دوبلورهای تاریخ سینمای ایران

رویداد۲۴ مژده کریمی: دوبله در اوایل دهه ۱۹۳۰ میلادی به منظور غلبه بر مشکل موجود بر سر راه تجاری‌سازی فیلم‌های حاوی دیالوگ بوجود آمد. در این هنر صداپیشگان به جای شخصیت‌های فیلم موردنظر صحبت می‌کنند. اولین کشور‌های که دوبلاژ در آن‌ها رواج داشت فرانسه، ایتالیا و انگلستان بودند. پانزده سال پس از تولد دوبله در جهان درحالی که در دنیا کار‌های فنی دوبله انجام می‌شد، در ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۲۵ نخستین فیلم دوبله شده ایران بر پرده سینما ظاهر شد.

تاریخ دوبله در ایران

بیش از ۷۵ سال از ورود هنر دوبله به ایران می‌گذرد. فیلم «نخستین وعده دیدار» اولین فیلمی که در ایران سال ۱۳۲۴ دوبله شد. این اثر که توسط دکتر اسماعیل کوشان دوبله شد «دختر فراری» نام داشت و با استقبال گسترده مردم همراه شد. نام «دختر فراری» را خود دکتر کوشان برای این فیلم فرانسوی انتخاب کرد. اما نام‌ اصلی فیلم «نخستین وعده دیدار» محصول سال‌۱۹۴۴ فرانسه بود.

نوریله‌ قوانلو اولین زن دوبلور ایرانی بود که در فیلم دختر فراری صداپیشگی کرد. نقش‌های دیگر این فیلم توسط ایرانی زبان‌های ترکیه گفته شد.  دکتر اسماعیل کوشان بانی‌دوبله اولین فیلم خارجی به فارسی بود. پیش از این نیز در جریان جنگ جهانی دوم مردم اخبار جنگی را با توضیح فارسی می‌دیدند. اما تماشای فیلم‌های خارجی با دوبله فارسی برای مردم بسیار هیجان‌انگیز بود.

در آن زمان کوشان به سختی می‌توانست کسی را پیدا کند که بتواند به جای هنرپیشگان زن خارجی صحبت کند. فیلم دیگری که وی به زبان فارسی دوبله کرد، فیلم اسپانیایی «دختر کولی» نام داشت.

علی کسمایی در سال ۱۳۲۹ با نوشتن فیلم‌نامهٔ شرمسار به کارگردانی اسماعیل کوشان وارد سینمای حرفه‌ای شد. اما عمده فعالیت این هنرمند دوبله و مدیریت دوبلاژ بود. وی به سبب پیشینهٔ طولانی، سوابق درخشان و تجربیاتی که در این زمینه داشت، پدر دوبله ایران نام گرفت. 

در سال ۱۳۲۳ استودیویی برای تولید دوبله فیلم اعلام‌موجودیت می‌کند که نام آن را «ایران نوفیلم» گذاشتند. بنیانگذاران اولیه آن شاهپور مبینی، منصور مبینی، هوشنگ کاوه و امیرحسین دهلوی بودند. عده‌ای دیگر نیز بعدا به آن‌ها می‌پیوندند. دکتر میرسپاسی و فاضل سرجویی و چند تن دیگر بااستفاده از موقعیت مالی خوبی که داشتند، در این‌راه سرمایه‌گذاری می‌کنند.

«بازگشت جاودانی» بهترین فیلم دوبله شده به فارسی بود توسط احمدوهاب‌زاده دوبله شد. پیش از این ۴ فیلم به نام‌های «دختر فراری»، «دختر کولی»، «زن سنگدل» و «تاراس بولبا» در ترکیه دوبله شده بودند.

«آلکس آقابابیان» بنیانگذار دوبله به فارسی‌در ایتالیا است و فیلم «سرگذشت فریدون بینوا» را دوبله کرد. موسسه داریوش فیلم یکی از بهترین موسسات دوبلاژ آن زمان بود. آقابابیان از جمله مدیران دوبلاژی بود که باهوش و سلیقه، مراحل‌انتخاب دوبله تا عرضه فیلم‌هایش را به خوبی طی‌می‌کرد.

