قانون ضدایرانی ترامپ و فرصت‌سوزی تحصیل و فرصت‌های تحقیقاتی

قانونی ضد ایرانی ترامپ برای محدودیت سفر اتباع ایرانی و ۶ کشور دیگر به آمریکا، چالش‌های مهمی برای دانشگاهیان ایرانی در آمریکا دارد. 
جدید‌ترین آمار وزارت آموزش عالی آمریکا نشان می‌دهد، ایران با ۱۲ هزار دانشجو شاغل در این کشور، یکی از ۱۰ کشور دارای بیش‌ترین دانشجو در آمریکا است.


این آمار در کنار زندگی‌ بیش از ۳۰۰ هزار ایرانی در آمریکا زمانی‌ معنادار می‌شود که این حجم از دانشجو مراوداتی شخصی و علمی، اداری با ایران دارند و این محدودیت حتی می‌تواند، سرنوشت تحصیلی آنها را تغییر دهد. 
با این حال، دیگر نکته ای که می‌تواند در این باره تاثیرگذار باشد، حجم دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های ایرانی است که در دانشگاه‌های آمریکا فرصت مطالعاتی می‌گیرند. 
این ماجرا از سال ۱۳۹۳، همزمان با فساد دولت دهم درباره بورسیه‌های قانونی بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

به این معنا که مسئولان به جای بورسیه‌های غیرضروری میزان فرصت‌های مطالعاتی را برای دانشجویان دکترای داخل و اساتید داخلی افزایش دادند.
همزمان هم اقبالی سنتی در میان دانشجویان و اساتید ایرانی برای گذراندن فرصت‌های مطالعاتی در آمریکا وجود دارد و این اتفاق می‌تواند این فرصت را برای دانشجویان و اساتید ایرانی از بین ببرد.


تبعات دیگر این مساله، این است که دانشگاهیان ایرانی به تازگی در حال استفاده از فضای پسابرجام برای انجام فعالیت‌های علمی مشترک هستند. برخی دیگر نیز فضای ایجاد شده در کشور را دلیلی بر مساعد بودن فضا برای بازگشت نخبگان می‌دانند و استدلال می‌کنند این قانون می‌تواند زمینه ساز بازگشت برخی از نخبگان به کشور شود.

در همين ميان، سعيد سهراب‌پور، قائم‌مقام بنياد ملي نخبگان و رئيس اسبق دانشگاه شريف با اشاره به بازگشت صد نخبه فارغ‌التحصيل دانشگاه‌هاي آمريکا و اروپا پس از برجام مي‌گويد: «اين گروه از استادان، کساني بودند که براي هميشه به ايران بازگشتند و شامل قانون جديد ترامپ نمي‌شوند. بااين‌حال، ترامپ ديوانه قانوني را وضع کرده که مشکلات بسياري را براي استادان و دانشجويان به‌وجود آورده است؛ همه مردم در همه جاي دنيا هم با اين قانون مخالف‌ هستند اما اين قانون، فرصت جديدي را براي ديگر کشورها به‌ويژه کانادا فراهم کرده که از دانشجويان مقيم آمريکا براي تحصيل در کشورشان دعوت کنند.»

اين درحالي است که وزير علوم نيز اعلام کرده است، با توجه به لغو ويزاي دانشجويان ايراني دانشگاه‌هاي آمريکا، تمهيداتي در نظر گرفته‌ايم تا اين دانشجويان بتوانند در کشورهاي ديگر پذيرش بگيرند.

هم اکنون، قانون جديد ترامپ، سرنوشت دانشجویان و اساتید ایرانی شاغل در آمریکا را تبديل به کابوسي براي صدها ايراني مهاجر کرده است. رئيس‌جمهوري که براي مشخص‌شدن روند کاري و فعاليتش در کمتر از 10 روز، قانوني را تصويب کرد که به موجب آن، زندگي و برنامه‌هاي ايرانيان مقيم آمريکا را به‌هم ريخته و حداقل براي ۹۰ روز، همه چيز را به‌حالت تعليق درآورده است.

