آغاز فرم جدیدی از رایزنی سه جانبه بین ایران، ترکیه و روسیه/ اردوغان قبول کرده که بشار اسد رفتنی نیست

رویداد۲۴ دیاکو حسینی تحلیلگر ارشد سیاست خارجی، در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از برگزاری نشست آستانه چیست و چه اتفافاتی در آن رخ داد، گفت: همانطور که انتظار می‌رفت، اختلافاتی بین سه طرف ایران، ترکیه و روسیه درباره آینده شمال سوریه و بخش‌هایی که هنوز تحت کنترل حکومت بشار اسد نیست، وجود دارد. همانطور که ترک‌ها قبلا بار‌ها گفتند، اصرار دارند که این منطقه را از وجود یگان‌های خلق که از نظر آنکارا موجودیتی علیه تعامل عرضی و سرزمینی ترکیه محسوب شده تصفیه کنند. در حالی که این کار برای ایران و روسیه چندان ضرورت و فوریتی ندارد.

به گزارش ایلنا، وی افزود: به نظر اختلاف مورد نظر در مورد این موضوع در نشست‌ها و دیدار‌هایی که به صورت دو جانبه برگزار شده به وضوح دیده می‌شد و از طرف دیگر به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها، اشتیاق و انگیزه سابق را برای مداخله در این منطقه و امور سوریه ندارند. چون در تصویر کلی، امید خود را نسبت به اینکه بتوانند به اهداف پیشین خود در سوریه دست پیدا کنند، از دست داده‌اند. مشغول شدن آن‌ها در اوکراین، اقتصاد داخلی آمریکا و چین باعث شد این انگیزه در دولت بایدن ضعیف شود و در نتیجه خلائی ایجاد شده که از نگاه طرفین می‌تواند از یک طرف به معنای ظهور و تثبیت گروه‌های غیردولتی مانند پ. ی. د یا ی. پ. گ در شمال روسیه شود و از طرف دیگر از نگاه کشور‌هایی مانند ترکیه می‌تواند فرصتی باشد تا ترک‌ها این منطقه را آن طور که مدنظرشان بود از کرد‌های شمال سوریه تخلیه کنند. تخلیه به این معنا که فاصله آن‌ها را از مرز‌های ترکیه بیشتر کنند و از طرف دیگر دولت سوریه گمان می‌کند در چنین فضایی که ایجاد شده امکان این را دارد که بتواند کنترل کامل این مناطق را به دست بگیرد.

حسینی تصریح کرد: بنابراین داریم یک پویایی را در منطقه شمال سوریه تجربه می‌کنیم، اما اینکه به کدام سمت خواهد رفت هنوز معلوم نیست و به نظر می‌رسد ترک‌ها از عملیاتی که پیش از این خبر دادند صرف نظر کنند، متقاعد نشدند. در عین حال برای انجام این کار حداقل رضایت کامل ایران و روسیه را نخواهند داشت و ممکن است این گفتگو‌ها به نقطه‌ای برسد که شکلی از محدودیت علیه عملیات نظامی که ترکیه قصد انجام آن را دارد، اعمال شود. در نهایت این توافق باید متضمن چنین عملیات احتمالی باشد که این سرزمین‌ها به طور کامل در کنترل دمشق قرار گیرد. فکر می‌کنم این موضوع اصلی در این دوره از نشست سران بود که ناشی از آن خلائی بود که در مورد آن بحث شد.

