مقتدی صدر چگونه عراق را در مشت خود گرفت؟

رویداد۲۴ فایننشال تایمز نوشت: یکشنبه گذشته، مقتدی صدر یک ماسک سیاه روی صورتش کشید و سوار بر یک میتسوبیشی نقره‌ای شد که ظاهر خوبی نداشت. او به عنوان یک رهبر روحانی شبه نظامیان قصد داشت در انتخابات عمومی عراق رای بدهد. در عرض ۴۸ ساعت، وی فرماندهی بزرگترین بلوک را در پارلمان بر عهده خواهد داشت.

 در ادامه این مطلب آمده است: نظرسنجی‌ها توانایی صدر را برای به دست آوردن موفقیت بیشتر در انتخابات نسبت به سایر رهبران عراقی تأیید کرد. بلوک وی از ۵۴ کرسی در سال ۲۰۱۸ به ۷۳ کرسی از ۳۲۹ کرسی موجود در انتخابات امسال رسید. او در سخنرانی پیروزی خود در روز دوشنبه، مباحث مربوط به دین و ملی گرایی را با تعهداتی برای پاکسازی سیستم سیاسی که پیروانش درگیر آن هستند، ترکیب کرد.

وی گفت: در آینده، دولت و احزاب پول و منابع را کنترل نخواهند کرد، زیرا آن‌ها متعلق به مردم هستند. سخنان او بازتاب دهنده‌ی ناامیدی شدید عراقی‌ها از سیاستمداران پس از سال ۲۰۰۳ است که تصور می‌شود ثروت نفت دومین تولید کننده بزرگ اوپک را غارت کرده اند. این اولین بار نبود که مردم عراق این سخنان را از زبان او می‌شنیدند.

صدر که خود را ناجی مستضعفان معرفی می‌کند و به اینکه از یک خانواده روحانی معتبر از اکثریت شیعه عراق است، افتخار می‌کند، بار‌ها این سخنان را تکرار کرده است. او که اکنون ۴۷ سال دارد و ریش سفید است، دیگر شبیه مرد جوانی نیست که در سال ۲۰۰۴ شورشی علیه اشغالگران انگلیسی و آمریکایی به راه انداخت که خونریزی فرقه‌ای به دنبال داشت.

اگرچه او هنوز فرمانده تیپ‌های صلح است و شبه نظامی‌ای به شمار می‌رود که طرفدارانش تاکید می‌کنند شبه نظامیان تحت حمایت دولت هستند، اما این هفته گفت: اکنون زمان آن فرا رسیده است که مردم بدون وجود اشغال، تروریسم یا شبه نظامیانی که صرف نظر از نقش دولت به آدم ربایی و ترور می‌پردازند، به طور مسالمت آمیز زندگی کنند.

ضیاء اسدی یکی از چهره‌های ارشد جنبش صدر، اولین بار با صدر هنگامی که در بیست سالگی برای پدرش کار می‌کرد، ملاقات داشت. آیت الله العظمی محمدصادق صدر، یکی از معتبرترین روحانیون شیعه عراق، جنبشی را احیا کرده بود که تشیع را با عدالت اجتماعی در هم می‌آمیخت. او صدام حسین، رئیس جمهور وقت را که به شیعیان ظلم می‌کرد آشکارا به چالش کشید. صدام در سایه‌ی ترس از شبکه عظیم پیروان آیت الله، وی را در سال ۱۹۹۹ ترور کرد. وی هنگامی که با دو پسر خود در میتسوبیشی رانندگی می‌کرد، ترور شد. هفته گذشته صدر نیز به طور نمادین به همان شیوه برای رای دادن سوار اتومبیل شد.

اسدی صدر جوان را "بسیار جدی" توصیف کرد. علیرغم داشتن جنبه روشن تر، او تا حد زیادی مرموز و محتاط است. اسدی یک بار جنبش صدریست را با یک تیم فوتبال مقایسه کرده بود.

