ترور پاپ ژان پل دوم توسط یک فاشیست ترکیه‌ای

رویداد۲۴ علیرضا نجفی: تصویر ثبت شده در تاریخ روز ۱۳ مه ۱۹۸۱ که محمدعلی آغجا یک تروریست اهل ترکیه، پاپ ژان پل دوم را در میدان سن‌پی‌یر واتیکان به ضرب گلوله ترور کرد، اما پاپ جان سالم به در برد.

پاپ ژان پل دوم یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار قرن بیستم بود. وی دوران تصدی طولانی مدتی داشت و ۲۶ سال و ۵ ماه و ۱۶ روز در این مقام بود. بنابرین پس از پطرس مقدس (۳۳ سال) و (پیوس نهم ۳۱ سال) رتبه ۳ را در بین کل پاپ‌های تاریخ براساس میزان سال‌هایی که در این مقام بود را داشت.

پادکست داستان ترور ژان پل دوم

اقدامات اصلاحی پاپ ژان پل دوم

ژان پل دوم در این مدت طولانی تلاش بسیاری برای اصلاح کلیسا انجام داد. دوران پاپ بودن او با گسترش کمونیسم در سراسر جهان و محبوبیت بیشتر ایدئولوژی‌های سکولار همراه شده بود و همزمان انتقاد‌ها به کلیسای کاتولیک و فساد موجود در مراتب مختلف آن افزایش یافت.

در چنین شرایطی اصلاحات ساختاری در کلیسا بیش از پیش احساس می‌شد، اما بسیاری از بزرگان کلیسا با اصلاحات مخالف بودند. ژان پل دوم با وجود این مخالفت‌ها موفق به انجام اصلاحاتی در کلیسا شد. وی حکم کلیسا درباره محکومیت گالیله را لغو کرد و آن را نادرست خواند. به واتیکان دستور داد میزان ثروت و درآمد کلیسای کاتولیک را هر ساله شفاف منتشر کند و این اقدام تاثیر بسیار چشمگیری در کاهش فساد مالی در کیسای کاتولیک داشت.

او هم‌چنین در بهبود رابطه کلیسای کاتولیک با اسلام، یهودیت و کلیسای ارتدکس شرقی تأثیر بسیار تلاش کرد و اولین پاپ کاتولیک بود که در سال ۲۰۰۶ وارد مسجدی در دمشق شد و در آن به نیایش پرداخت.

بیشتر بخوانید: حمله به مسجدالحرام و گروگان‌گیری حجاج توسط گروه سلفی

پاپ ژان پل دوم تاکید داشت که پیام اصلی ادیان الهی یکی بوده است و نباید ادیان با یکدیگر جنگ کنند. به پیروانش توصیه می‌کرد آثار داستایوفسکی را مطالعه کنند و خود اشعار متعددی سروده بود. این امور باعث شد بسیاری از بنیادگرایان مذهبی نسبت به اقدامات وی بدبین شوند.

ترور پاپ ژان پل دوم در واتیکان

در کلیسای کاتولیک مخالفان پاپ سعی در برکناری او داشتند و در جهان اسلام نیز بنیادگرایان پاپ را به علت تلاش برای «نفوذ نرم» عامل خطر می‌دانستند. این عوامل برای پاپ گران تمام شدند و در سال ۱۹۸۱ در میدان سن پی‌یر واتیکان به او  سوءقصد شد و به شدت مجروح شد.

عامل ترور «محمدعلی آغجا: ملی‌گرای ترک و عضو گروه فاشیستی «گرگ‌های خاکستری» نام داشت که پس از دستگیری گفته بود «ترور پاپ را سازمان جاسوسی شوروی و گروهی از دیپلمات‌های بلغارستان سازمان‌دهی کرده‌اند»؛ ادعایی که به زودی مشخص شد دروغ است. آغجا دو سال قبل از این ترور در استانبول به جرم قتل یک روزنامه‌نگار زندانی شده بود.

او پس از فرار از زندان استانبول، به ایتالیا رفته و دست به ترور پاپ زده بود. پاپ از این سوءقصد جان سالم به در برد و در کمال تعجب، ضارب خود را بخشید. پاپ در آن سوءقصد هدف چهار گلوله قرار گرفت و به شدت زخمی شد. ژان پل دوم بعد‌ها عامل ترورش را بخشید.

پاپ به مردم اینگونه گفت که «برای برادرم آغجا دعا کنید که من وی را بخشیده‌ام» پاپ در سال ۱۹۸۳ به زندان رفت و به مدت ۲۰ دقیقه به تنهایی با محمدعلی آغجا گفتگو کرد و اصرار ورزید که این مکالمه محرمانه باقی بماند. پاپ بعد‌ها گفت که آغجا آموزش دیده بوده و به تنهایی عمل نکرده است. اما معتقد بود که هم سوء قصد و هم زنده ماندن او به اراده خدا بوده است.

