آیا ترامپ می‌تواند اقتصاد ایران را محدود کند؟
موسسه مطالعات اقتصادی بامداد هر سال،پس از بررسی تحولات ایران و جهان مثل همه موسسات مطالعاتی اقتصادی شرایط سال آینده را پیش بینی می کند.همانطور که بسیاری از پیش‌بینی های انجام شده در حوزه اقتصاد ایران از جمله،نرخ ارز،بازار طلا و سکه و بورس که سال گذشته از سوی این موسسه پیش بینی و محقق شد،امسال هم مرتضی ایمانی راد،رییس این موسسه به همراه تیم پژوهشی موسسه بامداد یافته های خود را از وضعیت اقتصادی ایران و جهان در سمینار پیش بینی اقتصاد ایران و جهان مطرح کردند.
ایمانی راد که از پژوهشگران و اقتصاددانان ارشد کشورمان است، در این سمینار بررسی ها و پیش بینی های خود را در دو گروه اقتصاد جهان و ایران ارایه کرد.بخش اول که به بررسی اقتصاد جهان پرداخته،پیش روی شماست:
رییس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد در سمینار تحلیل و بررسی چشم انداز اقتصاد جهان و ایران در سال 1396 به 5 ریسک برای اقتصاد جهان در سال 2017 اشاره کرد که بنا به گفته او اثرگذارترین ریسک ها در سال جاری میلادی بنا به گزارش های بین المللی خواهند بود.ریسک هایی شامل؛ اول، شرايط بد آب وهوايي که صدماتي به زيرساخت ها، محيط زيست، اموال وجان افراد تحت تاثير شرايط بد آب وهوايي وارد مي کنند. دومین ریسک، مهاجرت هاي گسترده اجباري، مهاجرت هايي كه افراد تحت تاثيرجنگ ها، بلاياي طبيعي و شرايط بد اقتصادي و محيط زيستي مجبور به انجام آن هستند.سومین ریسک شامل بلاياي طبيعي اصلي شامل صدماتي كه به زيرساخت ها، محيط زيست، اموال وجان افراد تحت تاثير بلاياي طبيعي همچون زمين لرزه، فوران آتشفشان ها، رانش زمين و سونامي وارد مي شود.چهارمین ریسک بزرگ جهان شامل حملات گسترده تروريستي است که اشخاص يا گروه هاي غيردولتي كه با اهداف سياسي يا مذهبي جان و اموال افراد را تهديد مي كنند و در نهایت پنجمین ریسک سرقت يا تقلب داده اي گسترده است که از طریق استفاده هاي نابجا از داده هاي خصوصي يا رسمي كه به طور بي سابقه اي در حال افزايش است،جهان را تهدید خواهد کرد.
اقتصاد و سیاست ایران در رویارویی ترامپ
ایمانی راد در تحلیل خود به حضور ترامپ و احتمال درگيري ايجاد تنش سياسى با ایران اشاره کرد و گفت:« این تنش و اثرگذارى مستقيم بر اقتصاد ايران در چند گروه قابل پیش بینی است؛نخست آنکه،به نظر می رسد اینکه ترامپ همانند روزهاى اول رياست جمهورى كماكان به تخريب قانونى و جهانى خود ادامه دهد، يك فرض ضعيف است. زيرا نهادهاى قدرتمندى در امريكا وجود دارند كه مي توانند جلوى تخريب ترامپ را بگيرند . بنابراين ترامپ مجبور است خودش را اصلاح كند، همان طور كه تاكنون دو بار اين كار راكرده است .»
او با تشریح فرض دوم اظهارداشت:« اينكه گفته مى شود ترامپ با همكارى روسيه مى تواند ايران را در تنگنا قرار دهد،يك فرض نامحتمل است. درگيرى امريكا و روسيه چنان قديمى و كهنه است كه به اين سادگى اين الفت و همراهى عملى نمى شود. بنابراين به نظر مي رسد كه همكارى روسيه با ايران كماكان ادامه خواهد داشت.»