صدر در حالی که فاقد مدارج عالمانه‌ی پدرش بود، پس از حمله به وی به رهبری ایالات متحده در سال ۲۰۰۳، جنبش او را به ارث برد. بر خلاف دیگر مخالفان شیعه، صدر در زمان صدام در عراق ماند. سنگر وی محله فقیر نشین شیعه در بغداد بود که در ابتدا به شهر صدام شهرت داشت و پس از مرگ رهبر این شهرک به شهرک صدر تغییر نام داد. صدر که در بین شیعیان عراقی طبقه کارگر بسیار محبوب است، پیروانی فرقه مانند برای خود ایجاد کرد که تقریباً هیچ رهبر دیگری در جهان عرب از آن برخوردار نبود. صدر به یک پژوهشگر که چندین بار در دوران اشغال با وی ملاقات کرده و خواست نامش فاش نشود، می‌گوید: این پیروان را عمدتا به دلیل میراث پدرش به دست آورده است.

پس از حمایت اولیه از برکناری صدام، صدر به زودی با اشغالگران روبرو شد و آن‌ها به اتهام مشارکت مشکوک وی در قتل یک روحانی شیعه طرفدار غرب در سال ۲۰۰۳ حکم قتل یا دستگیری را برای او صادر کردند. سال ۲۰۰۴، او تصمیم گرفته بود که با دولت‌های غربی مقابله به مثل کند. اما شورش ضد آمریکایی به زودی با درگیری بین گروه‌های افراطی سنی و شیعه، نیرو‌های دولتی عراق و نیرو‌های خارجی به درگیری خونین داخلی تبدیل شد. به گفته پاتریک کاکبورن، نویسنده‌ی "مقتدی صدر و نبرد برای آینده عراق"، ارتش المهدی صدر با کمک ایران نقطه قوت حمله نظامی شیعه علیه سنی‌ها بود.

صدر ارتش المهدی را در سال ۲۰۰۸ در حالی سرپا نگه داشت که دولت عراق با حمایت ایالات متحده حمله گسترده‌ای علیه آن انجام داد. وی از آن زمان رابطه‌ای مبهم با تهران داشت و در حالی که به طور دوره‌ای در قم، شهر مقدس شیعه ایران تحصیل می‌کرد و در آنجا پناه می‌گرفت، خود را به عنوان یک ناسیونالیست مخالف هرگونه نفوذ خارجی معرفی می‌کرد.

وقتی صدر وارد سیاست شد، خود را قهرمان مستضعفان نشان داد. در حالی که عراقی‌ها از سیاستمداران تبهکار خود سرخورده شدند، او در اعتراضات ضد فساد، با قدرت از معترضان حمایت کرد. در سال ۲۰۱۶، هواداران وی به منطقه امنیتی سبز در مرکز بغداد که سفارتخانه‌ها و پارلمان عراق در آنجا قرار دارد، حمله کردند و نمایندگان مجلس را مورد خشونت قرار دادند. نفوذ فزاینده او توجه‌ها را به خود جلب کرد. در سال ۲۰۱۷، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی جوان، صدر را به عربستان سعودی دعوت کرد.

اما علیرغم تصویر خارجی او، پارتیزان‌های صدر بخشی از دولت عراق شده اند. در انتخابات سال ۲۰۱۸، وی بیشترین کرسی‌های پارلمانی را به دست آورد و کنترل وزارتخانه‌ها و پست‌های مهم خدمات دولتی را به حزب خود داد. این شرایط به او اجازه داد تا مشاغل و مزایا را بین طرفداران خود تقسیم کند. هنگامی که تظاهرات گسترده ضد نظام در اواخر سال ۲۰۱۹ آغاز شد، صدر در ابتدا از معترضان حمایت کرد. اما بعداً به اعتراضات جوانان پشت کرد و آن‌ها را نسبت به جنبش صدر بی اعتماد کرد.

حمایت از صدر اکنون محدود به پایگاه سفت و سخت وی است. به گفته تحلیلگر حارث حسن، دستگاه انتخاباتی حزب او به طرز ماهرانه‌ای از سیستم انتخاباتی جدید استفاده کرد و از قدرت رأی دهی آن بهره برد. علیرغم کنترل بزرگترین بلوک پارلمان توسط صدر، او باید بر سر کابینه جدید با سایر جناح‌ها که برخی از آن‌ها مسلح هستند و نتایج انتخابات را رد می‌کنند، چانه زنی کند. بسیاری از عراقی‌ها ادعا دارند که افراد صدر فاسد هستند، بنابراین ادعای صدر مبنی بر اینکه "همه مفسدان پاسخگو خواهند بود" اکنون مورد آزمایش قرار می‌گیرد.