نیلوفر حامدی کیست؟

رویداد۲۴ نازنین فرزان‌جو: نیلوفر حامدی زاده‌ی ۳۰ مهر ۱۳۷۱ در بابل، روزنامه‌نگار ایرانی است که تابستان سال گذشته در پی تهیه گزارش از وضعیت مهسا امینی در بیمارستان بازداشت شد و بیش از یک سال در زندان اوین گذراند.

از ابتدای بازداشت او، مهدی رحمانیان مدیرمسئول روزنامه شرق معتقد بود که حامدی با هماهنگی خود او برای انجام فعالیت روزنامه‌نگاری اخبار مربوط به مهسا امینی را پیگیری کرده است. البته سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرده او به دلیل فعالیت در حرفه خبرنگاری بازداشت نشده است.

هنگام بازداشت حامدی، گفته شد که او اتهاماتی نظیر ارتباط با دولت متخاصم آمریکا و جاسوسی داشته است. مهدی کشت‌دار مدیرعامل خبرگزاری میزان درباره اتهام جاسوسی نیلوفر حامدی نوشته اتهام آنها ارتباط با دول متخاصم و جاسوسی نیست.

بازداشت نیلوفر حامدی به همراه الهه محمدی، یکی از طولانی‌ترین بازداشت‌های موقت در بین بازداشتی‌ها بود. این بازداشت موقت تا یک سال به طول انجامید و بارها این مساله از سوی رسانه‌ها و برخی حقوق‌دانان مورد پرسش و انتقاد قرارگرفت.

نیلوفر حامدی پیش از بازداشت فعالیت‌هایی داشت که به برخی از آن‌ها می‌پردازیم. او در خرداد سال ۱۴۰۱ در گزارشی از تیراندازی مأمور گشت ارشاد به زوجی در پارک پردیسان تهران تهیه کرده بود. نیروی انتظامی برای انتشار این گزارش از او شکایت کرد، اما این شکایت در دادسرا به منع تعقیب ختم شد. نیلوفر حامدی پیشتر در گزارشی با عنوان «تکرار سناریوی خانه پدری برای رومینای ۱۴ ساله» به موضوع قتل رومینا اشرفی پرداخت.

او هم‌چنین در گزارشی دیگر به مهاجرت اتباع افغانستانی پرداخته بود. او در سال ۱۴۰۰ و پس از بازگشت طالبان به افغانستان در سفری به سیستان و بلوچستان و حضور در مرز افغانستان، گزارشی از موج تازه مهاجرت افغان‌ها به ایران روایت می‌کند.

نیلوفر حامدی در همین سال به موضوع دیگری پرداخت و آن «کارنامه‌دادن به مادران» بر اساس بخشنامه وزارت آموزش و پرورش بود. سپیده رشنو را هم که این روزها خبرهای زیادی درباره‌اش می‌شنوید برای بار نخست حامدی با خانواده و وکیلش گفت‌وگو و گزارشی از پرونده‌ی او را منتشر کرد. 

بازداشت نیلوفر حامدی

نیلوفر حامدی از نخستین خبرنگارانی بود که در جریان درگذشت مهسا امینی، در بیمارستان کسری حاضر شد. حامدی در ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ به‌دنبال بازداشت‌های پس از اعتراضات دستگیر شد و به گفته خانواده‌اش، وسایل شخصی او از جمله لپ‌تاپ و موبایل وی نیز توقیف شد. آن‌گونه‌که وکیلش، محمدعلی کامفیروزی گفته او مدتی در انفرادی اوین به سر برد.

بیشتر بخوانید: سپیده رشنو کیست؟

چندی بعد در روز ۷ آبان ۱۴۰۱، وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه در بیانیه‌‌ای مشترک دو خبرنگار نیلوفر حامدی و الهه محمدی  را عامل سرویس‌های جاسوسی غربی معرفی کردند که در برخی کشورها دوره‌های براندازی و جنگ‌های ترکیبی تشکیل می‌دادند.

در بخشی از این بیانیه دو نهاد امنیتی آمده است: «ردّ اطلاعاتی و عملّیاتی تعدادی از عناصر مذکور در اغتشاشات اخیر و پیش از آن نیز مشاهده و حسب مورد اقدام مقتضی به‌­عمل آمده است. به­‌عنوان مثال انتشار اولین عکس از مرحومه امینی روی تخت بیمارستان توسط «ن. ح» صورت گرفت که از آموزش­‌دیدگان همین دوره‌­ها در خارج از کشور بود. او با استفاده از پوشش خبرنگاری از اولین افرادی بود که در بیمارستان حضور و استقرار یافته، به تحریک بستگان متوفی و ارسال اخبار جهت­‌دار پرداخت.»

احمد زیدآبادی روزنامه‌نگار به این ماجرا واکنش نشان داد و در کانال تلگرامی خود نوشت: «لازم است به افکار عمومی در برابر روزنامه‌نگاران توضیح دهند که این بیانیه با این لحن و محتوا به چه قصدی صادر شده و چرا در حالی که دو روزنامه‌نگار حوزه‌ اجتماعی، خانم‌ها الهه محمدی و نیلوفر حامدی بدون دسترسی به وکیل در بند امنیتی زندانی‌اند و هنوز هیچ محکمه‌ صالحه‌ای برای رسیدگی به پرونده آن‌ها تشکیل نشده‌است، ادعای مربوط به اتهام‌شان با اشاره به نامشان در بیانیه آمده‌ است؟»

عناوین اتهامی نیلوفر حامدی

در پی بازداشت نیلوفر حامدی عناوین اتهامی و اقدامات مجرمانه او از سوی خبرگزاری ها انتشار یافت که از آن جمله تبانی می توان به عناصر سازمان اتحاد برای ایران،  اجماع و تبانی با عناصر سازمان شورای دموکراسی، همکاری و ارتباط با رسانه‌های فارسی زبان برانداز، اجماع و تبانی با عناصر فعال پروژه‌های براندازی نرم اشاره کرد.

