چگونه ایران، عربستان را از اسرائیل دور کرد

رویداد۲۴ نخست وزیر رژیم اسرائیل بنیامین نتانیاهو روز دوشنبه در دیدار با سناتور آمریکایی لیندسی گراهام اعلام کرد که اسرائیل خواهان عادی سازی و صلح با عربستان سعودی است.

به گزارش اعتمادآنلاین به نقل از المانیتور، نتانیاهو گفت: «ما [عادی‌سازی]را شاید جهشی بزرگ به سوی پایان دادن به درگیری اعراب و اسرائیل می‌بینیم. این توافق می‌تواند پیامد‌های تاریخی هم برای اسرائیل، عربستان سعودی، منطقه و جهان داشته باشد».

شعار مبارزات انتخاباتی نتانیاهو این بود که او در تلاش برای گسترش دایره صلح و افزودن کشور‌های بیشتری به توافقنامه ابراهیم ۲۰۲۰ است. خوش بینی نتانیاهو به عربستان سعودی با بدبینی مقامات امنیتی اسرائیل مواجه شد. یک منبع ارشد امنیتی سابق اسرائیل که خواست نامش فاش نشود، به المانیتور گفت: «عجیب‌ترین چیز این است که علیرغم تمام نوشته‌های روی دیوار و چراغ‌های هشدار قرمز چشمک زن، نتانیاهو همچنان درباره «گسترش دایره صلح» و این گزینه که اسرائیل به زودی عربستان سعودی را به طور جزئی یا کامل به توافقات ابراهیم اضافه خواهد کرد، صحبت می‌کند.

اظهارات این مقام سابق اسرائیلی به دلیل گزارش‌هایی مبنی بر این بود که هیئتی از اعضای ارشد حماس این هفته به عربستان سعودی می‌روند که نشانه چشمگیر دیگری از نزدیکی اخیر تهران-ریاض است. همزمان با موضع گیری این مقام، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه سعودی‌ها از افشای این دیدار خشمگین شده اند و آن را به تعویق انداخته یا لغو کرده اند. با این حال، به هر طریقی، واضح است که عربستان سعودی از موضع محکم در اردوگاه آمریکایی-اسرائیلی به سمت «محور مقاومت» تحت رهبری ایران که حماس اسلامگرای مستقر در غزه یکی از اعضای آن است، تغییر جهت داده است.

عربستان سعودی و ایران ماه گذشته روابط دیپلماتیک خود را تجدید کردند و سفر هیئت حماس اولین سفر به پادشاهی در تقریبا یک دهه گذشته بود. به موازات آن، ریاض نیز مشغول بازسازی روابط خود با دمشق بوده است. شاهزاده فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان روز سه شنبه به سوریه سفر کرد که اولین سفر رسمی چنین مقامی از سعودی از زمان آغاز جنگ در سوریه است.

یک منبع ارشد سیاسی سابق اسرائیل که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: «سعودی‌ها بر روی او [نتانیاهو]تف می‌کنند و او خود و مردم را متقاعد می‌کند که این قطرات تف نیست بلکه باران است!

«استراتژی کالباسی» یا «تکنیک سالامی» اصطلاحی است که جریان راست سیاسی اسرائیل برای توصیف راهبردی که به یاسر عرفات، رئیس ساف، هنگام امضای توافق اسلو با اسرائیل در ۳۰ سال پیش، نسبت داد، ابداع کرد. در این تاکتیک مذاکراتی یک طرف تلاش می‌کند به شکل مرحله به مرحله و نوبتی امتیازات بیشتری از طرف مقابل بگیرد، امتیازاتی که طرف مقابل در یک توافق یکباره و جامع حاضر به پرداخت آن نیست. این جریان معتقد است که یاسر عرفات پس از دست کشیدن از تلاش خود برای شکست دادن اسرائیل در رویارویی مستقیم، فرسایش و شکست تکه تکه آن را به آرامی، اما مطمئناً انتخاب کرد. مقامات ارشد امنیتی اسرائیل اکنون از این اصطلاح برای توصیف آنچه که آن‌ها چرخش عربستان به سمت محور شرارت به رهبری ایران می‌خوانند، استفاده می‌کنند.

