سرمایه گذاری‌های چین در ایران چقدر به مذاکرات احیای برجام بستگی دارد؟
رویداد۲۴ المانیتور نوشت: اخیراً هیات وزیران ایران در اقدامی نمادین افتتاح کنسولگری چین در بندرعباس که بندر اصلی تجاری ایران و مرکز استان ساحلی هرمزگان است، را تصویب کرد. در حالی که تهران در حال حاضر سه کنسولگری در چین دارد، این اولین کنسولگری پکن در ایران خواهد بود.
این پیشرفت احتمالاً به پیمان راهبردی ۲۵ ساله‌ای که ایران در مارس ۲۰۲۱ با چین امضا کرد، مرتبط است. این توافق که شامل همکاری‌های اقتصادی، نظامی و امنیتی است، تهران را وارد پروژه بزرگ پکن تحت عنوان ابتکار یک کمربند و یک جاده می‌کند. در حالی که این توافق نزدیک به یک سال پیش به امضا رسید، اوایل این ماه وارد فاز اجرا شد.
بیشتر بخوانید: امکان دستیابی به توافق در مذاکرات وجود دارد
حسین امیرعبداللهیان در پایان گفتگو‌های مفصل با وانگ یی، همتای چینی خود، تنها چند روز پس از تصویب افتتاح کنسولگری پکن در بندرعباس، با بیان اینکه اجرای موافقت نامه مشارکت بلندمدت ایران و چین اکنون آغاز شده است، گفت: کنسولگری چین در بندرعباس روابط تجاری دوجانبه را تقویت خواهد کرد.
یک تحلیلگر حوزه ایران با اشاره به نقصی در این بیانیه به المانیتور گفت: در حالی که امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفته است که توافقنامه مشارکت ۲۵ ساله در حال اجرا شدن است. این توافق هنوز در مجلس ایران به تصویب نرسیده است. اجرای موفقیت آمیز این موافقت نامه بستگی به موفقیت مذاکرات وین دارد، مذاکراتی که چین نیز خواهان موفقیت آنهاست و نگرانی‌های خاص خود را در مورد خطر گسترش برنامه هسته‌ای ایران دارد.
اگرچه از زمان امضای این پیمان ۲۵ ساله هیچ فعالیت عمده‌ای در ایران در ارتباط با آن دیده نشده است، افتتاح این کنسولگری یک پیشرفت قابل توجه به شمار می‌رود.
یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلام آباد که خواست نامش فاش نشود، در مورد اهمیت مکان این کنسولگری با المانیتور گفتگو کرد و گفت: انتخاب بندرعباس اهمیت دارد، زیرا مهم‌ترین مرکز حمل و نقل در یک منطقه استراتژیک است. این در واقع یک پیام سیاسی مهم از سوی تهران به غرب در رابطه با مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله است.
وی با تاکید بر روابط چین و ایران، گفت: چین همیشه یک شریک استراتژیک برای تهران به ویژه به لحاظ خرید نفت خام و سرمایه گذاری در آن بوده است. همچنین، پکن به ایران برای گسترش طرح یک کمربند-یک جاده و منافع ژئوپلیتیکی اش نیاز دارد. این در حالی است که هر دو کشور به یکدیگر برای مهار فشار آمریکا در منطقه نیاز دارند.
با این حال، تحریم‌های اقتصادی واشنگتن علیه تهران پس از لغو توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، راه‌اندازی پروژه‌های یک کمربند-یک جاده را برای پکن در ایران دشوار کرد. مذاکرات وین که برای احیای برجام برگزار می‌شود همچنان ادامه دارد.
از سوی دیگر، تهران از آبان ماه سال گذشته تاکید کرده است که تحریم‌ها باید فوراً و بدون تأخیر لغو شوند. برای اولین بار از سال ۲۰۱۸، ایران حتی برای مذاکره مستقیم با واشنگتن تمایل نشان داده است. امیرعبداللهیان گفت: اگر در مذاکرات به نقطه‌ای برسیم که توافق خوب مستلزم گفتگو با آمریکا باشد، آن را نادیده نخواهیم گرفت.
واقعیت این است که اگرچه پکن و ایران یک مشارکت استراتژیک و اقتصادی بلندمدت دارند، اما روابط آنها، خیلی به این موضوع بستگی دارد که مذاکرات برجام به نقطه مثبتی ختم شود یا خیر. ظاهراً پکن حتی ممکن است از نفوذ خود به عنوان شریک استراتژیک ایران، برای احیای برجام به منظور رفع مانعی به نام تحریم در روند فعالیت پکن در تهران استفاده کند.