دادگاه نیلوفر حامدی

جلسه اول

نخستین جلسه محاکمه نیلوفر حامدی پس از ۹ ماه حبس، ۹ خرداد ۱۴۰۲ به‌طور غیرعلنی، اما با حضور وکلای انتخابی او در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست ابوالقاسم صلواتی برگزار شد. وکیل انتخابی او برای اولین بار یکشنبه ۷ خرداد موفق به ملاقات حضوری با موکل خود شد.

پیش‌تر صالح نیکبخت، وکیل خانواده مهسا امینی، محاکمه الهه محمدی و نیلوفر حامدی را یکی از عجیب‌ترین دادگاه‌های ایران بعد از دادگاه‌های صادق خلخالی دانسته بود. حامدی در این جلسه تمام اتهامات وارده را رد و تأکید کرد به عنوان خبرنگار به وظایف خود در چهارچوب قانون عمل کرده است، اما در این جلسه وکلای او فرصت دفاع پیدا نکردند.

«پرتو برهان‌پور» از وکلای نیلوفر حامدی پس از نخستین جلسه دادگاه در گفتگو با شرق گفت که در این جلسه لایحه‌ای از سمت وکلا به دادگاه ارائه شده که متضمن ۱۵ ایراد شکلی در روند رسیدگی به پرونده است.

جلسه دوم

دومین و آخرین جلسه دادگاه نیلوفر حامدی روز سه‌شنبه سوم مرداد ۱۴۰۲ به صورت غیرعلنی برگزار شد که دادگاه اجازه حضور خانواده و نمایندگان انجمن صنفی روزنامه‌نگاران را نداد. در این جلسه افزون بر نیلوفر حامدی، وکلا نیز دفاعیات خود را مطرح کردند.

پرتو برهان‌پور از وکلای انتخابی او پس از این جلسه ضمن غیرقابل توجیه دانستن ادامه بازداشت موکلش گفت: «قبلاً هم گفته‌ام، موکلم خبرنگاری باسابقه در رسانه‌های دارای مجوز کشور است و عملاً تحقیقات مقدماتی اصلی در ۳۰ مهرماه سال گذشته تمام شده و ادامه بازداشت موکلم توجیهی ندارد» حامدی در این جلسه گفت که به عملکردش به عنوان یک روزنامه‌نگار افتخار می‌کند.

حکم دادگاه بدوی نیلوفر حامدی

در تاریخ ۳۰ مهر ۱۴۰۲ و پس از بیش از یک سال بازداشت موقت، ابوالقاسم صلواتی در دادگاه بدوی، نیلوفر حامدی را به اتهام همکاری با دولت متخاصم آمریکا به هفت سال حبس، اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم بر ضد امنیت کشور به پنج سال حبس و به اتهام فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی به یک سال حبس محکوم کرد. در صورت تأیید این حکم در دادگاه تجدیدنظر، هفت سال حبس قابل اجرا است.

انتشار این حکم باعث واکنش برخی از حقوقدانان و روزنامه‌نگاران شد. انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران هم ضمن اعلام اعتراض نسبت حکم بدوی، نسبت به رسیدگی دقیق و عادلانه به پرونده توسط قضات دادگاه تجدیدنظر ابراز امیدواری کرد. انجمن روزنامه نگاران زن ایران نیز در بیانیه‌ای نقض رأی بدوی در مرحله تجدیدنظر را خواستار شد.

بیشتر بخوانید: الهه محمدی و نیلوفر حامدی با قرار وثیقه آزاد شدند

واکنش‌های بین‌المللی به دستگیری و محاکمه نیلوفر حامدی

در بازداشت و صدور رای نیلوفر حامدی و الهه محمدی با واکنش هایی همراه بود. گزارشگران بدون مرز، انجمن روزنامه‌نگاران آلمان، فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران، انجمن بین‌المللی خبرنگاران و عکاسان ورزشی، عفو بین‌الملل و گزارشگران بدون مرز از جمله نهادهایی بودند که خواستار آزادی نیلوفر حامدی شدند. 

آزادی نیلوفر حامدی با وثیقه

سرانجام و پس از ۱۷ماه  در تاریخ ۲۴ دی ۱۴۰۲ دادگاه تجدید نظر استان تهران با تبدیل قرار الهه محمدی و نیلوفر حامدی به مبلغ هر کدام ۱۰ میلیارد تومان موافقت کرد و هر دوپس از ۱۷ ماه از زندان آزاد شدند. شمار زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، هنرمندان و روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی و سیاسی از آزادی او ابراز شادمانی کردند.

تشکل پرونده جدید برای نیلوفر حامدی و الهه محمدی

ساعاتی بعد از آزادی این دو روزنامه‌گار پس از 400 روز، مرکز رسانه قوه قضائیه اعلام کرد که به این دلیل که روز گذشته پس از آزادی موقت دو متهم امنیتی زن، تصاویری از کشف حجاب این افراد در فضای مجازی منتشر شد، برای آن‌ها پرونده جدید تشکیل شده است.