با تاکید بر اینکه باید ذائقه و شرایط جدید مردم را در تولید در نظر گرفت، اظهار کرد: برای مثال گاز‌های فردار دیگر طرفدار ندارد و بیشتر خانه‌ها اجاق رومیزی دارند. همچنین به علت کوچک بودن خانه‌ها صاحبان آنها بیشتر به دنبال ماشین ظرفشویی رومیزی هستند نه ایستاده، اما برخی تولیدکنندگان به این موضوع توجه نمی‌کنند. هر شرکتی که در تولید لوازم خانگی به نقطه خوبی رسیده، به دنبال ذائقه مردم رفته است و بعد به دنبال نیاز کشور‌هایی که می‌توانند بازار هدف صادراتی باشند، رفته‌اند.
پازوکی همچنین به طرح سامانه جامع تجارت اشاره کرد که در سال ۱۳۹۲ مطرح شد و قرار بود در سال ۱۳۹۵ اجرا شود و گفت: در این طرح با در نظر گرفتن دو منبع ورودی تولید و واردات برای لوازم خانگی، مقرر شده هر کالایی که می‌خواهد از گمرک ترخیص یا از کارخانه خارج و وارد چرخه توزیع شود، باید کد شناسه و کد رهگیری داشته باشد. اگر این قانون اجرا شده بود، در سال ۱۳۹۶ و بعد از ممنوعیت واردات، کالای قاچاق در بازار پیدا نمی‌شد.
وی با تاکید بر لزوم فرهنگ سازی برای مصرف کالای داخلی گفت: صدا و سیما باید به تولید کنندگان کمک کند که تاکنون این امر محقق نشده است. از طرف دیگر تولیدکنندگان ابتدا باید روی ذائقه مصرف کنندگان داخلی و بعد نیاز بازار‌های صادراتی کار کنند.
حقوق مصرف کننده، اسم رمز مافیاست!
مجتبی راعی، کارشناس اقتصادی نیز در ادامه این میزگرد گفت: مشکل اصلی صنعت لوازم خانگی این است که در فضای دعوا‌ها و اختلافات پیش آمده، شاکله علم و عقلانیت گم شده و فضایی برای مافیای واردات ایجاد شده است. در بازاری که سالانه شش میلیارد دلار گردش مالی دارد، حتما مافیا وجود دارد.
وی همچنین معتقد است مافیا برای ادامه کار خود کلید واژه‌هایی را گسترش می‌دهد که همه دلسوزان، کارشناسان، مردم و سیاستگذاران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کارشناسان نیز تحت تاثیر همین کلیدواژه‌ها تصمیماتی می‌گیرند که صنعت را به خاک سیاه می‌کشاند. یکی از این کلیدواژه‌ها حمایت از حقوق مصرف کننده است، اما وقتی معیار توسعه و عقلانیت گم شود، راه حل احقاق حقوق مصرف کننده، واردات لوازم خانگی در نظر گرفته می‌شود.
به گفته این کارشناس اقتصادی، تجارب کشور‌های چین و کره جنوبی نشان می‌دهد به جای واردات محصول نهایی یا حتی قطعات سی کی دی که فقط منجر به مونتاژ و نه انتقال دانش فنی می‌شود، باید حضور و سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی برای ساخت قطعات در ایران در دستور کار قرار گیرد و مجلس نیز باید به این موضوع ورود کند. ساخت قطعات به مهندس‌ها در حوزه‌های مختلف نیاز دارد و دغدغه کنونی کشور نیز بیکاران تحصیلکرده است.
وی با بیان اینکه در چنین شرایطی کشور‌های خارجی مجبور به انتقال تکنولوژی هستند، تصریح کرد: با توجه به اهمیت صنعت لوازم خانگی در زندگی مردم هیچ عقل سلیمی نمی‌گوید که این صنعت را به دست خارجی‌ها بسپاریم تا با عمق تولید کم فقط بازار را به دست بیاورند و هر وقت خواستند کشور را ترک کنند. این در حالی است که اگر این شرکت‌ها برای قطعه سازی در ایران مستقر شوند به راحتی نمی‌توانند کشور را ترک کنند. همچنین صنعت قطعه سازی بیشتر از کالای نهایی می‌تواند صادرات محور باشد.
او همچنین درباره رقابت تولید کنندگان داخلی و خارجی اظهار کرد: در کشوری که دلار یک شبه چند برابر می‌شود نمی‌توان مشکلات تولیدکنندگان را نادیده گرفت و گفت که رقابت نیست. وقتی از تولیدکنندگان می‌خواهیم که با برند‌های مطرح کره‌ای رقابت کنند باید شرایط کره جنوبی را نیز برای آنها فراهم کنیم.
راعی با بیان اینکه سیاست گذاری در صنعت لوازم خانگی بی ثبات است، اظهار کرد: در سال‌های اخیر همواره سیاستگذاری تابع مستقیم سیاست خارجی بوده است؛ به طوری که بار‌ها شاهد ممنوعیت واردات لوازم خانگی بودیم و بعد در زمانی که تولید کننده سرمایه گذاری کرده، بعد از توافق با کشور‌های خارجی واردات آزاد شده است. اما تولید نیاز به ثبات دارد. همچنین وام با سود ۲۸ درصد برای تولید مناسب نیست و فرد ترجیح می‌دهد پول خود را در خانه سازی یا خرید سکه سرمایه گذاری کند نه تولید.