دیاکو حسینی در پاسخ به این سوال با توجه به آنکه قرار است نشست آتی سران در روسیه انجام شود مذاکرات باز هم روی این روند پیش خواهد رفت؟ آن زمان نتایج به چه شکلی پیش خواهد رفت، گفت: فکر می‌کنم ترک‌ها پذیرفته‌اند که امکان سرنگونی دولت بشار اسد وجود ندارد؛ بنابراین به احتمال زیاد تا همین امروز مانند کشور‌های اروپایی و آمریکا از این سیاست هم عقب نشستند. اما موضوع شمال سوریه اهمیت دارد و در زمان ترامپ، آمریکایی‌ها مایل نبودند که به عنوان قدرتی که به راحتی متحدان اصلی خود را رها می‌کند شناخته شود. دولت بایدن هم مایل نیست چنین احساسی را در بین متحدان خود به ویژه در میان کرد‌ها اشاعه دهد؛ بنابراین در حال حاضر موضوع اصلی این است.

وی گفت: مسئله تغییر نظام سوریه حداقل تا آینده قابل پیش‌بینی به طور کامل از میز گفتگو‌ها کنار گذاشته شده و موضوع داعش هم دیگر نگرانی اصلی هیچ کدام از طرفین نیست و به رغم آنکه هسته‌های پراکنده‌ای از داعش باقی مانده، اما تهدید جدی به حساب نمی‌آیند؛ بنابراین فکر می‌کنم بازگرداندن تمام مناطق تصرف شده توسط نیرو‌های کرد یا نیرو‌های آمریکایی که مستقر در شرق فرات هستند، موضوعات محوری و کلیدی بوده که در ادامه نشست مورد توجه قرار خواهند گرفت.

حسینی تصریح کرد: اینکه در نشست بعدی دقیقا چه موضوعاتی روی میز گفتگو‌ها باشد و توجه اصلی مذاکرات را به خود جلب کند، بستگی به این دارد که آن زمان تصمیم ترکیه در ارتباط با شمال سوریه چه خواهد بود؟ آیا دست به عمل نظامی می‌زند یا خیر و اینکه اگر چنین اتفاقی رخ دهد در چه مقیاسی خواهد بود و رضایت ایران و روسیه برای انجام این عملیات به چه شکلی جلب خواهد شد. این سوالات است که تا نشست بعدی همچنان ادامه خواهد داشت.

دیاکو حسینی در پاسخ به این سوال که چقدر ضرورت دارد روند نشست آستانه حفظ شود گفت: هنوز بحران سوریه تمام نشده است. به رغم آنکه نبرد‌های اصلی و مداخلات خارجی در منطقه تحت حمایت کشور‌های منطقه علیه سوریه تمام شده است، گروه‌های سلفی و افراطی تا اندازه زیادی شکست و پراکنده شدند و آمریکا انگیزه‌ای برای حمایت‌های پیشین ندارد. اما با این حال جنگ سوریه ادامه دارد، نیرو‌های آمریکایی در بخش‌هایی از کشور مستقر هستند و نیرو‌های روسی، نیرو‌های مستشاری ایران و ترکیه هم در آنجا کار می‌کنند.

وی افزود: در نتیجه تا زمانی که تمامی این سرزمین‌ها تحت کنترل دمشق درنیامده، این جنگ و پیامد‌های آن ادامه دارد و رسیدگی به تمامی این چالش‌ها که پیچیدگی‌های فنی، سیاسی و عملیاتی خود را دارد، مستلزم زمان است و تنها فرصتی که امروز برای رسیدگی به چالش وجود دارد، فرمت روند آستانه است.

این تحلیلگر ارشد افزود: بنابراین اجلاس آستانه از این جهت ضرورت دارد و فکر می‌کنم پس از پایان این دوره، شکلی از رایزنی سه جانبه بین ایران، ترکیه و روسیه شکل گرفت که می‌تواند در سایر موضوعات منطقه و اختلافات موجود در ابعاد تازه‌ای مانند بازسازی سوریه و روابط اقتصادی با این کشور ادامه پیدا کند؛ بنابراین از آنجا که این فرمت، موفق است و تا امروز توانسته دیدگاه‌های مختلف و متفاوت را به هم نزدیک کند، می‌تواند به یک فرمت ماندگار تبدیل شود.

