آیت الله هاشمی؛ بازیگر نخست انتخابات ریاست‌جمهوری؟

رویداد۲۴-درگذشت ناگهانی آیت الله هاشمی، فضای سیاسی کشور را که طی هفته های گذشته رو به گرمای انتخاباتی نهاده بود، در بهت فرو برد تا جایی که تاثیر نبود وزنه سیاسی مهمی چون آیت الله بر جریان های سیاسی کشور را می توان مهمترین خبر انتخاباتی رسانه ها طی روزهای پیشین دانست.

انتخابات در نظام های مردمسالار، بهترین عرصه کنشگری جریان های سیاسی و احزابی است که مطالبات و خواست های بخش های مختلف جامعه را در چارچوب های قانونی نمایندگی می کنند. پویش چهره ها و جریان های سیاسی در بزنگاه های انتخاباتی به اوج می رسد و برآیند تکاپوهای سیاسی، روندهای آتی کشور را تعیین می کند.

همزمان با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم در اردیبهشت ماه 1396، فعالیت های انتخاباتی جریان ها و چهره های سیاسی هم در کشور ما در حال اوج گیری است. فضای سیاسی کشور در هفته گذشته اما تحت تاثیر درگذشت ناگهانی آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی» رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفت. با این حال طی روزهای گذشته تاثیر درگذشت آیت الله بر روندهای سیاسی، انگاره های مربوط به تایید صلاحیت «حسن روحانی» رییس جمهوری، بررسی استراتژی اصولگرایان برای شکست آرای روحانی و ... از مهمترین محورهای انتخاباتی رسانه ها بود.

تاثیر درگذشت هاشمی رفسنجانی بر معادلات انتخاباتی
درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان یکی از مهمترین چهره ها و وزنه های تعیین کننده در معادلات سیاسی، از نظر برخی ناظران نتیجه انتخابات پیش رو را زیر تاثیر قرار خواهد داد. برخی این تحلیل را مطرح می سازند که هاشمی نه یک مهره، بلکه یک تفکر است که همواره نتیجه انتخابات را از خود متاثر خواهد کرد. شماری هم اظهار داشته اند که برخی جریان ها به دنبال بهره برداری سیاسی از درگذشت هاشمی اند.

روزنامه «آفتاب یزد» امروز (دوشنبه 27 دیماه) در عنوان نخست آیت الله هاشمی را « همچنان بازیگر اصلی انتخابات 96» خواند و در گزارش خود از دلنگرانی های پیشین در مورد سرنوشت دولت یازدهم پس از درگذشت آیت الله نوشت و آورد: بسیاری بر این باور بودند که با درگذشت رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام، انتخابات 96 تبدیل به مسلخی برای حسن روحانی می‌شود، به دلیل آنکه رئیس دولت یازدهم اصلی ترین و سرسخت‌ترین حامی خود را از دست داده است. ... اما حضور میلیونی مردم ایران در روز بیست و سوم دی ماه و در مراسم خاکسپاری آیت‌الله، معادلات سیاسی را برهم زد و خط بطلانی کشید بر گمانه «آینده مبهم حسن روحانی» چراکه این گردهمایی نویدبخش آن بود که ملت همچنان خواهان استمرار حاکمیت اندیشه‌ها‌شمی بر سپهر سیاسی ایران هستند.

آفتاب یزد به نقل از مرتضی مبلغ معاون سیاسی وزارت کشور در دولت اصلاحات نوشت آیت‌الله همچنان بازیگر اصلی انتخابات ریاست جمهوری 96 است. او معتقد است که بر خلاف تصورات اولیه، فوت آیت‌الله‌ها‌شمی نه تنها تاثیر منفی بر فضای سیاسی کشور نمی گذارد، بلکه به گونه‌ای مثبت اثرگذار خواهد بود که می‌تواند رو به تزاید هم باشد.

«صادق زیباکلام» مدرس دانشگاه تهران بیست و سوم دی ماه در گفت و گویی رسانه ای به بررسی تاثیر فقدان هاشمی بر جریان های سیاسی و رخداد انتخابات پرداخت. به گفته زیباکلام، من تا همین روز سه شنبه که به مراسم تشییع جنازه آقای هاشمی رفسنجانی نرفته بودم، شبهات و تردیدهایی داشتم، صادقانه می‌گویم، من هم تردید داشتم که آیا این طور که خیلی‌ها می‌گویند، آیا فقدان هاشمی به ضرر آقای روحانی تمام خواهد شد؟ یا خیلی‌ها نگرانند، نبود آقای هاشمی رفسنجانی باعث ریزش سبد رای روحانی گردد.