فیلم فرانسوی «جای پا در برف» که با نام «مرا ببخش» به نمایش درمی‌آید، در استودیوی «ایران نوفیلم» دوبله شد. این فیلم اولین فیلم خاجی دوبله شده در ایران بود. در این فیلم هوشنگ کاوه نقش «پی‌یر لانژا» را گویندگی می‌کند. از دیگر گویندگان این فیلم می‌توان مهری عقیلی، ایرج دوستدار، اسدالله پیمان را نام برد.

پورنگ بهارلو در آن زمان گفته بود: «حدود چهار سال از تاریخ دوبله اولین فیلم‌می‌گذرد، ولی هنوز صاحبان فیلم و سینما در لزوم دوبله و ادامه پیداکردن آن مشکوک هستند، که‌پس از نمایش فیلم «حیف که خیلی حقه‌ای» و «آسیابان عشوه‌گر» که هر دو با موفقیت بی‌نظیری‌مواجه شدند، به همه ثابت شد که از نظر تجاری‌دوبله به فارسی دارای استفاده بیشتری است وچون دوبله فیلم‌ها در تهران مقرون به صرفه بود، ورود دستگاه‌های بزرگ صدابرداری و میکساژ وغیره، از آمریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان و ایتالیابه ایران رواج پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین فیلمهای ناصر ملک مطیعی

علی کسمایی پدر دوبله ایران

علی کسمایی پدر دوبله ایران در ۱ مهر ۱۲۹۴ در ایران بدنیا آمد و در ۶ تیر ۹۱ در سن ۹۶ سالگی درگذشت. از فیلم‌های معروف خارجی که او کار کرده است را می‌توان دکتر ژیواگو، بانوی زیبای من، اشک‌ها و لبخند‌ها و هملت را نام برد. از جمله مجموعه‌های تلویزیونی وی می‌توان به هزاردستان و سربداران اشاره کرد. از فیلم‌های سینمایی معروف وی می‌توان به شازده احتجاب نیز اشاره کرد.

اکبر منانی 

اکبر منانی دوبلور ایرانی در سال ۱۳۱۸ بدنیا آمد. وی نویسنده نخستین منبع مدون تاریخ دوبله ایران با نام «سرگذشت دوبلهٔ ایران و صدا‌های ماندگارش» است. وی راوی مستند سیاره ما است.

او در فیلم‌ها، مجموعه‌ها و انیمیشن‌های بسیاری حرف زده‌است؛ مجموعه‌هایی مثل پوآرو (به جای هرکول پوآرو)، پرستاران (به جای فرانک)، بهترین سال‌های زندگی ما (به جای فردریک مارچ)، زبل‌خان (به جای زبل‌خان)، ماجرا‌های گالیور (به جای گلام با تکیه کلام من می‌دونم). او سال‌ها گوینده تیپ‌های فلفلی و آقای خوشبین در برنامه صبح جمعه با شما بوده‌است.

ژاله علو

ژاله علو دوبلور ایرانی که در حرفه‌های دیگری همچون گویندگی رادیو، هنرپیشگی فعالیت دارد. وی در سال ۱۳۰۶ در ایران چشم به جهان گشود و اکنون در سن ۹۵ سالگی از پیشکسوتان بزرگ دوبله در ایران و جهان به حساب می‌آید.

وی گوینده نقش‌های اول به‌جای سوفیا لورن در فیلم‌های هوس زیر درخت نارون و فیلم خانه‌ی قایقی، آوا گاردنر، جینا لو لو بریجید، بتی فیلد، ریتا هیورث، باربارا استانویک، کتی جورادو در فیلم مردی از دل ریو، جین هاگن در فیلم جنگل آسفالت، دوریس دی در فیلم لج و لجبازی، جانا ماریا کاناله در فیلم ببر هفت دریا، ایوان دکارلو در فیلم شیاطین دریا بوده است.

وی مدیر دوبلاژ کارتن‌های معروفی همچون رامکال، سرندیپیتی و همینطور مجموعهٔ تلویزیونی «سال‌های دور از خانه (اوشین)» و فیلم‌های سینمایی فیلم سینمایی «جادوگر شهر زمرد» و ... بوده است.