یک منبع امنیتی ارشد اسرائیلی به دعوت رسمی این هفته از سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان سعودی برای سفر به ایران اشاره کرد، اقدامی که وی آن را "رویدادی دراماتیک با هر معیاری" توصیف کرد. همزمان، روابط ایران با سایر کشور‌های حوزه خلیج فارس و خاورمیانه، از جمله کشور‌هایی که با اسرائیل (امارات متحده عربی) قرارداد امضا کرده اند، رو به گرم شدن است.

در همین حال، محمود عباس، رئیس‌جمهور فلسطین برای ضیافت افطاری به عربستان سعودی سفر کرده است. تلاش‌های عربستان در گذشته برای میانجی‌گری میان جناح فتح و رقیبش حماس شکست خورد و به متشنج شدن روابط ریاض با حماس برای یک مدت زمان طولانی منتهی شد. دلیل سفر برنامه ریزی شده حماس به عربستان و لغو یا به تعویق افتادن بعدی آن هرچه باشد، حماس در حال تجربه نوعی احیای منطقه‌ای روابطش است. حماس اندک اندک از یک سازمان منزوی و محاصره شده که اعضای آن در بخش‌های مهمی از خاورمیانه تحت تعقیب قرار گرفتند، به سوی پذیرش دسته جمعی از سوی بازیگران مهم منطقه‌ای حرکت می‌کند.

یک منبع نظامی ارشد اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود در این باره به المانیتور گفت: «این در اظهارات رهبران حماس در مقابل اسرائیل نیز منعکس شده است. آن‌ها لحن خود را تغییر داده و با اعتماد به نفس بیشتری اسرائیل را تهدید می‌کنند.»

علاوه بر این تغییرات منطقه‌ای، همسویی مجدد قدرت‌های پیشرو جهان در منطقه - گرم شدن چشمگیر رابطه بین تهران و مسکو، گرم شدن فضا بین تهران و ریاض با میانجی‌گری چین و خروج تدریجی ایالات متحده - همگی تغییرات آشکاری هستند.

یک منبع دیپلماتیک بسیار ارشد سابق که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: «چه انتظاری دارید. اگر آمریکایی‌ها بروند، روس‌ها به ایران نزدیک می‌شوند و نخست‌وزیر جدید اسرائیل نه تنها به واشنگتن دعوت نمی‌شود بلکه با او به سردی برخورد می‌شود. در خاورمیانه، یا دور میز می‌نشینید یا به عنوان غذای اصلی روی میز قرار می‌گیرید، حد وسطی وجود ندارد.»

پس وقتی نتانیاهو مکرراً از اقداماتی برای "گسترش دایره صلح" صحبت می‌کند، چه چیزی را فرض می‌کند؟ او یا مثل همیشه بر طبل توخالی می‌کوبد یا چیزی می‌داند که ما نمی‌دانیم. نتانیاهو ممکن است در تلاش برای تحقق شرایط تعیین شده توسط دولت بایدن در ازای تحقق آرزویش برای دعوت به کاخ سفید باشد. این پیش‌شرط‌ها شامل توقف بازنگری بحث برانگیز قضایی، کاهش تنش‌های اسرائیل و فلسطین در شرق بیت المقدس و ساکت کردن افراطی‌ها در دولت تندرو اسرائیل باشد. اگر نتانیاهو از اصلاحات قضایی، که تقریباً چهار ماه تظاهرات گسترده دموکراسی خواهانه را در سراسر اسرائیل به راه انداخته است، عقب نشینی کند، ممکن است با آمریکایی‌ها – و احتمالاً سعودی‌ها – در مسیر یکسانی قرار بگیرد.

عادی سازی اسرائیل و عربستان، در درجه اول به تمایل کاخ سفید و جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا برای کاهش تنش‌ها در روابط با ریاض، ارائه تجهیزات مورد نیاز سعودی‌ها و تقویت توافق نامه ابراهیم که توسط سلف او، دونالد ترامپ، تنظیم شده بود، بستگی دارد. احتمال وقوع این مساله بسیار اندک است. نتانیاهو از حمایت داخلی متحدان افراطی ملی‌گرا خود برای چنین اقدامات آشتی‌جویانه برخوردار نیست و رقبای او - رهبران مخالف بنی گانتز و یائیر لاپید - هنوز از نجات او خودداری می‌کنند. اما بنیامین نتانیاهو می‌تواند تلاش کند، یا حداقل وانمود کند که دارد تلاش می‌کند.