دلیل سکوت کشور‌های منطقه نسبت به تحولات افغانستان چیست؟
رویداد۲۴ افغانستان همچنان روز‌های تلخ و سختی را سپری می‌کند، آمریکا که روزی به بهانه مبارزه با تروریسم و پاکسازی طالبان به این کشور لشگرکشی کرده بود حالا پس از دو دهه فرار را بر قرار ترجیح داده و پس از ناکامی‌های بی شمار و صرف هزینه‌های هنگفت پایگاه مهم خود در بگرام را نیز خالی می‌کند تا در سایه شکست مذاکرات دوحه همه چیز به نتیجه نبرد ارتش افغانستان و گروه طالبان گره بخورد. نبرد‌هایی تاریخ نه چندان دور افغانستان بی حاصل بودن آن را نشان می‌دهد و باید دید طرفین برای رسیدن به خواسته‌های خود تا چه حد حاضر به هزینه دادن هستند و از همه مهمتر اینکه آیا سرنوشت این تحولات سرانجام بار دیگر به میز مذاکرات و گفتگو‌های بین الافغانی ختم خواهد شد؟ محسن پاک آیین رئیس سابق ستاد امور افغانستان وزارت خارجه در گفتگویی با خبرآنلاین، با بر شمردن دلایل تفاوت این جنگ با دور‌های قبلی تاکید می‌کند که این درگیری‌ها برنده‌ای نخواهد داشت و راه حل نهایی از میز مذاکرات با حضور همه گروه‌ها و عدم دخالت کشور‌های خارجی می‌گذرد.
این کارشناس در ابتدا در خصوص رویکرد فاجعه بار آمریکا در افغانستان و مطالبه نخبگان این کشور در پدید آمدن وضعیت فعلی گفت: در پی خروج نیرو‌های نظامی آمریکا از خاک افغانستان و تهاجم نظامی گروه طالبان به نقاط مختلف باید به چند نکته توجه داشت. در بین جامعه نخبگان رسانه‌ای در آمریکا یک پرسش اصلی مطرح است. گفته می‌شود اگر طالبان یک گروه تروریستی به شمار می‌رود و آمریکا به همین دلیل با همراهی ناتو به افغانستان حمله کرد و به مدت ۲۰ سال نیز در آن حضور داشت چرا با این گروه وارد مذاکره شده است؟ و از همه مهتر اینکه چرا به خواسته‌های طالبان تن در داده است که اصلی‌ترین آن خروج نیرو‌های نظامی آمریکا بوده است و شرایطی امروز به وجود آمده که طالبان می‌تواند به راحتی تحرکات نظامی خود را در افغانستان ادامه دهد؟ پرسش دیگری که از جانب نخبگان مطرح می‌شود این است که چرا بیش از ۳هزار میلیارد دلار از پول آمریکا طی این مدت حضور در افغانستان بدون حصول هیچ دستاوردی هزینه شد و نه تنها در طی این مدت تروریسم پایان نیافت بلکه گروه تروریستی داعش نیز اضافه شده است. موارد قابل تأملی که به خوبی چگونگی شکست سیاست‌های آمریکا در منطقه را بازگو می‌کند.
وی در ادامه در خصوص تغییر رویه گروه طالبان برای احیای امارت اسلامی نیز گفت:مساله بعدی به گروه طالبان بر می‌گردد که به نظر می‌رسد به برخی از اهداف خود تا کنون دست یافته است. یکی از خواسته‌های اصلی این گروه خروج نیرو‌های نظامی بیگانه از افغانستان بود که حالا آمریکا با خروجش، پایگاه بگرام یکی از پایگاه‌های مهم و اصلی را نیز ترک می‌کند. طالبان با تمامیت خواهی خود همواره درصدد بدست آوردن بیشترین امتیازات در داخل افغانستان بود و امروزه نیز در تلاش است تا امارات اسلامی را بار دیگر احیا کند. اما رویه این گروه نسبت به دوران آغاز پیدایش آن فرق کرده به طوری که تلاش می‌کند بدون درگیری با گروه‌های دیگر مشی سیاسی از خود نشان دهد و اینگونه القا کند که به دنبال راه حل سیاسی است. از همین رو طالبان تحرکات نظامی را هدفی مهم برای گرفتن امتیازات سیاسی می‌داند. به نظر می‌رسد طالبان با این رویه مشی معتدل تری را نسبت به سالهای قبل اتخاذ کرده است؛ برهه‌ای که در آن تلاش داشت بر دولت ربانی حاکم شود. آنچه که شواهد نشان می‌دهد طالبان تا کنون نتوانسته به تمام اهداف نظامی خود دست یابد و طبق گزارشات علیرغم تصرف برخی مناطق هنوز موفق به اشغال یک استان هم نشده است. ضمن اینکه ارتش افغانستان نیز به بازسازی و سامان دهی خود ادامه می‌دهد. بسیاری از مردم افغانستان حتی پشتون‌ها نیز با رویه نظامی طالبان موافق نیستند و در برخی مناطق مشغول مبارزه با آن‌ها هستند.