رییس موسسه بامداد با طرح این پیش فرض که كاهش مالياتها و افزايش بسيار شديد هزينه هاى دولتى موجب تحرك در اقتصاد امريكا می شود، تصریح کرد:« این پیش بینی محتمل است . ولى اينكه اين فعاليت ها مي تواند منجر به گرانى دلار شود و در يك حركت معكوس منجر به كاهش فعاليت هاى اقتصادى در امريكا شود، نيز بسيار محتمل است .در اينكه ترامپ مى تواند به آنچه گفته و مي گويد وفادار بماند، داراى احتمال كم است. چون نيروهاى دموكراتيك و قوى در امريكا وجود دارد كه ترامپ را مي تواند كنترل و نظارت كند. بنابراين فرضيه محتمل اين است كه ترامپ مواضع خود را به تدريج تضعيف كند و به مرور زمان براى حفظ موقعيت خود معتدل تر رفتار كند.»
ایمانی راد در پیش بینی خود تاکید کرد:«ترامپ ايران را تحت فشار قرار خواهد داد؛ اين مساله هم عوارض سياسى و هم عوارض اقتصادى دارد. ولى نمي تواند ايران را به شرايط دوران تحريم بازگرداند. بنابراين ظهور ترامپ در جهان و رويارويى آن با ايران نمي تواند بسيارى از متغيرهاى اقتصادى را جابجا كند.»
کند شدن رشد اقتصادها در سایه سیاست
رییس موسسه بامداد در ادامه به رشد GDP اقتصادها اشاره کرد و عنوان داشت:«همانطور که یافته های 15 موسسه تحقیقاتی نشان می دهد، چین رشد تولید ناخالص داخلی خود را در سال جاری میلادی از دست خواهد داد.پیش بینی رشد تولید GDP جهان 3.5 درصد خواهد بود که در این میان ،آمریکا 2.2 درصد،اتحادیه اروپا 1.3 درصد،بریتانیا 1.1 درصد،ژاپن 0.7 و چین 6.3 درصد خواهد بود.»
او رشد اقتصادهای نوظهور را کندتر از سال گذشته میلادی اعلام کرد و گفت:«انسداد سیاسی درکشورهایی مثل ترکیه موجب کاهش نرخ رشد اقتصادی این کشور خواهد شد.»
موج سواری دلار در اقتصاد جهان
ایمانی راد یکی از بخش هایی که اقتصاد دنیا را در سال جاری میلادی تحت تاثیر قرار خواهد داد را تغییرات دلار ذکر کرد.بنا به گفته او به نظر مي رسد جهان طي ماههاي آينده در انتظار تعيين قيمت دلار است؛زیرا احتمال ٢ تا ٣ مرتبه افزايش نرخ بهره در آمريكا وجود دارد و از سویی برنامه دولت ترامپ براي كاهش سقف هزينه هاي مالياتي و تحريك اقتصاد آمريكا با وعده هزار ميليارد دلارسرمايه گذاري براي حمايت از صنايع پايه در آمريكا همانند نفت،فولاد و خودرو این موضوع را محتمل تر خواهد کرد.
او می گوید:« بالاترین هوش تجاری را کسانی دارند که در بورس کار می کنند. از زمانی که ترامپ سرکار آمده، هم بورس قوی شده و هم دلار تقویت شده است. وقتی در شهرهای آمریکا تظاهرات انجام می شود،شاخص بورس بالا می رود. ترامپ با دو استراتژی آمده : اول مالیات ها را کاهش بدهد. پس بازار سرمایه به این موضوع واکنش مثبت نشان داده است.شاخص S&P در بالاترین رقم تاریخی خود قرار گرفته است.استراتژی دوم ترامپ این است که یک هزار میلیارد دلاردر اقتصاد آمریکا هزینه کند.این دو تصمیم اشتغال ایجاد می کند. مصرف بالا می برد در نتیجه فدرال رزرو می تواند نرخ بهره را بالا ببرد، نتیجه این می شود که دلار بالا برود و حجم بسیار زیادی از سرمایه گذاری به سمت بازار بورس می رود.