حتی خودم در رابطه با آقای روحانی پیش‌بینی کرده بودم به دلیل برخی سرخوردگی‌ها از عملکرد سیاسی و اجتماعی روحانی این احتمال وجود دارد که آقای روحانی در انتخابات 1396 دیگر 19 میلیون رای نیاورد و چیزی حدود 15 میلیون رای داشته باشد و قطعا نزد خیلی ها مثل من با وفات آقای هاشمی این تردیدهایشان قوت گرفت.

«سید هادی خامنه‌ای» فعال سیاسی اصلاح طلب و نماینده مجلس ششم هم 2 روز پیش از اظهارات زیباکلام در گفت و گو با یکی از رسانه های داخلی گفته بود: هاشمی یک تفکر است و در طول حیاتش صحبت ها و رهنمودهایی داشته است که مورد عمل قرار می گیرد و آن تفکر باقی است.
روزنامه «ابتکار» امروز در گزارشی به تاثیر فقدان هاشمی بر انتخابات 1396 پرداخت. به نوشته ابتکار، «حمید مازنی» نماینده مردم تهران در خصوص سرنوشت اصلاح‌طلبان و اعتدالیون پس از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: این دوجناح باید منسجم و متحد شده و از هر حرکت یا فکری که مانع از هماهنگی آنها می شود، پرهیز کنند. منظور احمد مازنی از اتحاد میان این 2 جناح، به یقین شکل‌گیری وحدتی است که از سال 1392 و با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایجاد شد.
رسانه های منتقد و رقیب اما تحلیل هایی گوناگون را طی روزهای گذشته ارایه داده اند. یکی از این رسانه ها با یادآوری جمله ای منسوب به هاشمی در مورد تاثیر سرنوشت ساز وی در رای آوری روحانی در انتخابات 92 آورد: طبعا این جمله به یادگار مانده از هاشمی می تواند وضعیت انتخابات آینده را تا حدود زیادی روشن نماید زیرا در انتخابات 96 دیگر حسن روحانی حامی بزرگ خود را نخواهد داشت تا به واسطه وی سبد رای حامیان سنتی وی را هم داشته باشد. پس در یک تحلیل ساده می توان گفت که با نگاهی به کارنامه فعلی دولت یازدهم و همچنین با توجه به درگذشت غیرمنتظره مرحوم هاشمی رفسنجانی می توان تا حدودی پایان دوران ریاست جمهوری حسن روحانی را پیشبینی کرد.

یکی از کانال های تلگرامی وابسته به جریان اصولگرایی نیز در این باره نوشت: استراتژی اصلاح طلبان زنده نگاه داشتن نام هاشمی رفسنجانی و پروژه‌ی مظلوم نمایی تا انتخابات ریاست جمهوری است.

روزنامه «سیاست روز» شنبه 25 دی ماه در گزارشی با اشاره به شعارهای مردم در آیین تشییع آیت الله نوشت: «تشییع بهانه بود، انتخابات را دریابیم». به نوشته این روزنامه، آنها (شعار دهندگان) هنوز ارتباط خودشان را با اتاق فکرهایشان در لندن و واشنگتن حفظ کرده‌اند و از اربابان خارجی خود خط می‌گیرند و می‌خواهند در انتخابات پیش رو فضا را دوقطبی کنند لذا باید هوشیاری و مراقبت لازم را به خرج داد و از هم‌اکنون مراقبت توطئه‌های این گروه بود.

برخی رسانه ها و چهره های سیاسی نیز طی روزهای گذشته بی مهری و نامهربانی هایی را که طی سال های گذشته به آیت الله روا داشته شد، در چارچوب رقابت های انتخاباتی پیشین قابل تفسیر دانستند.

تلاش مخالفان دولت برای ترویج انگاره رد صلاحیت روحانی
با اینکه تا زمان ثبت نام نامزدهای انتخاباتی ریاست جمهوری زمان زیادی باقی است و هنوز مشخص نیست کدام چهره های سیاسی وارد گود رقابت انتخاباتی می شوند، اما جریان های رسانه ای خاص تلاش دارند با تکرار گزاره «رد صلاحیت» بر فضای انتخاباتی کشور اثر گذارند. سوال های پیاپی خبرنگاران از سخنگوی شورای نگهبان طی روزهای گذشته در مورد بررسی صلاحیت روحانی موجب شد تا وی از غیرقطعی بود تایید صلاحیت یک رییس جمهوری برای دوره دوم سخن به میان آورد.

