سعيد جليلی دولت روحانی را چطور می‌بیند؟

«سعيد جليلي» در حالي منتقد سياست‌هاي دولت به‌وي‍ژه برجام است كه تحليلگران سياسي معتقدند رأي چهارميليوني او در انتخابات گذشته در حقيقت «نه» به گفتمان سياسي او به‌وي‍ژه در سكان‌داري پرونده هسته‌اي بود. كنايه‌هاي ولايتي به او در مناظره‌ها كه نحوه مذاكره جليلي را به كلاس فلسفه تشبيه كرده بود، حاكي از اين بود كه در سطوح بالاي حاكميت هم بسياري منتقد روش و منش جليلي بوده‌اند.

او كه علاقه عجيبي به حضور در جمع دانشجويان دارد و ٨٠ درصد سخنراني ماه‌هاي اخيرش هم در دانشگاه‌ها بوده، در جديدترين كنايه‌اش به دولت در جمع دانشجويان دانشگاه سيستان‌وبلوچستان با بیان اینکه حیف است از دنیا «خورشید تابان» طلب کنیم ولی به «خورشید تابان مردم سیستان» بی‌تفاوت باشیم، گفته است: «بیخود داریم دور دنیا دنبال خورشید می‌گردیم؛ اگر به فکر حل مشکل آب هستید، در خانه کدخدا نروید؛ تعامل و مذاکره با برادران افغانستانی لازم است... جریانی از یک سو ضعف‌های دشمن فلج را می‌پوشاند و از دیگر سو به انکار ظرفیت‌های بزرگ و ملی می‌پردازد».

او در ادامه گفته است: «طبق تحقیقات اروپایی‌ها بادهای سیستان، بهترین بادهای دنیا برای تولید انرژی است. این بادها می‌تواند مهم‌ترین منبع تولید برق و صادرات به افغانستان و پاکستان باشد. این بادها گنجی است که بر باد می‌رود و مهم‌ترین ناشکری این است که نعمت‌های خدا باعث زحمت مردم شود و از این نعمت‌ها برای اشتغال و آسایش مردم استفاده نکنیم و به فکر امداد کدخدا باشیم... اگر می‌گويید سیستان آب ندارد، خب باد و خورشید که دارد؛ با اینها چه کرده‌ایم؟ اگر رستم پهلوان سیستانی شاهنامه یک نفر بود، کشاورزها و دانشجوها و ماهی‌گیرها و دامدارهای اینجا، یک لشکر از رستم‌های امروز سیستان هستند که نباید به واسطه بی‌توجهی‌ها، تبدیل به پهلوان‌های دست‌بسته و زمین‌گیر شوند. بلکه باید پهلوانانی باشند که دیو خشک‌سالی و رکود و بی‌کاری را زمین‌گیر کنند... بیشتر از اینکه در سیستان و در سایر جاها گرفتار بحران آب باشیم، گرفتار بحران در مدیریت آب هستیم. حل مشکل آب سیستان‌وبلوچستان با کشور هم‌زبان باید بخشی از موضوع دیپلماسی ما باشد.

سیستان‌وبلوچستان تشنه آب نیست، تشنه مدیریت آب، از جمله «دیپلماسی آب» است». سخنان او گاه با واكنش‌هايي از سوي دولتيان هم روبه‌رو مي‌شود. «حميد ابوطالبي» معاون دفتر سياسي رئيس‌جمهوري ديروز در توييتر شخصي‌اش پاسخ جليلي را داد و نوشت: «زماني كه قطع‌نامه‌ها و تحريم‌هاي فلج‌كننده را روي دست ملت مي‌گذاشتيد، در تعامل با برادران افغانستاني جلو آنها را مي‌گرفتيد. هنوز براي ادعاي دوباره زود است». 

