جزئیات برگزاری امتحانات پایان سال تمام دانش‌آموزان
رویداد۲۴ شیوه‌نامه ارزشیابی دوره‌های تحصیلی با عنوان «برنامه‌ریزی، طراحی سؤالات و برگزاری امتحانات نهایی و غیرنهایی سال 1401ـ1400» نوزدهم اردیبهشت ماه 1400 به ادارات‌کل آموزش و پرورش استان‌ها ابلاغ شد؛ بر این اساس قرار است در دوره اول ابتدایی پایه‌های اول، دوم و سوم در دو درس فارسی و ریاضی و در دوره دوم ابتدایی پایه‌های چهارم و پنجم در دروس فارسی، ریاضی و علوم، علاوه بر ابزارهای مختلف ارزشیابی کیفی ـ توصیفی، در پایان سال تحصیلی، آزمون‌های کتبی برگزار شود. این آزمون به صورت کلاسی بوده و تمام فرایندهای آن اعم از طراحی سؤالات، اجرای آزمون و تصحیح اوراق بر عهده معلم مربوطه است.
در پایه ششم نیز بر اساس مصوبه جلسه ۸۵۹ مورخ ۲۲ فروردین ۹۱ شورای عالی آموزش و پرورش، علاوه بر ابزارهای مختلف ارزشیابی کیفی ـ توصیفی، آزمون هماهنگ منطقه‌ای برای تمام دروس با سؤالات واحد و برنامه معین و به طور همزمان از سوی اداره آموزش و پرورش منطقه، در مدرسه برگزار می‌شود. امتحانات پایه دوازدهم نیز به صورت هماهنگ کشوری برگزار می‌شود.
در خصوص امتحانات با محسن زارعی رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی وزارت آموزش و پرورش به گفت‌وگو نشستیم.
دانش‌آموزان در سال تحصیلی جاری، به صورت مجازی، مجازی ـ حضوری و آموزش حضوری تحصیل کردند اما امتحانات قرار است به صورت حضوری برگزار شود. حضوری بودن امتحانات برای تمام پایه‌ها و دانش‌آموزان است؟
امسال، ارزشیابی پایانی تمام دوره‌های تحصیلی به صورت حضوری انجام می‌شود یعنی از دوره اول و دوم ابتدایی تا اول و دوم متوسطه و برای تمام دانش‌آموزان، امتحانات حضوری است. بخشنامه امتحانات نهایی پایه دوازدهم و برنامه امتحانات آن چندی قبل به استان‌ها ابلاغ شد و برنامه امتحانات همه دانش‌آموزان هم نوزدهم اردیبهشت به استان‌ها ابلاغ شد.
در فضای مجازی، مطالبی منتشر شده است مبنی بر اینکه برگزاری امتحان در دوره ابتدایی، ممنوع است؛ این بخشنامه نشان داد که این موضوع نادرست بوده است. امتحانات در دوره ابتدایی توسط معلمان برگزار می‌شود؟
نکته اول این است که ارزشیابی در دوره ابتدایی انجام می‌شود؛ یعنی درست است که ارزشیابی توصیفی است اما امتحان برگزار می‌شود. امتحانات برای پایه‌های اول تا پنجم به صورت کلاسی توسط معلم انجام می‌شود و چه طراحی سوال و چه تصحیح توسط معلم صورت می‌گیرد. فقط امتحانات پایه ششم به صورت هماهنگ منطقه‌ای است.
امتحانات دانش‌آموزان پایه ششم در مدرسه تحصیل برگزار می‌شود؟
بله، در مدرسه خودشان است و حوزه اجرا نداریم. سؤالات پایه ششم، هماهنگ منطقه‌ای است اما در مدرسه خودشان آزمون برگزار می‌شود. البته در پایه نهم طراحی سؤال به صورت استانی صورت می‌گیرد اما باز امتحانات در مدرسه محل تحصیل دانش‌آموزان برگزار می‌شود.