خسرو خسروشاهی

خسرو خسروشاهی در دیماه ۱۳۲۰ بدنیا آمد و اکنون ۸۰ ساله است. فیلم‌های آلن دلون، آل پاچینو، آمیتاب باچان، داستین هافمن، رابرت دنیرو، رابرت واگنر، جیمز دین، عمر شریف هنرپیشه‌ی مصری، مایکل بورک، رابرت ردفورد، کوین کاستنر، جی رابینسون و ... را دوبله کرده است. فیلم‌های معروفی که دوبله کرده است می‌توان پدر خوانده: قسمت دوم پدرخوانده: قسمت سوم و و فیلم جنایی بعد از ظهر نحس، لنی، سگ‌های پوشالی را نام برد.

چنگیز جلیلوند

چنگیز جلیلوند دوبلور و هنرپیشه اهل شیراز در سال ۹۹ در سن ۸۵ سالگی درگذشت. وی در فیلم‌های سینمایی خارجی به‌جای مارلون براندو، پل نیومن، برت لنکستر، ماکسیمیلیان شل، ریچارد برتون، پیتر اوتول، یول براینر، کلینت ایستوود، دین مارتین، سیلوستر استالونه، لیام نیسون، جانی دپ، رابرت داونی جونیور صحبت می‌کرد.

منوچهر اسماعیلی

منوچهر اسماعیلی دوبلور اهل کرمانشاه وی در شامگاه دوشنبه ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ در سن ۸۳ سالگی بر اثر عارضه قلبی درگذشت. وی در فیلم هزاردستان به کارگردانی علی حاتمی، اسماعیلی به جای شعبان جعفری (محمدعلی کشاورز)، به جای رضا تفنگچی (جمشید مشایخی) و هزاردستان (عزت‌الله انتظامی) و جمشید لایق صحبت کرد. اسماعیلی در فیلم‌های خارجی به جای مارلون براندو در فیلم جولیوس سزار، آنتونی کوئین، استیو مک کوئین، پل اسکافیلد، چارلتون هستون در فیلم بن هور و ... صحبت کرده است.

میهن کسمایی

میهن کسمایی دوبلور ایرانی اهل رشت است. وی در اسفند ۹۵ در سن ۸۶ سالگی درگذشت. وی به‌جای بسیاری از بازیگران محبوب و نقش اول سینمای دنیا همچون آدری هپبورن، راکوئل ولش، سیلوا کوشینا، نانسی کوان، بریژیت باردو، الئونورا روسی دراگو، الیزابت تیلور، کاپوسین، ماریا شل، شرلی مک‌لین، سوزان پلشت، جنیفر جونز، جین سیبرگ، مارتین کارول، دایان کیتون، سوزان استراسبرگ، جین سیمونز، سامانتا اگار، نورما شیرر، اینگرید برگمن، دبورا کار، دنی کارل، ویجینتی مالا، جین منسفیلد، مارلن ژوبر، کلودیا کاردیناله، جنت مارگولین، سامیه جمال صحبت کرده است.

صدای میهن کسمایی در فیلم‌های بانوی زیبای من و نقش امینه اقدس (عروس خان مظفر) در مجموعهٔ «هزاردستان» و نقش جوانی مادر در یک سکانس از فیلم «مادر» از ساخته‌های علی حاتمی و گویندهٔ عنوان‌بندی انیمیشن «بابا لنگ‌دراز» بود.

بیشتر بخوانید: بهترین فیلم‌های سینمایی محمدعلی فردین

رفعت هاشم‌پور

رفعت هاشم‌پور دوبلور ایرانی در اسفند ۱۴۰۰ در سن ۹۰ سالگی درگذشت. گویندگی‌هایش به‌جای کیم نواک در فیلم «سرگیجه» (دوبلهٔ اول)، جینا لولوبریجیدا در فیلم «سلیمان و سبا» (دوبلهٔ اول)، جو وان فلیت در فیلم «رود وحشی»، النور پارکر (به نقش بارونِس شریدر) در فیلم «اشک‌ها و لبخندها»، لانا ترنر در فیلم «مادام ایکس»، اینگرید برگمن در فیلم «قتل در قطار سریع‌السیر شرق»، لوئیز فلچر (به نقش پرستار رچد) در «دیوانه از قفس پرید»، ایرنه پاپاس (به نقش هند) در فیلم «محمد رسول‌الله» (ساختهٔ مصطفی عقاد)، جان فرانسیس (به نقش ایوت) در مجموعهٔ تلویزیونی «ارتش سری»، جین فوندا در مجموعهٔ تلویزیونی در «عروسک‌ساز» و شخصیت صفیه (با بازی سلما مصری) در فیلم «بازمانده» (ساختهٔ سیف‌الله داد) از دیگر اجرا‌های شاخص و به‌یادماندنی اوست که بهترین نمونه‌های گویندگی را از خود به‌جا گذاشت.