او درحالي دستور لغو ويزا براي اتباع هفت کشور از جمله ايران را امضا کرد که 19 هواپيماربا در حمله تروريستي 11 سپتامبر از مصر، لبنان و عربستان‌سعودي بودند و هيچ‌کدام از اتباع هفت کشور شامل چيزي که ترامپ به آن «معيارهاي جديد بررسي» مي‌گفت، نمي‌شوند. روز جمعه بعد از اينکه ترامپ، دستور اجرايي لغو ويزا را امضا کرد تا به‌طور موقت سفر هزاران نفر را به ايالات‌متحده ممنوع کند، خانواده‌ها، دانشجويان، استادان، ورزشکاران و توريست‌هاي هفت کشور در خاورميانه و آفريقا، برنامه‌هاي سفر و حتي آينده خود را درحال تعليق ديدند. در اين بين، دانشجويان و استادان ايراني مقيم آمريکا شايد بيشترين ضربه را از اين قانون مي‌خورند؛ دانشجوياني که با ويزاي تحصيلي يا گرين‌کارت در آمريکا مشغول به تحصيل هستند و تا مدتي نامعلوم و حداقل سه ماه نمي‌توانند به ايران سفر کنند؛ تا جايي که بسياري از آنها و افرادي که براي مسافرت به ايران رفته بودند، هنگام بازگشت در فرودگاه، مانع ورود آنها شدند. حالا ديگر رؤياي آمريکايي ترامپ، خواب بسياري از ايرانيان مهاجر را آشفته کرده است.

دانشجویان خارجی در آمریکا از چه‌ویزایی استفاده می‌کنند؟

به‌طور کلی افراد دانشجو و متقاضی تحصیل و کسب مهارت در آمریکا از 3 نوع ویزا می‌توانند استفاده کنند. رایج‌ترین نوع ویزای دانشجویی F1 نام دارد. این ویزا برای دانشجویانی که تمام‌وقت مشغول تحصیل هستند صادر می‌شود و تأیید پذیرش از دانشگاه مقصد و دارا بودن شرایط مالی تحصیل، از جمله شروط اخذ آن است.

اغلب دانشجویان خارجی با استفاده از این ویزا وارد آمریکا می‌شوند. نوع دیگر ویزای تحصیلی M1 است که این ویزا صرفاً یک سال اعتبار داشته و دارنده آن برای کسب مهارت‌های فنی و حرفه‌ای غیردانشگاهی می‌تواند از آن استفاده کند.

نوع دیگر ویزا J1 است که نیاز به پشتیبان مالی و معرف در آمریکا دارد که این پشتیبان باید به تأیید وزارت امور خارجه این کشور برسد. این نوع ویزا برای فرصت مطالعاتی به افراد مختلف داده می‌شود و نیز مدت زمان مشخص و البته متغیری دارد. تقریباً تمامی دانشجویان ایرانی در آمریکا از ویزای F1 استفاده می‌کنند.

تنها استثنا در دستور اجرایی ترامپ دارندگان ویزای دیپلماتیک است، از این منظر دانشجویان ایرانی مشغول و متقاضی تحصیل در آمریکا از اصلی‌ترین گروه‌هایی هستند که تحت تأثیر این سیاست جدید قرار می‌گیرند.

اگرچه قانون مذکور فعلاً 90روزه خواهد بود اما بعید به نظر می‌رسد محدودیت‌ها کاهش چشمگیری داشته باشد. کاهش ورودی دانشجویان ایرانی به آمریکا در سال تحصیلی جدید را شاید بتوان اولین و محتمل‌ترین اثر دستور اخیر ترامپ دانست.

دانشجویان مشغول به تحصیل نیز که معمولاً سالانه یا هر دو سال یک بار برای دیدن خانواده خود به ایران می‌آیند، با این دستور و تبعات آن، به‌احتمال بسیار زیاد قید این دیدار را خواهند زد، چرا که قادر به بازگشت نخواهند بود و زحمات تحصیلی آنان به‌راحتی به باد خواهد رفت.

خانواده‌های آن عده از دانشجویان نیز که از تمکن مالی برخوردار بوده و برای دیدار فرزند خود راهی آن‌سوی اقیانوس اطلس می‌شدند، نخواهند توانست فرزند دانشجوی خود را ملاقات کنند.