او اضافه کرد:«پیش بینی دیگر این است که نرخ برابری دلار آمریکا به ین ژاپن به 120 خواهد رسید،این رقم اکنون به 112 رسیده و این نشان می دهد که دلار در حال قوی شدن است.بنابراین پیش بینی ها حکایت از آن دارد که برابری دلار با یورو در سال 2017 برابر خواهد شد.»
ایمانی راد تصریح کرد:« یکی از بحث های جدی که دراقتصاد جهان داریم،دلار آمریکاست.اما نه دلار در مقابل یورو،بلکه برابری دلار در برابر شش ارز معتبر است. ازشش ماهه دوم 2015 دلار آمریکا در حال بازی در بازار است.بعد از روی کارآمدن دونالد ترامپ ، دلار آمریکا در بازارهای جهانی حباب درست کرد.هم اکنون پیش بینی ها حکایت از آن دارد که دلار در حال افزایش است.ممکن است در ماههای آوریل و می کاهشی اتفاق بیفتد،اما روند تا پایان سال افزایشی خواهد بود. این موضوع را 17 الی 18 موسسه بین المللی هم بررسی کرده اند که دلار آمریکا ارز معتبر و قوی در سال جاری میلادی خواهد شد.در چنین شرایطی نفت قدرت قابل توجهی نخواهد داشت.چون دلار تقویت کننده طلا و نفت است،در نتیجه نفت چندان بالا نخواهد رفت. بنابراین کماکان تنگنای ارزی پیش روی کشورهای با اقتصاد متکی به نفت خواهد بود.»
رییس موسسه بامداد به شاخص dollar Index اشاره کرد و گفت: « اگر فدرال رزرو دو تا سه بار نرخ بهره را افزایش دهد احتمال اینکه قیمت نفت به زیر 50 دلار برگردد،بسیار بسیار بالاست.اما چه اتفاقی می افتد؟وقتی دلار بالا می رود.تولید نفت در آمریکا که- صد در صد هم خصوصی است- به شدت کاهش می یابد،حال آنکه هم اکنون تولید نفت در آمریکا به شدت افزایش یافته است.بررسی منحنی تغییرات تولید در سالهای 2014 تا 2016 نشان می دهد با افزایش دلار قیمت نفت رو به کاهش گذاشته است. به عبارت دیگر نفت و شاخص دلار یک ارتباط منفی باهم دارند.یکی از دلایلی که نفت سقوط می کند،سقوط شاخص دلار است وچون در سال 2017 پیش بینی ما این است که دلار قوی خواهند ماند، در نتیجه نفت بالای 60 دلار نخواهد رفت.»
ایمانی راد معتقد است:« اوپک دیگر در عرضه جهانی وزنی ندارد، همانطور که توافق کاهش تولید بیشتر از 15 روز دوام نیاورد ودیدیم که اثرتصمیم اوپک به سرعت از بین رفت.در نتیجه به نظرم این همه شور و شوقی که پیش آمد، منطقی نبود.لذا این اظهار نظر که قیمت نفت به دلیل توطئه عربستان کاهش یافته بود هم ساده لوحانه است.»
روی خوش شانس به طلا
ایمانی راد در ادامه این بررسی ها به تغییرات قیمتی طلا در بازار جهانی اشاره کرد و گفت:«بررسی ها نشان می دهد،مادامی که قیمت دلار بالا می رود،نرخ طلا پایین می آید؛ در چند روز اخیر دیدیم که در اثر ترکیدن بخشی از حبابی که ترامپ ایجاد کرده بود، قیمت طلا به شدت بالا رفت.در واقع تغییرات اونس رابطه مستقیمی با شاخص دلار ایندکس (dollar Index) دارد.از سویی احتمال افزایش قیمت مواد اولیه در سال 2017 با همان روند شش ماهه سال 2016 به شدت غیر محتمل به نظر می رسد.زیرا احتمال ایجاد حباب ضعیف در قیمت مواد اولیه در شرایط کنونی به دلیل عدم هماهنگی حرکت قیمت مواد اولیه با شاخص دلار در شش ماه دوم سال 2016 وجود دارد.»