تكيه‌كلام «جليلي» در سخنراني‌ها و صحبت‌هاي انتخاباتي‌اش «ظرفيت» بود اما اين روزها از واژه «كدخدا» زياد استفاده مي‌كند. او به دنبال نوعي همانندسازي هم هست كه از واژه «كدخداي داخلي» براي خطاب‌كردن دولت و «كدخدا» براي آمريكا استفاده مي‌كند. جليلي ٢٣ فروردين در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه گیلان در پاسخ به این پرسش که اگر در ریاست‌جمهوری انتخاب می‌شدید، پای توافقی را که این دولت در برجام امضا کرد امضا می‌کردید، گفت: «برجام را امضا نمی‌کردم، چراکه اندیشه بنده متفاوت است».

٢٥ فروردين ماه هم گفت: «دوستانی که مدعی هستند باید در سیاست خارجی واقع‌بین بود و به طرف مقابل اعتماد داشت، پس به این سؤال پاسخ دهند، آیا کسانی که کشتار زن و مرد بی‌سلاح را تأیید کرده‌اند، قابل‌اعتماد هستند؟ کسانی که می‌گویند باید براساس واقعیت‌ها گام برداشت، باید به این پرسش پاسخ دهند، آیا این اتفاقات واقعیت‌های سیاست خارجی است یا خیر». اول شهريور ماه هم در جمع فرماندهان بسيج دانشجويي گفت: «كدخداپذیری در سیاست خارجی مقدمه‌ای برای کدخداپذیری در سیاست داخلی است.

آنهایی که سلطه صاحبان ثروت و قدرت را در روابط بین‌المللی می‌پذیرند و در سایه قدرت آنها قرار می‌گیرند، در داخل کشور هم به صاحبان ثروت و قدرت باج می‌دهند، آنها را بر مناصب مدیریتی می‌نشانند و کار به‌ جایی می‌رسد که یک مستکبر مدعی می‌شود که حق خود را از سفره انقلاب برداشته است. گروه مذاکره‌کننده باید به‌جای پذیرش تهدیدها محکم بایستد و ناتوانی طرف مقابل را به آنها گوشزد کند، نه اینکه در هر تریبون و برنامه‌ای بگوید ما کشور را از جنگ نجات دادیم و سایه حمله نظامی را از سر مردم برداشتیم».

٢٥مهرماه هم در یادواره شهدای مسجد میثم گفت: «امروز اقتصاد در محاصره ستون پنجمی است که با آدرس‌های غلط بیشتر از تحریم‌ها به کشور لطمه می‌زند، این محاصره از موضوعاتی مثل حصر آبادان مهم‌تر است... تفکری که دشمن را بزک و صحبت از کم‌‌کردن توان دفاعی می‌کند، نمی‌تواند برای کشور امنیت و عزت بیاورد». اين بخش از صحبت‌هاي جليلي كنايه به هاشمي‌ بود كه گفته بود: «اگر می‌بینید آلمان و ژاپن این روزها محکم‌ترین اقتصاد دنیا را دارند، اینها بعد از جنگ جهانی دوم از اینکه نیروی نظامی داشته باشند، محروم شده بودند كه اعتراضات زيادي در جمع اصولگرايان برانگيخته بود». او ٢٠ آبان‌ماه هم در نشست دانشجويي «انقلاب اول به نام خدا، انقلاب دوم علیه کدخدا» در دانشگاه رازی کرمانشاه گفت: «کنسرت «ما نمی‌توانیم» است که به الاغ‌ها دل می‌بندد و از فیل‌ها نگران می‌شود.

باید جلو کنسرت ما نمی‌توانیم را گرفت؛ چه کلینتون آن را رهبری کند، چه ترامپ با ترامپتش به آن هیجان بدهد! اگر اجازه‌ندادن به دیکته‌گفتن دشمنان به معنای انشاخواندن است، ما در مذاکرات انشا می‌خواندیم! نمی‌توان تمام تخم‌مرغ‌ها را در سبد جلب اعتماد دشمن گذاشت به این امید که با گلابی‌های رسیده بازگردد! پرخاشگری، یک دولت را مقتدر نمی‌کند، بلکه رفع این مشکلات ساختاری و اساسی در ماشین دولت است که باعث اقتدار دولت می‌شود».