مریم شیرزاد

مریم شیرزاد در سال ۱۳۳۸ بدنیا آمده و دوبلور و گوینده‌ی رادیو است. وی در فیلم سال‌های دور از خانه به جای اوشین صحبت کرده است.

از کارتن‌های معروف وی می‌توان آلیس در سرزمین عجایب را نام برد که بجای نقش آلیس صحبت می‌کرد. در فیلم آن شرلی دختری با مو‌های قرمز بجای نقش آن شرلی صحبت می‌کرد. در کارتن دیو و دلبر بجای بل صحبت می‌کرد. وی در فیلم‌های سینمایی زیادی همچون لاکپشت‌های نینجای جوان بجای مگان فاکس صحب کرد.

ناصر طهماسب

یادآور نقش‌آفرینی بازیگران بزرگی مانند هارولد لوید، جک نیکلسون، جیمز استوارت، کری گرانت، همفری بوگارت، هنری فوندا، استیو مک‌کوئین، گری کوپر، جین هکمن، آنتونی پرکینز، پیتر سلرز، دیوید جانسن، کوین اسپیسی، ایان ریچاردسون، و… است.

گویندگی به‌جای جک نیکلسون در «دیوانه از قفس پرید»، ریچارد دریفوس در «دختر خداحافظی»، داستین هافمن در «پاپیون»، لزلی هاوارد در «بربادرفته»، جانی سکا در «محمد رسول‌الله» و جهانگیر فروهر در «سوته‌دلان» (ساخته علی حاتمی، ۱۳۵۶) نمونه‌هایی از آثار ماندگار او در دوبله است. ناصر طهماسب روز اول دی سال ۱۴۰۲ درگذشت.

حسین عرفانی

حسین عرفانی دوبلور ایرانی گویندگی عرفانی به جای ستارگانی، چون هامفری بوگارت (در فیلم‌های شاهین مالت و کازابلانکا) و مردان میانسالی مانند کلارک گیبل (در بربادرفته)، ویلیام هولدن (شبکه)، مارلون براندو (شورش در کشتی بونتی) و فرانسیس سولیوان/آقای جاگرز (آرزو‌های بزرگ)، یادآور دوران درخشان دوبله در ایران است. گویندگی به جای هفت نقش با بازی دیتر هالروردن در فیلم کمیک دی دی و ارثیه فامیلی کاری استثنایی در دوبله ایران محسوب می‌شود.

از آنجا که وی مجموعه فیلم‌های آرنولد شوارتزنگر را دوبله کرده بود به عنوان گوینده ثابت نقش‌های وی نیز شناخته شد. وی همچنین به جای بازیگرانی همچون ساموئل ال. جکسون و مورگان فریمن صحبت کرده بود.

ژرژ پطرسی

ژرژ پطرسی دوبلور ایرانی است. وی از سال ۱۳۴۶ تاکنون در این زمینه فعال است. گویندگی به‌جای کاراکتر رابین هود در کارتون رابین هود، هنری پنجم (لارنس الیویه) در هنری پنجم، ریچارد ریچ (جان هرت) در مردی برای تمام فصول، مدیر گراند هتل (منصور والامقام) در هزاردستان، مستر فرحان (علی نصیریان) در ناخدا خورشید، اشعث کندی (انوشیروان ارجمند) در امام علی و عبدالله نصرانی (علیرضا شجاع نوری) در روز واقعه از کار‌های به‌یادماندنی وی محسوب می‌شوند.