پس امتحانات پایه ششم، هماهنگ منطقه‌ای و امتحانات پایه نهم، هماهنگ استانی است.
بله، برای پایه نهم سال‌جاری، برنامه‌ای را پیش‌بینی کردیم که تحلیل آزمون‌ها را داشته باشیم. یعنی بعد از طراحی سؤال که توسط استان‌ها صورت می‌گیرد، میزان پایایی، روایی و ضریب دشواری سؤالات را تحلیل کنیم و میزان پیشرفت دانش‌آموزان در دروس را داشته باشیم.
هرچند آزمون پایه نهم، هماهنگ کشوری نیست اما طراحی سؤال متناسب با اهداف دروسی که از سازمان پژوهش درخواست می‌کنیم، انجام می‌شود؛ به عبارت دیگر طراحان سؤال مبتنی بر اهداف دروس و بارم بندی استانداردی که توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تعریف می‌شود، طراحی سؤالات را انجام می‌دهند.
این اتفاق، وحدت رویه را ایجاد می‌کند یعنی درست است طراحان در استان‌های مختلف هستند ولی مبنایشان یکی است و طراحی سؤالات را بر اساس بارم‌بندی و اهداف سؤالات مشخص انجام می‌دهند و فقط شکل سؤال متفاوت است. در این حالت، در کلان کشوری هم میزان پیشرفت قابل رصد می‌شود. تاکنون به جز پایه دوازدهم نمی‌توانستیم این تحلیل را داشته باشیم.
امتحانات دانش‌آموزان در متوسطه دوم به چه شکلی است؟
در متوسطه دوم و پایه دوازدهم به صورت هماهنگ کشوری هست. حوزه‌های آزمونی جدا از مدرسه محل تحصیل دانش‌آموزان است. به عبارت دیگر حوزه تعریف می‌شود و بر اساس حوزه، دانش‌آموز باید در زمان امتحان در حوزه حضور پیدا کند و امتحان دهد.
بیشتربخوانید: طرح تغییر زمان آغاز سال تحصیلی مدارس/ اصلاح تقویم آموزشی از نظر اولیا و دانش آموزان
امتحانات پایه‌های هفتم، هشتم، دهم و یازدهم چگونه است؟
داخلی است یعنی توسط معلم کلاس و مدرسه برگزار می‌شود.
سه دسته از دانش‌آموزان شامل دانش‌آموزانی که بیماری زمینه‌ای دارند، به بیماری کرونا مبتلا هستند و یا مشکوک به بیماری هستند، از آموزش مجازی استفاده می‌کنند. در مورد این دانش‌آموزان، امتحانات چگونه برگزار می‌شود؟
در آزمون‌های هماهنگ چون مجبورند آزمون را در یک ساعت مشخص برگزار کنند، آنهایی که مشکوک به بیماری کرونا هستند یا بیماری زمینه‌ای دارند، در یک فضای جداگانه یعنی در یک اتاق جداگانه به صورت قرنطینه امتحان می‌دهند. در هر صورت همه باید به صورت حضوری امتحان دهند. مگر بیماری به حدی باشد که دانش‌آموز متأسفانه بستری باشد که در این حالت غیبت موجه می‌شود و به ناچار موکول به آزمون شهریور می‌شود.
دانش‌آموزان بیماری که امتحان هماهنگ ندارند هم باید حضوری امتحان دهند؟
بله، امتحانات آنها هم حضوری است اما چون امتحانات هماهنگ نیست، دست معلمان است و می‌توانند به طور جداگانه امتحان بگیرند.
امتحانات دانش‌آموزان، بچه‌ها بعضا به سؤالات سخت خیلی گلایه‌مند هستند، برای بحث مواقع کار به جایی می رسد، سوال را حذف می‌کنند؟
در بحث طراحی سؤال در سال‌جاری هم سازمان پژوهش و هم معاونت متوسطه را درگیر کردیم. البته سالهای قبل هم این اتفاق افتاده بود ولی به صورت غیر مستقیم بود اما امسال به صورت مستقیم انجام شد.