«نجات الله ابراهیمیان» دیگر عضو حقوقدان شورای نگهبان شنبه 25 دی ماه در گفت و گو با یکی از رسانه ها از مطرح نشدن بحث تایید یا رد صلاحیت روحانی در شورای نگهبان خبر داد و گفت: تاکنون در مورد ریاست جمهوری فعلی هیچ بحثی در جلسات شورای نگهبان مطرح نشده است تا بتوانیم در موردش گمانه زنی کنیم، و بگوییم رد است یا قبول. همانطور که رئیس جمهور هم اخیرا گفته اند که در مورد کاندیدا شدنم زود است که اظهار نظر کنم برای شورای نگهبان هم زود است که وارد بحث شود. قطعا بی موقع است در مورد این بحث کنیم که آیا صلاحیت رئیس جمهور فعلی تأیید می شود یا نه و شورا این کار را هم نکرده است.

تعدد نامزدهای انتخاباتی؛ راهبردی برای شکستن آرای روحانی؟
«محمدرضا تاجیک» تحلیلگر اصلاح طلب شنبه 25 دی ماه در گفت و گو با روزنامه «آرمان» گفت: اصولگرایان در دور اول انتخابات روی یک گزینه اجماع نخواهند کرد و با گزینه‌های متعدد و با پایگاه‌های اجتماعی متفاوت در انتخابات حضور پیدا خواهند کرد. اصولگرایان به دنبال این هستند که در بین آرای انتخاباتی کثرت ایجاد کنند تا آرای انتخاباتی شکسته شود و انتخابات به دور دوم کشیده شود. در نتیجه در دور دوم انتخابات همگی روی یک گزینه واحد اجماع می‌کنند و تلاش می‌کنند آقای روحانی را خانه‌نشین کنند.

وی افزود: اصولگرایان به این مساله آگاهی دارند که در انتخابات ریاست‌جمهوری سال92 آقای روحانی تنها با درصد آرای خفیفی موفق شد در دور اول انتخابات به پیروزی دست پیدا کند و در نتیجه اصولگرایان در انتخابات 96 تمام تمرکز خود را روی همان چند درصد خواهند گذاشت تا این چند درصد را از آن خود کنند.

ابلاغ دستورالعمل وزارت کشور به استانداری ها و حاشیه سازی برخی رسانه ها
وزارت کشور روز جمعه 24 دی ماه در راستای تدارک بهینه انتخابات و ایجاد بسترهای لازم برای برگزاری هرچه بهتر آن، دستورالعملی را به استانداری های سراسر کشور ابلاغ کرد که برخی رسانه ها از آن به عنوان «دستورالعمل انتخاباتی وزارت کشور» یاد کردند؛ مساله ای که سخنگوی وزارت کشور را به ارایه توضیحاتی واداشت.

«سید سلمان سامانی» سخنگوی وزارت کشور در گفت و گو با یکی از رسانه ها در روز جمعه 24 دی ماه خواستار رعایت اخلاق و تقوا در فعالیت های انتخاباتی از سوی رسانه‌ها و گروه‌های سیاسی شد.

سخنگوی وزارت کشور گفت: وزارت کشور بر اساس تکلیف قانونی و رویه‌ای که در دوره‌های پیش نیز معمول بود در مقاطع و مناسبت‌های مختلف مانند هفته دولت و دهه فجر به منظور تنویر افکار عمومی و برنامه ریزی برای روند پاسخگویی مناسب و گزارش دهی مطلوب به مردم دستورالعملی را صادر و ابلاغ می کرد که اخیرا نیز به مناسبت ایام الله دهه فجر رویه معمول را تکرار کرد. نقشی که طبق دستور العمل به عهده معاونین سیاسی استانداری ها محول شده است اتفاق جدیدی نیست و طبق روال دولت های گذشته معاونین سیاسی استانداری ها رئیس شورای اطلاع رسانی استان بودند و بر همین مبنا در دستورالعمل اخیر نیز همین رویه تکرار شده است. جای سوال و شگفتی است که چرا منتقدان این ابلاغیه در دولت های گذشته چنین دستورالعمل هایی را انتخاباتی فرض نمی کردند و وزارت کشور را متهم به فعالیت های تبلیغاتی نمی کردند.

 آخرین اخبار در مورد الکترونیکی شدن انتخابات
به کار گیری روش ها و ابزارهای نوین در مراحل مختلف برگزاری انتخابات که موجب ارتقای کیفی و افزایش سرعت و دقت انتخابات می شود، یکی از اهداف بلندمدتی است که بر اساس گفته ها مسوولان در حد و اندازه محدود در انتخابات پیش رو قابل پیاده سازی است. «عباسعلی کدخدایی» سخنگوی شورای نگهبان روز شنبه 25 دی ماه از اعلام نتیجه برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی تا 10 روز آینده خبر داد و گفت: کارشناسی ها در حال انجام است و باید دید نتیجه کارشناسی‌ها چه می شود.