پاک آیین در خصوص قطع امید مردم افغانستان نسبت به سیاست‌های دولت این کشور گفت:تحولات در حالی ادامه دارد که دولت مرکزی و وابسته به آمریکای افغانستان به ریاست اشرف غنی از پایگاه مردمی قابل قبولی در داخل برخوردار نیست. مردم افغانستان حضور اشرف غنی در پایگاه بگرام و دیدار با دونالد ترامپ را که به قیمت تحقیر او تمام شد را فراموش نخواهند کرد. سفری که در زمان باراک اوباما نیز انجام شد، اما حامد کرزی حاضر به دیدار با او نشد. مردم با عزت افغانستان که همواره به دنبال استقلال بوده اند سیاست‌های اشرف غنی را نمی‌پسندند؛ غنی حتی با اعضای کابینه خود از جمله معاونش عبدالله عبدالله اختلافاتی دارد که مجموعه این عوامل سبب شده تا دولتی ضعیف در افغانستان مستقر باشد. چنین وضعیتی همچنین سبب شده تا مردم از هر لحاظ نسبت به این دولت قطع امید کنند و سقوط آن را شاهد باشند، حتی اگر این سقوط به دست طالبان رقم بخورد.
این کارشناس در ادامه به دلیل عدم حمایت اقوام و گروه‌ها در افغانستان از دولت پرداخت و تصریح کرد: در افغانستان گروه‌های غیرپشتون مانند تاجیک ها، ازبک ها، ترکمن‌ها و شیعیان وجود دارند که از زمان اشغال افغانستان توسط شوروی و همچنین طالبان همواره جنگیده اند و به موفقیت‌هایی نیز دست یافتند و اجازه نداند طالبان بر تمام خاک افغانستان مسلط شود. اما در این مقطع به نظر می‌رسد این گروه‌ها انگیزه‌ای برای مقابله با طالبان ندارند، که مهمترین آن می‌تواند نارضایتی‌ها گسترده از عملکرد دولت فعلی باشد؛ بنابراین شاهد هستیم که مجاهدین و اقوام سابق فعلا اعتنایی به حملات طالبان ندارند و به نظر می‌رسد توافق نانوشته‌ای بین آن‌ها و طالبان برای عدم درگیری‌های قومی صورت گرفته است.
سفیر سابق ایران در ادامه موضع کشور‌های منطقه و بازیگران اصلی در افغانستان پرداخت و گفت:مبحث بعدی به کشور‌های تاثیرگذار در افغانستان مانند ایران، پاکستان، روسیه، چین و هند بر می‌گردد. سکوت این کشور‌ها در قبال تحولات افغانستان می‌تواند به دلیل نارضایتی از سیاست‌های غرب گرایانه دولت اشرف غنی باشد. البته هند نارضایتی کمتری نسبت به این زمینه داشت و سه کشور ایران، پاکستان روسیه و چین بیشترین انتقاد را نسبت به عملکرد دولت مرکزی افغانستان دارند، به ویژه پاکستان که هدایت کننده اصلی گروه طالبان به شمار می‌رود. در نتیجه باید گفت شرایط مانند دوران حامد کرزی نیست که کشور‌های همسایه احساس مسئولیت داشته باشند و برای ایجاد صلح و ثبات در افغانستان دست به اقداماتی بزنند. کشور‌های همسایه اگرچه مخالف تسلط کامل طالبان بر افغانستان هستند، اما در حال حاضر سیاست صبر را در پیش گرفته اند و منتظر هستند تا ببیند اوضاع داخلی در افغانستان چگونه پیش خواهد رفت در همین حین به اعلام مواضع سیاسی و ابراز امیدواری برای استقرار دولتی قانونی در این کشور بسنده می‌کنند.
پاک آیین در پایان با تاکید بر اینکه مساله افغانستان راه حل نظامی ندارد گفت: گروه طالبان هر آنقدر که قدرتمند باشد قادر به تثبیت حاکمیت خود در تمام نقاط افغانستان نیست و حتی شاید نتوانند سرنگونی دولت اشرف غنی را به نتیجه برساند. در آن سو نیرو‌های امنیتی و دولتی افغانستان نیز با توجه ب ظرفیت‌ها قادر به مبارزه همه جانبه و شکست گروه طالبان نیستند. باتوجه به کم اعتنایی اقوام موجود در افغانستان، به نظر می‌رسد بهترین اقدام مذاکره بین گروه‌های بین الافغانی و دولت باشد تا براساس جمعیت و میزان اقوام و گروه ها، به یک دولت آشتی ملی دست پیدا کنند و به نوعی قدرت را بین خود به صورت عادلانه و بدون دخالت کشور‌های دیگر تقسیم کنند. یکی از دلایلی که سبب شد وضعیت افغانستان به اینجا برسد دخالت‌های آمریکا و عربستان در روند مذاکرات صلح در دوحه بود. در این مذاکرات ریاض و واشنگتن تنها به دنبال تامین منافع خود بودند؛ مساله‌ای که باعث شد هیچگاه مذاکرات دولت افغانستان با طالبان به نتیجه نرسد و گروه‌ها و اقوام با توجه به میزان تاثیرگذاری در کشور در این مذاکرات غایب باشند. به هر روی احیای گفتگو‌ها باید از هر طریقی پیگیری شود، از طریق لویی جرگه و ریش سفیدان، سایر اقوام و گروه‌ها باید در داخل افغانستان مذاکراتی را به منظور رسیدن به یک راه حل جامعه ترتیب دهند. ادامه درگیری‌ها منجر به از دست رفتن سرمایه‌های انسانی و مادی در افغانستان، ویرانی هر چه بیشتر این کشور و کشته شدن مردم بی دفاع و مظلوم افغانستان خواهد شد.