سامانه بانک سؤالات به صورت سراسری و کشوری را راه‌اندازی کردیم که در این سامانه همه دبیران کشور در طراحی سؤال سهیم می‌شوند. یعنی از تمام دبیران مجرب کشور خواهش کردیم که در طراحی سؤالات به ما کمک کنند و در این سامانه برای‌شان فضایی به صورت شخصی تعریف شده است که سؤالات را بر اساس اهدافی که در دروس تعیین شده، بارم‌بندی سؤالات و تحلیل سؤالات سالهای گذشته طراحی می‌کنند.
نکته اول این است که سؤالات سالهای گذشته بارگذاری شده، تحلیل شده، میزان پایایی، روایی و ضریب دشواری آن مشخص شده است تا معلم بداند هدف درس که قبلا مورد ارزیابی قرار گرفته است چه اشکالی داشته است و این اشکالات دوباره تکرار نشود. نکته دیگر این است که همه دبیران را درگیر طراحی سؤال می‌کنیم یعنی دبیری که تدریس می‌کند، سهیم است و ما نظر او را اعمال می‌کنیم.
بر روند کار نظارت صورت می‌گیرد؟
دو مرحله بازبینی برای سؤالات گذاشتیم؛ یک مرحله گروه‌های آموزشی استان‌ها هستند که درباره سؤالاتی که دبیران طراحی می‌کنند، نظر می‌دهند و اگر نیاز به اصلاح داشته باشد، اصلاح می‌کنند وگرنه تأیید می‌کنند.
مرحله دوم دبیرخانه دروس به صورت کشوری است که خروجی گروه‌های آموزشی را ارزیابی کرده و تأیید نهایی می‌کنند مبنی بر اینکه این سؤال، سؤالی است که استانداردها را دارد و می‌تواند اهداف را به خوبی مورد ارزشیابی قرار دهد و در نتیجه در خروجی بانک سؤال قرار می‌گیرد و در نهایت تیم نهایی طراح و بازبین را داریم که با استفاده از بانک سؤال و خروجی که این مراحل را طی کرده، سؤال نهایی را تدوین می‌کند.
امسال در امتحانات، حذفیات کتاب درسی هم داریم؟
خیر، امسال هیچ حذفیاتی نداریم. اعلام هم کردیم که سؤالات از تمام کتاب درسی طراحی می‌شود.
والدین می‌گویند در ایام کرونا خیلی به ما سخت گذشته است و دو سال دانش‌آموزان به صورت مجازی امتحان دادند و درخواست دارند که سؤالات امتحانات سختگیرانه طراحی نشود. چرا که اگر قرار باشد سؤالات و امتحانات به روال سالهای قبل باشد، سطح نمرات تفاوت چشمگیری را نشان خواهد داد. نظر شما چیست؟
ببنید ما در ارزشیابی‌های پایانی، دو هدف را دنبال می‌کنیم یک بحث گذر تحصیلی است یعنی یک دانش‌آموز با موفقیت یک پایه را یاد گرفته و شرایط ارتقا به پایه بعدی را دارد. امسال تأکیدمان این است که دنبال صرفا این هدف نباشیم که بخواهیم صرفا گذر تحصیلی و ارتقای پایه را برای دانش‌آموزان دنبال کنیم.
این هدفی است که دنبال می‌شود ولی هدف اصلی این باشد که بر اساس شرایطی که حاکم بر کشور بوده و موردی هم نیست، بتوانیم یک ارزشیابی از میزان پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان داشته باشیم. خیلی روی این مسأله کار شد و سناریوهای مختلفی مطرح شد. مثلا عنوان شد یک آزمون پیشرفت تحصیلی هماهنگ کشوری برگزار کنیم که این میزان پیشرفت را تشخیص دهیم ولی تصمیم بر این گرفته شد که به خود سیستم اعتماد کنیم و با ارزشیابی پایانی بتوانیم خروجی بگیریم.