نصرالله مدقالچی 

به گزارش رویداد۲۴ نصرالله مدقالچی گوینده دکلمه تیتراژ کارتون آنه‌شرلی با مو‌های قرمز است. این دوبلور ایرانی به جای چهره‌های برجسته‌ای از سینمای جهان نظیر ژان گابن، جین هَکمَن، آنتونی هاپکینز، جفری راش، باد اسپنسر، شون کانری (تسخیرناپذیران)، ریچارد ویدمارک (آلوارز کلی)، ژان رنو، استفن دورف و ... صحبت کرده است. وی در مهر سال ۱۳۲۳ بدنیا آمد و حالا ۷۷ سال دارد.

منوچهر والی‌زاده

منوچهر والی‌زاده تهرانی یکی از دوبلور‌های پیشکسوت ایران در سال ۱۳۱۹ در تهران بدنیا آمد. وی از سال ۱۳۴۰ تاکنون در حرفه‌ی دوبله مشغول فعالیت است. وی در یکی از مصاحبه‌هایش گفته است به علت مداوم کارکردن در عرصه صدا و دوبله همچنان صدایش جوان مانده است. او بیشتر به‌خاطر صداپیشگی به‌جای شخصیت کارتونی لوک خوش‌شانس و مایکل اسکافیلد در مجموعه تلویزیونی فرار از زندان شناخته می‌شود.

وی به جای شخصیت جیم وست با بازی رابرت کنراد در مجموعه تلویزیونی وست زبل و زرنگ صحبت کرد که به محبوبیت زیادی در ایران دست یافت. گویندگی به جای بازیل رتبون در مجموعه فیلم‌های شرلوک هلمز، رابرت دنیرو (جوانی ویتو کورلئونه) در فیلم پدر خوانده ۲، جان میلز (پیپ) در فیلم آرزو‌های بزرگ و کیانو ریوز در سه‌گانه ماتریکس به شهرت بیشتر وی افزود.

افشین ذی نوری

افشین ذی‌نوری جوان دوبلور اهل ایران در سال ۵۵ بدنیا آمد. وی از سال ۱۳۸۳ تاکنون در زمینه دوبله فعالیت می‌کند. در حال حاضر وی دوبلور ثابت بازیگرانی، چون لئوناردو دی کاپریو و مت دیمون است و در فیلم‌های هندی هم معمولاً به جای عامر خان گویندگی می‌کند.

ژاله علو

ژاله کاظمی دوبلور ایرانی در سال ۸۳ در سن ۶۱ سالگی از دنیا رفت. ژاله کاظمی به‌جای ویوین لی در «اتوبوسی به‌نام هوس»، اینگرید برگمن، اوا گاردنر، جنیفر جونز، جوآن وودوارد، لزلی کارون، الیزابت تیلور در «گربه روی شیروانی داغ» و «چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟»، شرلی مک‌لین، جولی اندروز در «اشک‌ها و لبخندها»، ونسا ردگریو، الی مک‌گراو، جولی کریستی در «دکتر ژیواگو»، فی داناوی، باربارا استرایسند، میا فارو در «گتسبی بزرگ»، لیزا مینه‌لی و سوفیا لورن در تمام فیلم‌هایش صحبت کرده است.

فهمیه راستکار

فهیمه راستکار دوبلور ایرانی در سال ۱۳۹۱ در سن ۷۸ سالگی درگذشت. از آثار بیادماندنی وی در عرصه دوبله می‌توان به کاترین هپبورن در «شیر در زمستان»، اینگرید برگمن در «آیا برامس را دوست دارید؟»، ملینا مرکوری در «یکشنبه‌ها هرگز»، آوا گاردنر در «کنتس پابرهنه»، جنت لی در «روانی»، سوفیا لورن در «زیبای میلیونر»، هتی مک‌دانیل (در نقش دایهٔ سیاهپوست) در «بر باد رفته»، اینگرید تولین در «توت‌فرنگی‌های وحشی»، مارتا اسکات در «بن هور»، ایران دفتری در «قیصر» و نصرت پرتوی در «گوزنها» اشاره کرد.

 محمود فاطمی

محمود فاطمی دوبلور ایرانی در ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ در سن ۸۰ سالگی از دنیا رفت. وی در چند اثر داستانی معروف همچون سریال‌های «پزشک دهکده»، «مک میلان و همسر»، «پیتون پلیس»، «امام علی» و «مرد ۶ میلیون دلاری» نیز گویندگی کرده‌است.