یک تحلیلگر حوزه ایران با تشریح اهمیت احیای برجام گفت: ایران در حال حاضر به دنبال روابط عمیق‌تر با همه بلوک‌های بزرگ قدرت جهانی یعنی چین، هند، روسیه و غرب منهای آمریکا است. برخورداری از مزایای کامل این روابط مستلزم احیای برجام و رفع تحریم‌های ناشی از آن است.
او هشدار داد که در صورت شکست مذاکرات وین، تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران باقی خواهند ماند و ممکن است تحریم‌های سازمان ملل نیز اعمال شود. مقامات ایرانی از گره نزدن سیاست‌های اقتصادی خود به سرنوشت مذاکرات هسته‌ای می‌گویند، اما واقعیت این است که اگر تحریم‌های ثانویه آمریکا لغو نشود، ایران نمی‌تواند روابط خود را با همسایگان و قدرت‌های جهانی مانند چین، هند و روسیه تعمیق بخشد.
با وجود تحریم ها، این کنسولگری جدید می‌تواند مزایایی برای چین به همراه داشته باشد.
اول اینکه این کنسولگری، فعالیت شرکت‌های چینی مشغول در منطقه آزاد تجاری و صنعتی چابهار را تسهیل می‌کند. از آنجائیکه برنامه‌هایی برای راه‌اندازی شهرک‌های صنعتی مشترک جاسک و مکران وجود دارد، بنابراین انتظار می‌رود تعداد اتباع چینی ساکن کرمان، سیرجان، رفسنجان و بندرعباس به تدریج افزایش یابد.
دوم اینکه پکن به مکان‌های مهمی مانند بندر چابهار، بندر جاسک، جزیره کیش و جزیره قشم دسترسی بهتری خواهد داشت که همگی در جنوب ایران قرار دارند.
کنسولگری در ایجاد پیوند‌های تجاری بیشتر مفید خواهد بود، زیرا علی رغم تحریم‌های ناشی از فشار حداکثری واشنگتن، چین همچنان شریک تجاری اصلی ایران با ارزش مبادلات تجاری غیرنفتی در مارس ۲۰۲۰ تا مارس ۲۰۲۱ به میزان ۱۸.۷۱۵ میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که قرار است سرمایه گذاری در حوزه‌های نفت و گاز، زیرساخت‌ها و پتروشیمی افزایش یابد.
سوم، در درازمدت بندرعباس می‌تواند به پکن در تکمیل شبکه پروژه‌های یک کمربند-یک جاده‌ی خود در منطقه کمک کند.
به گفته محمد حسین ملائک، فرستاده سابق ایران در پکن، افتتاح کنسولگری پکن در بندرعباس، یک اقدام حساب شده است، زیرا چین می‌خواهد در توسعه منطقه مکران که یک نوار ساحلی در امتداد استان سیستان و بلوچستان ایران و بلوچستان پاکستان است، پیشتاز باشد. پکن در حال حاضر یک قرارداد ۴۰ ساله و چند میلیارد دلاری برای توسعه بندر گوادر دارد.
فرضاً، اگر چین بتواند هم گوادر و هم بندر عباس را توسعه دهد، یک کریدور تجاری و انرژی که از خلیج فارس در سراسر پاکستان تا سین‌کیانگ غربی کشیده می‌شود، به وجود می‌آید. در هر صورت، کنسولگری جدید یک دستاورد مفید برای پکن خواهد بود.
با این حال، ممکن است عملیاتی کردن سیاست «به سمت شرق» برای ایران به سادگی قابل اجرا نباشد.
یک دیپلمات اروپایی می‌گوید: جامعه تجاری ایران آگاه است که ایران به فناوری‌هایی در زمینه‌های خاص از جمله ال ان جی نیاز دارد. در برخی موارد، تنها چند کشور در غرب می‌توانند فناوری پیشرفته مورد نیاز برای توسعه بخش‌های خاصی از بازار عظیم انرژی ایران را فراهم کنند. تصمیم گیران و همینطور بازرگانان کاملاً از این موضوع آگاه هستند.
وی افزود: شکی نیست که رویکرد کلی ایران همچنان غرب محور است. اما در صورت افزایش تنش با آمریکا به دلیل شکست مذاکرات هسته‌ای، قطعاً این رویکرد می‌تواند تغییر کند.
به نظر یک تحلیلگر حوزه ایران، در صورت احیای برجام، ایران نیز در موقعیت بسیار بهتری برای توسعه روابط خارجی متوازن و رقابتی با قدرت‌های بزرگ جهانی قرار خواهد گرفت. ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا بیشتر به روابط اقتصادی خود با چین وابسته شده است.