در بخشنامه‌ای که به استان‌ها ابلاغ شد، درخواست شد تا حتما نتایج ارزشیابی دانش‌آموزان در جلسات شورای معلمان تجزیه، تحلیل و بحث شود؛ با این دید که چه دسته از دانش‌آموزان نیاز دارند آموزش‌های جبرانی ببینند و نکته دیگر این است که معلمان دانش‌آموزان بتوانند آموزش‌های جبرانی را انجام دهند. یعنی خود معلم بهتر از هر کسی می‌تواند تشخیص دهد که سطح دانش‌آموز به چه صورتی است و کجای کار نیاز دارد ترمیم اتفاق بیفتد.
از سوی دیگر باید خانواده‌ها را درگیر کنند؛ در این مدت خانواده‌ها خیلی زحمت کشیدند و پشتیبانی از تحصیل دانش‌آموزان داشتند. همیشه می گفتیم محیط یادگیری شامل هم مدرسه و هم خانواده هست و اگر این همراهی باشد می‌تواند دانش‌آموز موفق باشد و انتظار داشته باشیم که یادگیری به نحو صحیحش اتفاق می‌افتد یعنی عامل ذی‌مدخل در یادگیری همه‌شان ایفای نقش می‌کنند پس والدین را فراموش نکنیم.
پس نتیجه جلسات شورای معلمان و بازخوردها باید به والدین داده شود. یعنی به والدین بگوییم این ضعف ها در یادگیری فرزندتان هست و با همکاری هم باید ضعف‌ها را پوشش دهیم و بتوانیم دانش‌آموز را برای آینده آماده کنیم. هدف ما در ارزشیابی، این شکلی است نه اینکه امتحانات را ساده بگیریم تا نمراتمان آسیب نبیند.
باید دنبال حل مسأله باشیم و میزان پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان را به صورت واقعی بتوانیم گزارش کنیم و بر اساس آن برنامه‌ریزی کنیم و هم برای امسال این جبرانی را انجام دهیم و هم در ابتدای، شروع سال تحصیلی آینده یک بخشی تمرین و یادآوری مباحث سال قبل و پایه قبلی انجام شود تا دانش‌آموزان آمادگی را برای دریافت مطالب جدید داشته باشند.
توجه به مسائل بهداشتی و سلامت در امتحانات دانش‌آموزان چقدر لحاظ شده است؟
در شیوه‌نامه تأکید شده است که توجه به مراقبت های بهداشتی شامل گندزدایی فضا و تجهیزات مدارس، تهویه مناسب هوا، پیش‌بینی و تدارک ماسک، مواد شوینده و ضدعفونی کننده و... و نظارت مدیران مدرسه بر رعایت کامل آنها در ایام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی الزامیست.
در امتحانات سال قبل، مشکل قطع برق خیلی امتحانات را با چالش مواجه کرد؟ در این خصوص چه اقداماتی اندیشیدید؟
به موضوع احتمال قطع برق در مدارس محل برگزاری امتحانات هماهنگ منطقه پایه ششم و استانی پایه نهم توجه شده و به ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها تأکید شده است که لازم است به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که در صورت امکان، ساعت برگزاری امتحانات این پایه‌ها در تمام مدارس به ۸ تا ۱۰ تغییر یابد و در صورت عدم امکان برگزاری امتحانات در زمان مذکور، به منظور پیشگیری از اختلالی که با قطع برق در دریافت رمز سؤالات و تکثیر به موقع اوراق امتحانی رخ می‌دهد، مناطق اقدام به تشکیل حوزه متمرکز تکثیر و توزیع پاکت سؤالات به مدارس نمایند.
همچنین تأکید شده است که آدرس محل برگزاری امتحانات، جهت هماهنگی در اختیار شرکت توزیع نیروی برق استان قرار گیرد. همچنین تا حد امکان مدارس برگزار کننده امتحانات و حوزه‌های تکثیر به دستگاه تأمین برق اضطراری (مولد برق و ...) تجهیز شوند.