او گلوله‌ای را که از بدنش خارج شده بوده به عبادتگاه فاطیما در پرتغال اهدا کرد، زیرا معتقد بود مریم مقدس در سال ۱۹۱۷ به سه دختر در این منطقه خبر داده بود که چنین حادثه‌ای رخ می‌دهد. آغجا نیز در هنگام محاکمه خود به این پیشگویی اشاره کرد. اصرار پاپ موجب بخشش آغجا در سال ۲۰۰۰ شد. او به ترکیه بازگردانده شد و حکم مرگش نیز به ده سال حبس تقلیل یافت. آغجا یکبار در سال ۲۰۰۶ آزاد شد، اما مجدداً به فرمان دادگاه عالی ترکیه دستگیر شد و بقیه دوران محکومیت خود را سپری کرد.

ادعاهای محمدعلی آغجا درباره ترور پاپ ژان پل دوم

آنچه به ادامه جنجال‌ها درباره آغجا ادامه داد، ادعا‌های ضد و نقیض او بود. آغجا که نخست ادعا کرده بود حکم ترور را از شوروی گرفته است، پس از چند ماه در یک برنامه مدعی شد دستور ترور را از «کاردینال آگوستینو کازرولی» نخست وزیر واتیکان گرفته و رابطش با کازرولی، یکی از مسئولین واتیکان به نام «پدر میچل» بوده است.

آغجا گفته بود «پاپ برای تحقق معجزه واتیکان این حادثه را پذیرفت. قرار بر این بود که پاپ مورد اصابت تیر واقع شود. از سوی دیگر امپراطوری شوروی هم از تاریخ حذف شود. واتیکان به من گفته بود: نباید پاپ را بکشی. فقط باید زخمی‌اش کنی. به ناحیه شکمش شلیک کن. اگر او را بکشی دیگر نمی‌توانیم نجاتت دهیم. پاپ می‌بایست زنده می‌ماند تا وسیله‌ای برای نشان دادن معجزه الهی شود. از سوی دیگر خصومت نسبت به شوروی هم می‌بایست شدت می‌گرفت، که چنین هم شد.»

اظهار این نکته که ترور پاپ دسیسه‌ای برای حمله معتقدان کلیسا به اتحاد شوروی بوده است و آغجا و پاپ دروغی نمایشی را ترتیب داده‌اند، ادعایی بسیار جنجالی بود. محمدعلی آغجا در مورد وعده‌هایی که به او داده شده بود نیز چنین گفت: «به من گفتند ظرف دو سال آزادت می‌کنیم. قرار بود بعد از سوء قصد فرار نکنم تا دستگیرم کنند. آن زمان بابت این کار از دولت واتیکان ۵۰-۴۰ هزار دلار دستمزد گرفتم. اسلحه را به پول خودم از اتریش خریدم.»

آغجا مدتی بعد مدعی شد که از گروه‌های فلسطینی برای ترور پاپ دستور گرفته است، اما پس از آزاد شدن از زندان کتابی درباره زندگی خود نوشت و در آن ادعا کرد مقامات ایران به او دستور ترور پاپ را داده‌اند و گفته‌اند که «پاپ منادی شیطان بر زمین است و تو باید به نام الله او را بکشی.» همچنین وعده بهشت به او داده شده است.

آغجا در کتاب خود می‌نویسد که پاپ در دیدار با وی به این حقیقت پی برده است. وی مدعی است که پاپ از او پرسیده فرمان قتلش را چه کسی به وی داده و قول داده که راز او را برملا نکند. آغجا نیز در پاسخ نامی را روی کاغذ می‌نویسد و پاپ می‌گوید: «هم‌چنان‌که تو را بخشیدم، آن‌ها را نیز می‌بخشم.»

پس از این اظهارات مقامات ایرانی آن را به شدت تکذیب کردند و خود کلیسا نیز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد ایران هیچ نقشی در ترور پاپ نداشته است. پس از اظهارات ضد و نقیض فراوان، پلیس ترکیه نیز اعلام کرد آغجا سلامت روانی ندارد و نباید ادعا‌های وی را جدی گرفت. آغجا هر بار با اظهار نظر‌های متناقض خود باعث برانگیخته شدن واکنش‌های بسیاری شد و نهایتا با اعلام دیوانگی او دیگر کسی اظهاراتش را جدی نگرفت. اما پرونده سوء قصد به جان پاپ هنوز مبهم و بی‌پاسخ باقی مانده است.