هنوز وقت رقابت با خارجی‌ها نیست
سید حسن حسینی شاهرودی، دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی نیز در این میزگرد گفت: برند‌های کره‌ای در زمانی که ایران به آنها نیاز داشت کشور را ترک کردند. احترام به حقوق مصرف کننده نیز کلیدواژه‌ای است که فقط در برخی مقاطع زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه در تاریخچه صنعت لوازم خانگی، موضوع ارز همیشه گریبانگیر تولیدکنندگان بوده است، تصریح کرد: محصولات خارجی با ارز سوبسیدی و رانتی وارد کشور می‌شد، اما تولیدکننده داخلی باید بهای مواد اولیه، نیروی کار، تکنولوژی، تجهیزات و نظایر آن را بر اساس ریال داخلی پرداخت می‌کرد که به مراتب گرانتر از کالای خارجی تمام می‌شد. یکی از دلایل کار نکردن تولیدکنندگان روی ذائقه مشتری و انتقال تکنولوژی‌های جدید نیز نبود حمایت بوده است؛ چرا که از طرفی تولید کننده پول کافی برای انتقال پلت‌فرم‌های جدید نداشت و از طرف دیگر با ارائه ارز ارزان به وارد کننده، قدرت رقابت از تولیدکننده سلب شده است.
دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی با بیان اینکه با حضور ۱۵۰۰ تولیدکننده داخلی نمی‌توان گفت که انحصار در صنعت لوازم خانگی وجود دارد، اظهار کرد: رقابت همین تولیدکنندگان با یکدیگر به مرور زمان کیفیت را افزایش می‌دهد؛ ضمن اینکه افزایش نرخ ارز و تحریم‌ها در سال گذشته منجر به افزایش بیش از ۷۰ درصدی تولید لوازم خانگی شد. به نظر می‌رسد که همچنان باید با محدود کردن و ممنوعیت واردات، تولیدکننده داخلی حمایت شود، چرا که هنوز در شرایط خاصی قرار داریم، اما ممنوعیت نباید تا ابد ادامه داشته باشد و در آینده باید با تولیدکنندگان بین المللی رقابت کنیم.
وی افزود: انتظار ما از مجلس شورای اسلامی حمایت از ممنوعیت واردات تا زمانی است که تولید کننده بتواند به نقطه رقابت برسد. در مورد فروش جنس بنجل نیز لازم است نهاد‌های نظارتی و استاندارد تولید کالای لوازم خانگی تقویت شود.
در پایان این نشست هر یک از حاضران راهکار‌هایی برای بهبود وضعیت صنعت لوازم خانگی ارائه داد.
یک سوم بازار در اختیار قاچاقچیان است
اکبر پازوکی با بیان اینکه مافیا ریشه‌کن نمی‌شود، تصریح کرد: از بازار شش میلیارد دلاری لوازم خانگی در سال ۱۳۹۹ حدود دو میلیارد دلار در اختیار کالای قاچاق بوده است. البته در سال ۱۳۹۶ سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفته بود که از ۳.۳ میلیارد دلار بازار این محصول، ۲.۲ میلیارد دلار قاچاق بوده، پس وضعیت بهتر شده است. می‌توان گفت کیفیت کالای داخلی بهتر شده و توزیع کننده هم به فروش کالای داخلی کمک کرده است. به عنوان مثال یخچال فریزر‌های ایرانی از کالا‌هایی که برفک می‌زد به کالا‌های پیشرفته تغییر کرده و ماشین لباسشویی پر سر و صدا حالا مشابه کالای خارجی عمل می‌کند.
این مقام صنفی همچنین پیشنهاد کرد که در زمینه مالیات تولیدکنندگان تجدیدنظر شود، عوارض گمرکی برای واردات افزایش یابد تا به جای قاچاق کالا قانونی وارد شود و مغازه داران برای فروش کالای ایرانی تخفیف قائل شوند. مواد اولیه باید به قیمت مناسب به دست تولیدکنندگان برسد و به صادرات این کالا توجه ویژه شود.
وی افزود: صنعت لوازم خانگی طی ۴۰ سال گذاشت نقشه راه نداشته است. این در حالی است که کشور‌های اطراف ایران همه مصرف کننده کولر گازی هستند که بازار خوبی در اختیار ایران قرار می‌دهد.
زیرپله‌ای‌ها تولید داخل را بدنام کردند
مجتبی راعی نیز به اهمیت ذائقه سازی و تبلیغات اشاره کرد و گفت: شرکت ال جی برای تبلیغات هر ثانیه ۶۰۰ میلیون تومان هم هزینه کرده بود، اما حالا مجلس باید جذب سرمایه خارجی و تولید قطعات و برندسازی کالای ایرانی را پیگیری کند. موضوع دیگر تولیدات زیرپله‌ای است که نام محصول ایرانی را خراب می‌کند و باید با آنها برخورد شود.
فرهادطهماسبی، نماینده مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به تشکیل کابینه دولت سیزدهم در آینده نزدیک، تصریح کرد: رویکرد مجلس حمایت از دولت سیزدهم است، اما ملاک‌ها را نادیده نمی‌گیرد و بهتر است بخش خصوصی این تهدید‌ها و فرصت‌ها را در زمینه انتخاب وزیر صنعت، معدن و تجارت به مجلس منتقل کند.
سید حسن حسینی شاهرودی، دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی نیز با تاکید بر لزوم ایجاد وضعیت پایدار برای صنعت، اظهار کرد: در این صورت میل به سرمایه گذاری بیشتر می‌شود. تولیدکنندگان نیز برای تولید محصول مشترک آمادگی دارند؛ به طوری که دانش و تکنولوژی به جای محصول نهایی یا سی کی دی وارد کشور شود. به ویژه برای صنایعی مثل کولرگازی و مایکروفر که هنوز توان تولید آن در کشور وجود ندارد.
این تولیدکننده همچنین از مجلس خواست که در تدوین قانون برنامه هفتم از تولیدکنندگان حمایت کنند.