او حرکت قیمت طلا را بین 1100 تا 1300 دلار به ازای هر اونس پیش بینی کرد و گفت:« انتظار می رود طلا بر خلاف دیگر مواد اولیه در سال 2017 بالا برود.اما شتاب افزایش قیمت نخواهیم داشت.در سال 2017 با توجه به اینکه تحولات سیاسی و ناآرامی سیاسی در جهان بالاست، بنابراین طلا حوزه بسیار خوب برای سرمایه گذاری در خارج از کشور است.چون این احتمال وجود دارد که میزان امنیت در جهان کاهش یابد،پس طلا ریسک کمتری برای سرمایه گذاری دارد.یعنی طلا حباب کمتری خواهد داشت.»
مصائب بحران ناتمام 2008
«به نظرم بحران سال 2008 در آمریکا تمام نشده است؛ زیرا بانکهای مرکزی جهان با سیاست های پولی نتوانستند مساله اقتصاد جهان را از 2008 حل کنند.» این را رییس موسسه بامداد ازبررسی های انجام شده طی 9 سال گذشته عنوان می کند. به اعتقاد دکتر ایمانی راد، فرمان اقتصاد جهان در این سالها در اختیار بانکهای مرکزی بوده ،اما جهان از رکود بیرون نیامده است. او گفت:«اقتصاد ژاپن با نرخ بهره منفی یک دهم درصد کار می کند.همین الان نرخ بهره در سویسس منفی است. این یعنی اوضاع خیلی خراب است.هیچ کدام از کشورهای اروپا و آمریک به اهداف تورمی خود نرسیده است.این نشان می دهد که اوضاع اقتصاد جهان رو به راه نیست؛طبیعی است که در این شرایط وقتی کسی مقل ترامپ می آید و یک پارادایم متفاوت ارایه می کند،توجه همه جلب می شود.از گذشته پارادایم دستکاری نرخ بهره برای حل مشکلات اقتصادی جهان کارساز بود، اما از 2008 این راهکار دیگرجواب نداده است.»
او با بیان اینکه تزریق پول،فصل الخطاب مشترک همه اقتصادها بوده است،عنوان کرد:«یکی از دلایلی که دوباره یورو به مشکل برخورد کرد،احتمال تزریق پول بود.ژاپن اکنون تزریق پول را به اقتصادش متوقف کرده است.پس طبیعی است که دنیا به دنبال یک جریان جدید است.پارادایم سیاست پولی از طریق تزریق پول بوده و پارادیم سیاست مالی از طریق افزایش قیمت دلار اتفاق می افتد.»
ایمانی راد گفت:«شاید باورتان نشود اما مساله مبرم سیاست گذاران اقتصادی جهان امروز این است که تورم ایجاد کنند.ژاپن چند سال است که هدف گذاری کرده تا کمی تورم ایجاد کند، اما به نتیجه نرسیده است.چون تورم محرک رشد اقتصادی است.تورم اقتصاد را گرم می کند و سپس اقتصاد راه می افتد.»
او با بیان اینکه ین ژاپن عین طلاعمل می کند،گفت:« همیشه ریسک های سیاسی جهان را ین ژاپن پوشش می دهد.تحولات ریسک های سیاسی را پوشش می دهد.در سال 2017 پیش بینی این است که ریسک سیاسی افزایش می یابد،چون پدیده هایی مثل انتخابات اروپا،سخنرانی های ترامپ،بحث برگزیت یا فرگزیت(خروج فرانسه) مطرح است.»