دیاکو حسینی در پاسخ به این سوال که رویکرد دولت سیزدهم برای تقویت این نشست و حفظ دستاورد‌های آستانه را چه طور تحلیل می‌کنید گفت: این گفتگو‌ها شکل ثابتی به خود گرفته از یک طرف در سطح کلان کشور‌ها و در حد روسای کشور‌ها به وجود آمده و حمایت شده تا مقداری این موضوع را از تغییر دولت‌ها در امان نگه می‌دارد و همینطور از جنبه‌های فنی و کارشناسی نیز شکل رسوب‌یافته و پایداری پیدا کرده و آنقدر موفق بودکه همگی تصمیم گرفتند این گفتگو‌ها ادامه داشته باشد؛ بنابراین فکر نمی‌کنم این موضوع به دولت‌های امروز چندان ارتباط داشته باشد و دولت همان روند سابق و حمایتی را از این سلسه گفتگو‌ها در پیش گرفته است چراکه سیاست نظام این بوده و بخش فنی و کارشناسی آن به مرحله برگشت‌ناپذیر این گفتگو‌ها رسیده بوده است.

وی تصرح کرد: دولت سیزدهم در ادامه این موضوع و دست نزدن فرمت آن به دلیل آنکه اراده نظام در سطوح عالی کشور بوده، طبیعتا موفق عمل کرده و حداقل تصمیمی از طرف دولت سیزدهم مبنی بر تغییر شکل این فرمت وجود نداشت و علت آن این بود که در سطوح عالی‌تر چنین فرمتی مورد حمایت و تشویق قرار گرفته است.

حسینی در پاسخ به این سوال که ظرفیت‌های سه کشور ترکیه، ایران و روسیه در حوزه همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی به چه شکلی خواهد بود گفت: ایران، ترکیه و روسیه سه قدرت اصلی در موضوعات سوریه و تمام موضوعات آسیای غربی و شامات هستند که می‌توانند فعال باشند. آن‌ها منافع گسترده، توانایی اجرایی بالا در حوزه اقتصادی، امنیتی و نظامی دارند و هیچ بحرانی نیست که در حوزه شامات، مدیترانه و غرب آسیا اتفاق بیفتد و این کشور‌ها در آن منافعی را تعریف نکنند. همین طور هیچ اختلافی نیست که بتوانند رضایت این سه کشور را برای رفع و رجوع مشکلات جلب کنند.

وی افزود: بنابراین ایران به عنوان قدرتی است که حداقل این کشور‌ها و کشور‌های منطقه اهمیت آن را به رسمیت شناخته‌اند. ایران به لحاظ نظامی و دفاعی توانایی بسیار بالایی را تا به امروز به نمایش گذاشته و معلوم نبود بدون حضور ایران پدیده داعش به کجا رسیده و نابودی آن می‌توانست به عقب بیفتد. از لحاظ اقتصادی ترکیه می‌تواند نقش مهمی برای آینده مسائل اقتصادی و انرژی این منطقه داشته باشد و به همین منظور جلب نظر مثبت ترکیه برای حل اختلافات ضروری است. روسیه حتما قدرت درجه دوم، عمده و بزرگ در جهان است و امروز علائق مختلف و متنوعی در این منطقه از جهان تعریف کرده و از لحاظ گذرگاه‌های آبی، خشکی تعریف جدیدی از حوزه نفوذ خود ارائه کرده است.

وی افزود: بنابراین فکر می‌کنم فرمتی که برای همکاری در زیر سایه بحران و جنگ داخلی سوریه شکل گرفته این ظرفیت را دارد که ادامه یابد و هر سه کشور را در موضوعات مختلف که در دوران متحول و پویا است نزدیک‌تر کند و حداقل در سطح سران می‌تواند مقدمه‌ای برای تعمیق همکاری‌های بیشتر یا کاهش اختلافاتی که منجر به آسیب زدن به همکاری‌های بالقوه میان سه کشور می‌شود، باشد.