نقش ترکیه در موصل

رویداد۲۴- به نظر می رسد که ترکیه و عراق به فضای تنش آمیزی شدیدتر از گذشته وارد شده اند. دولت مرکزی عراق درگیر عملیات آزاد سازی موصل شده است و در این بین نمی خواهد مداخله کشوری دیگر مانند ترکیه در این عملیات باعث سهم خواهی بعدی آنکارا گردد و آنرا عملیاتی عراقی می داند. در خصوص این عملیات باید دید که حضور ترکیه در عراق به چه میزان و به چه شکل است. به نظر می رسد که در این موضوع نوعی بزرگنمایی از طرف ترکیه هم در مورد ماهیت تهدیدی که از ناحیه تحولات جاری برای ترکیه وجود دارد و هم در مورد میزان حضور و تاثیر گذاری آنها بر این تحولات صورت می گیرد.

به هر روی ترکیه بخاطر مرز 350 کیلومتری مشترک با عراق دغدغه های امنیتی فراوان و انتظارات مشروعی دارد که باید به آن توجه شود. بخصوص حضور نیروهای کردی مخالف دولت آنکارا مسئله ای نیست که هیچ انگاشته شود. اما آنچه در موصل می گذرد امری فراتر از این احساس نگرانی است. اگر چه نیروهای پ.ک.ک هم اکنون در اطراف موصل بخصوص منطقه شنگال حضور دارند اما به نظر می رسد که مقابله با نیروهای پ.ک.ک بهانه ای بیش نیست. حتی در مورد مسئله داعش نیز باید گفت که در واقع حضور داعش در عراق موضوعی نیست که تهدید وجودی برای ترکیه باشد، بگونه ای که بخواهد با لشکر کشی نظامی به آن پاسخ دهد. به نظر می رسد که ترکیه در یک رقابت منطقه ای با سایر بازیگران و از آنجایی که تحولات عراق را زمینه ساز و مقدمه شکل گیری ترتیبات جدید امنیتی منطقه ای می داند سعی می کند که از سایر رقبای خود جا نماند.

بویژه که تحولات عراق بر مسائل سوریه نیز تاثیر خواهد داشت و به دلایل متعدد تحولات سوریه از جهات امنیتی و سیاسی برای ترکیه مهم تر است. نکته دیگر اینکه در مورد میزان تاثیر گذاری ترکیه در موصل باید گفت که ترکیه در مورد تاثیرگذاری و حضورش در مسائل موصل بزرگمایی می کند و به نظر می رسد که آنها وزن چندانی در این موضوع ندارند و حضور یا عدم حضورشان نمی تواند تاثیر چشم گیری از لحاظ میدانی در معادلاتی که برای موصل رقم خواهد خورد، بگذارد. به نظر می رسد که ترکیه تلاش می کند با این فضا سازی در مورد نقش نظامی خود امتیازی در حوزه تصمیم گیری های عرصه سیاسی بگذارد و البته باید گفت که حوزه سیاسی برای ترکیه تعیین کننده تر است. باید این موضوع را در نظر داشت که آینده موصل با قدرت نظامی یک گروه یا کشور به تنهایی رقم نخواهد خورد و نهایتا توافقات سیاسی است که در آن اثر بخش خواهد بود.

در مورد پایگاه بعشیقه که بسیار مورد توجه واقع شده است، باید گفت که ترکیه پایگاه های نظامی متعددی در شمال عراق دارد و بخش عمده آن برای مقابله با پ ک ک است، ولی تنها پایگاه نظامی مهم و عمده ای که در آن نیروی عملیاتی مستقر است و امر آموزش نیروهای حشد الوطنی و بخشی از نیروهای کرد را انجام می دهد در این پایگاه انجام می گیرد که این منطقه حائز اهمیت است و در مجاورت محدوده حکومت نیروهای حکومت اقلیم کردستان، مرزهای سوریه و مناطق سنی نشین جنوبی واقع شده است. ترکیه سعی می کند حضور نظامی خود را در این منطقه تثبیت کند و از طریق آن بتواند تا حد ممکن در مسائل عملیاتی در موصل اثر گذار باشد.

در مورد اینکه آیا این جریان باعث مخدوش شدن روابط ایران و ترکیه خواهد شد یا نه، باید گفت که بهتر است از واژه تشدید تنش استفاده نکنیم ولی به هر حال حضور مداخله جویانه ترکیه در عراق بجهت اینکه نقض اصل حاکمیتی عراق است و با مخالفتهای صریح دولت بغداد روبرو بوده است طبیعتا امری نیست که مورد استقبال ایران قرار بگیرد و آقای روحانی هم به آن موضوع اشاره کردند. به نظر می رسد که بعد از یک دوره کوتاه همکاری در موضوع سوریه انتظار می رفت که این موضوع به یک ثبات قابل قبولی برسد. اما قابل پیش بینی بود که ترکیه برای جبران ضعف خود در عراق، فعالیتهای بیشتری انجام دهد که حتی به نقض اصل حاکمیتی عراق هم بیانجامد و این امر مسئولیتی برای ایران ندارد و جلوه ای از رقابت منطقه ای دو کشور را نشان میدهد.

*استادیار دانشگاه و کارشناس حوزه کردی و ترکیه