جليلي ١٣ آبان‌ماه هم در جمع دانشجويان دانشگاه شيراز گفت: «با عزم ملی باید سیمان را در منافذ فساد ریخت، نه منابع قدرت». او گفت: «صبر از جنود عقل و جزع از جنود جهل است». كنايه جليلي به ريختن سيمان در قلب رآكتور اراك بود؛ اتفاقي كه برمبناي توافق برجام انجام شد. او در ادامه گفته بود: «ثمره تئوری اعتماد به کدخدا، رفع تهدید موهوم از گذشته یا میوه خیالی در آینده است! آنهایی که دل به ابر شتابان می‌بندند، بادهای بدعهدی ناکامشان می‌كند».

سعيد جليلي ٢٤ آ‌بان كه به دعوت بسیج دانشجویی دانشگاه کردستان به اين دانشگاه رفته بود، گفت: «آنچه زندگی را بر جمهور ملت سخت و نفس مردم را تنگ می‌کند، حصارهایی است که کدخداهای داخلی با اعتمادی که سیستم بانکی به آنها می‌کند، بالا می‌برند». او گفته بود: «افرادی تعامل را این‌گونه معنا می‌کردند که باید چیزی را از دست بدهیم تا چیزی را به دست بیاوریم و سپس فاز اول را که ازدست‌دادن بود به‌سرعت به انجام رساندند. فعل «ازدست‌دادن» برای گذشته و حال و آینده صرف شد، اما امروز در صرف فعل «به‌دست‌آوردن» دچار لکنت شده‌اند!»

آنچه ولايتي به جليلي گفت
بازخواني سخنان ماه‌هاي اخير سعيد جليلي بدون بازخواني آنچه «علي‌اكبر ولايتي»، مشاور امور بين‌الملل مقام‌معظم رهبري، خطاب به او در مناظره‌هاي انتخاباتي سال ٩٢ گفت ممكن نيست. پاسخ سخنان و ايرادهاي امروز جليلي را آن روز ولايتي داد. بايد آنها را كنار هم گذاشت و تحليل را به خواننده وانهاد.

دیپلماسی این نیست که انسان برود مقابل کشورهای دیگر خطابه بخواند و در مصاحبه مطبوعاتی مطالب خود را بیان کند. دیپلماسی این نیست که ما در یک طرف بنشینیم و آنها در طرف مقابل بنشینند و ما حرف مشخصی را بزنیم بدون آنکه اقدامات دیگری خارج از آن انجام دهیم.

دیپلماسی به معنی تعامل و معامله است و با همه کشورها و آنهایی که مذاکره می‌کنیم باید بسیار خوب عمل کنیم و می‌شود در مذاکرات هسته‌ای بهتر از این عمل کرد و اگر این روند موفق بود، این مشکلات پیش نمی‌آمد و وضع به اینجا نمی‌رسید.

جناب آقای جلیلی، بحث دیپلماسی کلاس فلسفه نیست که شما بروید آنجا بگویید منطق ما قوی بود و آنها هم محکوم شدند. آنچه مردم می‌بینند این است که شما كه چند سال مسئول هسته‌ای هستید، یک قدم پیش نرفته‌اید و هرروز تحریم‌ها بیشتر شده است و فشارش بر مردم می‌آید.

هنر دیپلماسی این است که شما حق هسته‌ای را حفظ کنید و درعین‌حال تحریم‌ها کاهش پیدا کند و بر آن اضافه نشود. هنر دیپلمات این است که نگذارد این کار رزمندگان هدر برود والّا اگر رزمندگان کار خود را انجام دهند و دیپلمات نتواند از آن استفاده کند، آنکار زمین می‌ماند که در اینجا قالیباف گفت: مردم باید خیری از دیپلمات ببینند.

*شرق